tarmoqning narxini oshiradi. Har bir juft punktlar o‘rtasidagi mustaqil yo‘llar soni
h=n-1 ga teng, shuning uchun mantiqiy qatlamda aylanma yo‘llarning ko‘proq soni
mavjud,
bu esa aloqani, ayniqsa, aylanma yo‘nalishlarda signallar tarqalishining
al'ternativ muhitlarini ishlatishda (masalan, optik tola, radiorele liniyalarda)
aloqaning maksimal ishonchliligini beradi. Bu topologiya xududli tarmoqlar
segmentlari uchun xosdir.
Uyali topologiya (3.5-rasm.). Unda har bir punkt eng yaqin punktlarning kichik
soni bilan bevosita aloqaga ega. Cho‘qqilarning soni ko‘p bo‘lganda qirralar soni
R≈ r n/2 ga teng, bu yerda r har bir cho‘qqiga mos qirralar soni. Uyali segmentlar
to‘liq aloqali segmentga nisbatan qirralarning soni kam bo‘lganda
ham yuqori
ishonchlilikka ega.
3.5-rasm. Uyali topologiya.
3.2. Tarmoqlarning elementlari, pog’onali arxitekturalari.
Tarmoqning tashkil etilishi.
Tashkiliy tuzilma tarmoqning yaxlit tashkil qilinishini, ya'ni uning vazifalari,
elementlarning asosiy xususiyatlari va alohida tizim osti axborot tarmoq segmentlari
sifatida qo‘llaniladigan unsurlarning tuzilma komponentlariga birlashtirishning
kompozision tamoyillarini aks ettiradi.
Tarmoq elementlari, ularning vazifalari va xususiyatlari. Umumiy holda har
qanday tarmoqning elementlari punktlar va ularni bog‘lovchi liniyalar
hisoblanadilar. Tarmoq punktlari oxirgi va tugun punktlarga bo‘linadi.
Oxirgi punktlarda (OP) (endpoints) tarmoqning terminal uskunalari hamda OP
funksional vazifalarini belgilovchi axborot resurslari va ishchi tizimlar joylashadi.
Masalan, OP tarmoqqa,telekommunikasion xizmatlarga kirishni ta'minlash yoki
tarmoqning turli segmentlarini birlashtirish uchun ishlatiladi.
Yuqoridagi ikkita
holatda OP kirish tuguni (access node) deb ataladi.
Foydalanuvchilarning tarmoqqa kirishida, muvofiq OP terminal qurilmasi
foydalanuvchi vazifasiga ko‘ra, axborot kiritish-chiqarish hamda axborotni qayta
ishlash funksiyasini bajaradi.
Telekommunikasiya xizmatlaridan foydalanish
uchun foydalanuvchining
tarmoqqa kirish imkonini beruvchi punkt-xizmat tuguni (service node) deb
yuritiladi. Ularda foydalanuvchilar kirishi uchun abonent-tarmoq interfeyslari (User
Network Interface, UNI) va tarmoq bilan o‘zaro bog‘lanish uchun xizmat tuguni
interfeysi (Service Node Interface) amalga oshirilgan.
Turli segmentlarni birlashtiruvchi OP da chegara kommutator,
kiritish-
chiqarish mul'tipleksori yoki turli telekommunikasion texnologiyalar tarmoqlarini
birlashtirishda tarmoqlararo o‘zgartirgich (shlyuz) vazifasini bajaruvchi maxsus
uskunalar o‘rnatilishi mumkin.
Tugun punkti (node point) yoki tarmoq tuguni (node) bu ikki va undan ortiq
aloqa liniyalari birlashgan punkt va ushbu punkt ma'lumotlar oqimi yo‘lida oraliq
punktdir. Tarmoq tugunida bir paytda yoki har xil paytda
turli vazifalar amalga
oshiriladi, ulardan asosiysi
kommutasiya, konsentratsiya, mul'tipleksorlash va
marshrutizasiyadir.
Kommutasiya (switching)-marshrutizasiya sxemasiga muvofiq tarmoqda
axborot oqimlarini taqsimlashda tugunda birlashadigan liniyalar o‘rtasida
aloqa
o‘rnatish jarayoni. Kommutasiya operativ (aloqa seansi mobaynida) va uzoq
muddatli (krossli), ya'ni tugunda birlashadigan liniyalarni krosslash yo‘li bilan
amalga oshiriladigan bo‘ladi.
Konsentratsiya (concentration)-liniyaning samarali yuklanishini ta'minlash
maqsadida quvvatli chiqish oqimiga erishish uchun bir necha kirish axborot
oqimlarini birlashtirishdir.
