|
3 (79) 2021 pedagogik mahoratBog'liq Pedagogik mahorat 3-son 2021 yilAsosiy qism. Ta’lim tashkilotlarimizda oʻquvchilar, odatda, ikkita chet tilini oʻrganadilar va oʻquv
jarayoni faqat oʻzbek tilida olib boriladi. Ikki tilli maktablar sonining koʻpayishi, boshqa madaniy va
lingvistik ma’lumotlarga ega boʻlgan muhojir oilalar farzandlari sonining koʻpayishi bilan ham bog’liq va
davlat bunday oilalarning farzandlariga ikki tilli maktabda oʻqish imkoniyatini beradi. Darslar ikki tilda –
oʻzbek va ularning ona tillarida olib boriladi.
Ikki tilli ta’lim - bu oʻquvchining yoki oʻquvchilar guruhining bir qismida yoki butun oʻquv jarayonida
ikki tildan foydalanishdir. Ikki tilli ta’limning har xil turlari mavjud. Ulardan biri bitta fanni ikkala tilda
takroriy oʻqitishni talab qiladi: masalan, ertalab rus tilida tarix, tushdan keyin esa ona tilida tarix. Boshqa bir
turi barcha fanlarni bir kun tilda, keyingi kun boshqa tilda oʻqitishni talab qiladi. Uchinchi tur, sinxron
tarjima, agar oʻquvchilar materialni tushunishda muammolarga duch kelsa, bitta mavzuni ikkala tilda
oʻqitishni, xatboshiga yoki soʻzma-soʻz tarjima qilishni talab qiladi. Shuningdek, ayrim fanlarni bir tilda,
boshqasini boshqa tilda oʻqitish kerak degan fikr mavjud [1].
Koʻpgina olimlarning ta’kidlashicha, tillar alohida ishlatilishi kerak, aks holda bolalar tillardagi soʻz
birikmalarini chalkashtirib, ularni bexosdan aralashtirib yuborishadi [2].
Odatda bu muhojir oilalarida ota-onalar oʻz farzandlari bilan birgalikda yangi tilni oʻrganishda,
masalan, nemis tilida gapirishga harakat qilishadi, ammo uni yetarlicha yaxshi bilishmaydi va oʻz ona
tillaridan soʻzlarni qoʻshishadi. Bolalarga ikki tilni ajratib olish qiyin boʻlishi mumkin va ular ota-onalari
singari ularni aralashtirib yuborishlari mumkin. Shunday qilib, menimcha, bunday oilalardagi ota-onalar ikki
tilli bolani qanday tarbiyalashni va ikki tilli ta’limning asosiy xususiyatlari va “qoidalari” nima ekanligini
bilishlari kerak. Ikkinchisini oʻrganishdan oldin bolaning birinchi tili yaxshi shakllangan boʻlsa, bu ham
yaxshi boʻladi, chunki majburiy erta oʻrganish holatida bolalar og’zaki tilda turli xil xatolarga yoʻl
qoʻyishadi [3].
Til ta’limi va ikki tilli ta’lim oʻrtasidagi farqlar nimada? Avvalo, ular turli maqsadlarga ega. Til
ta’limining maqsadi tilni ma’lum darajada oʻzlashtirishdir va ikki tilli ta’lim maqsadi ma’lum etnolingvistik
madaniyat doirasida oʻzini namoyon qilishdir. Til ta’limining asosiy vazifalari - bu tilni oʻrganish va boshqa
https://buxdu.uz
|
| |
