Tarmoq topologiyalari
Tarmoqda kompyuterlarning ulanish va joylashish tartibi tarmoq topologiyasi deb
ataladi. Topologiyani
ishchi stansiyalar, serverlar va boshqa tarmoq qurilmalari
tasvirlangan tarmoq haritasi bilan o’xshatish mumkin. Topologiya tanlovi tarmoqning
umumiy
imkoniyatlari, qo’llaniluvchi tarmoq qurilmalari, protokolllar,
shuningdek
kelgusida tarmoqni kengaytirish imkoniga ta’sir o’tkazadi. Fizik topologiya —
tarmoqning fizik elementlari qay tarzda ulanishining tasviridir. Mantiqiy topologiya
tarmoq ichidagi ma’lumotlarning o’tish yo’lini belgilaydi.
Tarmoqning besh turdagi topologiyalari farqlanadi:
umumiy shina;
yulduz;
halqa;
yacheykali;
aralash.
1.
Umumiy shina (bus)
Bu holda barcha kompyuterlar ma’lumotlar shinasi
deb nomlangan bir kabelga
ulanadi. Paket tarmoqning bu qismiga ulangan barcha kompyuterlar tomonidan
qabul qilinadi.
Tarmoq tezligi ko’p jihatdan umumiy shinaga ulangan kompyuterlar soni bilan
belgilanadi. Bu kompyuterlar soni qancha ko’p bo’lsa, tarmoq shuncha sekin ishlaydi.
Bundan
tashqari, bunday topologiya, bir necha kompyuterlar
tarmoqqa bir vaqtda
ma’lumot uzatishga harakat qilgan vaqtda, turli kolliziyalar
vujudga kelishiga sabab
bo’ladi. Kolliziya – tarmoq ishi vaqtida sodir bo’luvchi normal holat. Kolloziyani taxlil qilish
va bartaraf etish uchun barcha kompyuterlar kabelda payo bo’luvchi signallarni o’rganadilar.
Agar uzatilayotgan va qabul qilinayotgan signallar bir-biriga mos kelmasa,
kolliziya
mavjudligi qayd etiladi. Kolliziyani sezgan kompyuterlar tarmoqqa 32-bitli jam - ketma-
ketlik deb ataluvchi xabarni jo’natadi. Tarmoqqa ulangan kompyuterlar soni ortgan sari
kolliziya paydo bo’lish ehtimolligi ortadi.
Suratda terminatorlar aks etgan. Bu qurilmalar tarmoq oxiriga o’rnatiladi va
ma’lumotlar chetga chiqishidan himoyalaydi. Biror yerda kabel uzilsa, yoki
tarmoqning biror chetiga terminator o’rnatilmasa, signal kabelning uzilgan joyidan
yoki tarmoq oxiridan aks eta boshlaydi va aloqa uzilishi kelib chiqadi.
“Umumiy shina” topologiyasini qo’llashning avzalliklari:
-
kabel tejaladi;
-
oson kengaytiriladi;
-
soda va kafolatli.
Asosiy kamchiliklar:
Kabelning ishdan chiqishi tarmoq ishini to’xtatadi;
Ma’lumotlarning ko’pligi o’tkazish qobiliyatini pasaytiradi;
Tarmoqda kompyuterlar soni ortishi kolliziya paydo bo’lish htimolligini
oshiradi.
Har bir kompyuter tarmoq bo’ylab uzatiluvchi ma’lumotlarni
olishi
mumkin.
