Mavzu: Bahs-munozara: “Alisherning fazilatlari”

1. Mirkarim Osimning “Zulmat ichra nur” asari bilan tanishtirish, mazmunini tahlillash;

2.O’quvchilarda yuksak insoniy fazilatlarni kamol toptirish.

3. O`quvchilarning mustaqil fikrlash va ijodkorlik qobiliyatlarini rivojlantirish, tahlili orqali o`quvchilarni mustaqil fikrlashga, ijod qilishga o`rgatish.

a) salomlashish

b) navbatchilik hisoboti, sinf tozaligi va davomatni nazorat qilish

c) kirish suhbati, o’quvchilarning og’zaki nutqini o’stirish

a) individual - tarqatma materiallar, kartochka.

b) Frontal (guruh bilan ishlash)

3. Yangi mavzu: (25 daqiqa)

Ushbu darsda M.Osimning “Zulmat ichra nur” qissasidan o’qib o’rganilgan ma’lumotlarni mustahkamlash maqsadida bahs-munozara tashkil etiladi. Bahs-munozara uchun quyidagi savollardan foidalaniladi:

1. Mantiq ut-tayr»ga munosabatlari orqali Alisher bilan Husaynning xarakter va qobiliyatda, shaxs sifatidagi o'ziga xosliklarini aniqlang.

2. Alisherning Attor haqida aytgan hikoyatiga diqqat qiling. Mo'g'ul askarining arzimagan somonga Mavlonodek bir zotni sotib yuborgani va qashshoq dehqonning bisotidagi oxirgi molini — somonini qartayib qolgan bir cholga alishganini qanday sharhlaysiz?

3. «Mantiq ut-tayr»ning yosh Alisher fikr-zikrini band etishi, ruhiyatiga ta'sir etganiigi sababi nimada deb o'ylaysiz?

4. Ustozi va otasining Alisherga munosabatini kuzating. Ularning shogirdi va farzandlariga qat'iy chora ko'rishdan tiygan narsa nima ekan?

5. G'iyosiddin bahodirning o'g'li bilan so'zlashishi yo'siniga qarab, uning qanday odam ekanini izohlang.

6. Alisherning otasi bilan domlasining unga munosabatlarini izohlang. Shundan kelib chiqib, ularning qanday odamlar ekaniga to'xtaling.

a) ta`limiy – o`quvchilar egallagan bilimlarini sinovda o`tkazish;

b) tarbiyaviy – o`quvchilarni vafo ruhida tarbiyalash ;

c) rivojlantiruvchi – o`quvchilarning yozma nutqini o`stirish.

Darsning borishi

a) salomlashish;

b) navbatchi axboroti;

c) sinf tozaligi;

d) davomat.

2.Takrorlash (5 daqiqa)

a) uyga vazifa

b) o`tilgan mavzu yuzasidan savol va javob

3.Yangi mavzu bayoni

1. Bugungi darsning maqsad va vazifalari yuasidan o`quvchilar bilan suhbatlashish;

2. O`quvchilarga nazorat ishi daftarlarini tarqatish va o`quv qurollarini tekshirish;

3.Past o`zlashtiruvchi o`quvchilarga individual yordamlashish;

a) ta`limiy – o`quvchilar egallagan bilimlarini sinovda o`tkazish;

b) tarbiyaviy – o`quvchilarni vafo ruhida tarbiyalash ;

c) rivojlantiruvchi – o`quvchilarning yozma nutqini o`stirish.

a) salomlashish;

b) navbatchi axboroti;

c) sinf tozaligi;

d) davomat.

2. Takrorlash (10 daqiqa)

a) uyga vazifa

b) o`tilgan mavzu yuzasidan savol va javob

3. Yangi mavzu bayoni.(20 daqiqa)

1. Bugungi darsning maqsad va vazifalari yuasidan o`quvchilar bilan suhbatlashish;

2. O`quvchilarga nazorat ishi daftarlarini tarqatish va o`quv qurollarini tekshirish;

3. Yo`l qo`yilgan kamchiliklar aytiladi.

4. O`quvchilar yo`l qo`ygan kamchiliklar yuzasidan qo`shimcha topshiriqlar berilib, baholanadi.

4.Baholash. (5 daqiqa)

5. Uyga vazifa:(5 daqiqa) G’afur G’ulom hayoti va ijodi haqida ma’lumotlar to’plash.

O’TIBDO’ M.Murodova
5 “V”-sinf Adabiyot Sana: 15.12.17

MAVZU: G’. G’ulomning “Mening o’g’rigina bolam” hikoyasi

Darsning maqsadi:

 – o’quvchilarni hikoya mazmuni bilan tanishtirsh va har qanday urush odamlarning orzu-umidlariga ziyon yetkazishi mumkinligini o’rgatish

– o’quvchilarning o’qigan asarlari yuzasidan xulosa chiqarish va ularni asoslab berish malakalarini rivojlantirish.:

– o’quvchilarning ijodiy fikrlash qobiliyatini rivojlantirish.

 Darsning jihozi: G’. G’ulom portreti, uning asarlari, hikoyaga ishlangan rasm, hikoyaga oid lug’at, vatman qog’oz, marker, tarqatma.       

a) salomlashish

b) navbatchilik hisoboti, sinf tozaligi va davomatni nazorat qilish

c) kirish suhbati, o’quvchilarning og’zaki nutqini o’stirish

a) individual - tarqatma materiallar, kartochka.

b) Frontal (guruh bilan ishlash) Uyga vazifani so’rash: savol – javob bo’lib o’tadi, o’quvchilar shoirning hayoti va ijodi haqida so’zlaydilar.
3. Yangi mavzu: (15 daqiqa)

“Mening o’g’rigina bolam” hikoyasi “voqeiy hikoya”bo’lib, asarning asosiy qahramoni kampir “qora buvi”, hamda o’g’ri bola.“Mening o’g’rigina bolam” hikoyasi matni yuzasidan suhbat (O’qituvchi hikoyani mazmunini rasm orqali so’zlab beradi   Otamizning o’lganiga ancha bo’ldi. Bu yil onamizdan ham ajraldik. Urushning dahshatli kunlarida biz to’rt yetimdan buvimiz onamning onalari tez-tez xabar olib turardi.Shunday kunlarning birida tunda biznikiga o’g’ri tushdi. Buvim kim bilandir anchagina baland ovoz bilan gaplashayotganlarida men uyg’onib ketdim. O’g’rini buvim “o’g’rigina bolam, hoy o’g’rigina bolam” – deb chaqirdilar… 

 Jarayon: o’quvchilar 4 guruhga bo’linib ishlaydilar. 1-bosqich: Suhbat quyidagi savollar asosida tashkil qilinadi:·       Hikoyaning asosiy qahramonlarini sanab bering.·       Xonadonga o’g’ri tushganda Qora buvining holatiga qanday munosabat bildirasiz?·       Sizningcha, Qora buvi qanday yo’l tutish kerak edi?·        2-bosqich: Individual ishlash. Har bir o’quvchiga ilovada ko’rsatilgan javal tarqatiladi.O’quvchilar jadval bilan tanishib, undagi  kataklarni to’ldiradilar.  

Hikoya nomi	Qahramonlar	Ularning o’ziga     xos fazilatlari	Orzu maqsadlari	Maqsadga g’ov     bo’lgan omil

   3- bosqich: Guruhlarga topshiriq beriladi, vatman qog’oz va marker tarqatiladi.1) Siz Qora buvining o’rnida bo’lganingizda qanday yo’l tutar edingiz?2) Bugungi kundagi o’g’rilarning hikoyadagi o’g’ridan farqi nimada?3) Hikoyada tasvirlangan davr bilan bugungi davrni qiyoslang.( Guruhdan bir o’quvchi chiqib yozganlarini doskaga ilib, so’ng sharxlab beradilar.) 4- bosqich: Kam ball to’plagan o’quvchiga tarqatma(kartochka) beriladi. So’ng javobi tinglanadi. 

4. Darsni mustahkamlash.(10 daqiqa) (savol-javob)

1.    Bolaning o’g’rilik qilishiga majbur qilgan narsa nima, deb o’ylaysiz?

2.    Asarda o‘g’riga xos bo’lmagan narsani sezdingizmi? Ha bo’lsa, u nima bilan ifodalanadi?

3.    Sizningcha, Qora buvining mehr – muruvvati o’g’riga qanday ta’sir etdi? Mehr – shavqat har qanday yovuzlikni yengishiga qodirligini qanday izohlaysiz?

4.    Qora buvi va o’g’ri boladan siz nimani o’rgandingiz?

5.    O’g’ri nega qozonni olib ketmadi? ( O’qituvchi savol berganda qaysi guruh a’zolari tez va to’g’ri javob berishlari kuzatiladi.) 

5.Baholash.(3 daqiqa)

6.Uyga vazifa. (2 daqiqa) Hikoyani o’qing, uyda oila a’zolaringiz bilan hikoya mazmuni haqida suhbatlashing. Ota – onangizning nima uchun hozir odamlar orasida o’g’irlik hollari uchrab turgani haqidagi fikrlarini daftaringizga yozing

O’TIBDO’ M.Murodova
5 “V”-SINF ADABIYOT SANA: 19.12.17
Mavzu: G`afur G`ulom "Mening o`g`rigina bolam" hikoyasi

Darsning maqsadi:

- asarning mazmun-mohiyati haqida bilim berish, mustaqil fikrlashga o`rgatish;

- o`quvchilarni milliy qadriyatlar ruhida tarbiyalash;

- o`quvchilar dunyoqarashini shakllantirish.

Dars turi: yangi bilim beruvchi

Darsning jihozi: G`.G`ulom asarlari, yozuvchi hayoti va ijodiga bag`ishlangan fotoalbom, video tasvir.

Darsning metodi: Aqliy hujum, interfaol, suhbat

Darsning borishi:

1.Tashkiliy qism.(5 daqiqa)

a) salomlashish

b) navbatchilik hisoboti, sinf tozaligi va davomatni nazorat qilish

2. O’tgan mavzuni so’rash.(10 daqiqa)

a) individual - tarqatma materiallar, kartochka.

b) Frontal (guruh bilan ishlash) Uyga vazifani so’rash: savol – javob bo’lib o’tadi, o’quvchilar shoirning hayoti va ijodi haqida so’zlaydilar.

Aqliy hujum:

G`afur G`ulom kim, u haqda nimalarni bilasiz? O`quvchilarning javoblari doskaga yozib boriladi, asosli javoblar umumlashtiriladi.

Darslikda berilgan materiallar va qo`shimcha ma’lumotlar asosida G`afur G`ulom tarjimai holi yuzasidan qisqa suhbat o`tkaziladi.

Hikoya matni ifodali o`qiladi. Matnni o`qishda hikoya mazmunidan kelib chiqib ifodali o`qishga, ovozni tovlantirib, o`rni bilan balandlatib, pastlatib o`qilishiga ahamiyat berish muhim. Shunday qilinganda o`quvchi nafaqat eshitadi, balki his etishga ham o`rganib boradi. Matn o`qib bo`lingach (o`quvchilar ikki guruhga bo`linadi: 1- "Bilimdonlar" guruhi, 2- "Chaqqonlar" guruhi), asar yuzasidan suhbat tashkil etiladi.

1. Hikoyada qaysi davr voqealari tasvirlangan?

"Bilimdonlar": XX asr boshlarida birinchi jahon urushi davridagi xalq hayoti manzarasi tasvirlangan.

2. O`g`rini tun qorong`usida hovli oshib o`g`rilikka tushishga nima majbur qildi?

"Chaqqonlar: oilani boqish tashvishi majbur qildi.

3. Qora buvining olti oydan buyon uyqusi kamligiga sabab nima?

"Bilimdonlar": bolalarni boqish, ertasini o`ylash, uyli- joyli qilish.

4. O`g`ri nima uchun boshqa kasb bilan shug`ullanmadi?

"Chaqqonlar": chunki o`sha davrda barcha kasbning bozori kasod edi.

5. Nima uchun o`g`ri boylarnikini emas, kambag`alning uyini tanladi?

"Bilimdonlar": boylarning uyini devori baland, itlari qopag`on. O`g`rini ushlashlari uchun qorovullari bor edi.

6. O`g`ri nima uchun buvi bilan choy ichishga unamadi?

"Bilimdonlar": tong otib qolsa buvi uni tanib qolishi mumkin edi.

4.Mustahkamlash.(10 daqiqa)

O`rganilgan asar matni yuzasidan o`quvchilar bahs- munozaraga tortiladi.

1.Ushbu asar orqali kim qanday tasavvurga ega bo`ldi?

-Mening tushunishimcha, bu sahna orqali G`afur G`ulomning yoshlik yillaridagi davr ifodalangan.

2. Asar orqali yozuvchining bolalik yillari qay tariqa kechganligining guvohi bo`ldik?

-Buvining o`g`riga bo`lgan munosabati meni hayron qoldirdi.

-Onaxon buvi qalbidagi onalarga xos cheksiz mehr- muruvvat tufayli o`g`ri chin insoniy fazilatlarni tushunib yetdi.

-Buvining o`g`riga muruvvati uning haqiqiy insoniy fazilat egasi ekanligini namoyon etgan.

-Hayot shunday beshafqat, og`ir bo`lgan davrda ham shum niyatli o`g`ri qalbini yumshata olgan, o`zi nochor bo`lsa- da, o`g`riga achinib, "Qutlug` uydan quruq chiqmasligi, hech bo`lmasa qozonni olib ketishini so`ragan qora buviga nisbatan qalbimda cheksiz muhabbat uyg`ondi.
B.B.B strategiyasi bo`yicha oldindan tayyorlangan quyidagi jadval to`ldiriladi.

Nimani bilar edik			Nimani bilmoqchimiz			Nimani bildik
Biz shu darsgacha G`.G`ulomning "Shum bola"asari bilan tanish edik	Biz esa "Shum bola" asarini o`qib, televideniye orqali tomosha qilib G`.G`ulomning hajviy asarlar muallifi deb bilardik.	G`.G`ulomning hayot yo`li to`g`risida va "Mening o`g`rigina bolam" asari yuzasidan kengroq ma’lumotga ega bo`lishni		Bu asar orqali o`sha davr voqealari, bizning tengdoshlarimizning bolalik davri qanday o`tganligini	Dars so`ngida ko`rgazmani to`ldirish

Jadval shu tariqa to`ldirib boriladi.

O`quvchilar, siz bilan o`qib tahlil qilganimiz, voqeiy hikoyadir. Shuning uchun bu hikoya aynan hayotning o`zidek tasvirlangan yetuk romantik asar bo`lib, haqiqiy milliy jozibaga ega. Milliylik bu- asarda millat, xalq turmushi manzaralarini milliy urf- odatlarini millat vakillariga xos xususiyatlarni jonli. hayotiy ko`rsatishdadir. Hikoyadagi kampirning bolajonligi, saxovati, mehribonligi, o`zi qashshoq bo`lsa-da, mehmondo`stligi o`zbek xalqiga xos milliy xususiyatlardir.

- Erkin fikrlash konikmasini o`zlashtirish, badiiy so`zni qabul qilish va undan ta`sirlanish ko`nikmasini shakllantirish, sog`lom adabiy didni tarkib toptirish.

a) salomlashish

b) navbatchilik hisoboti, sinf tozaligi va davomatni nazorat qilish
2. O’tgan mavzuni so’rash.(10 daqiqa)

a) individual - tarqatma materiallar, kartochka.

b) Frontal (guruh bilan ishlash) Uyga vazifani so’rash: savol – javob bo’lib o’tadi, o’quvchilar shoirning hayoti va ijodi haqida so’zlaydilar.
3. Yangi mavzu: (15 daqiqa)
O’quvchilar bilan qishki ta’til davomida o’qilgan badiiy asarlari yuzasidan suhbat o’tkaziladi.Suhbat uchun quyidagi savollardan foydalaniladi:

1.Siz qishki ta’tilni qanday o’tkazdingiz?

2.Qishki ta’tilda qanday badiiy asarlar o’qidingiz?

3.O’qigan badiiy asarlaringizda qanday g’oya ilgari surilgan?

4.Ushbu badiiy asarlardan qanday xulosalar chiqardingiz? Taassurotlaringiz bilan o’rtoqlashing.

5.Sizga qaysi qahramon yoqdi va nima uchun?

O’quvchilarning o’zlari yoqtirgan badiiy asar qahramoniga yozgan maktublari o’qitiladi.

O’quvchilarning mustaqil fikrlashlari , bayon etilayotgan fikrning mazmun –mohiyatiga ko’ra yozgan maktublari baholb boriladi.

a) salomlashish

b) navbatchilik hisoboti, sinf tozaligi va davomatni nazorat qilish

2. O’tgan mavzuni so’rash.(5 daqiqa)

a) individual - tarqatma materiallar, kartochka.

b) Frontal (guruh bilan ishlash)

3.Asosiy qism: (35 daqiqa)

III. TESTLARDAN NAMUNALAR

1. Mirkarim Osim tomonidan al-Xorazmiyning 1200 yilligiga bag’ishlab yozilgan hikoya qanday nomlanadi?

A) “Jayhun ustida bulutlar” B) “Buyuk Xorazmiy” C) “Zulmat ichra nur” D) “Al-jabrning tug’ilishi”

A) Beruniy B) Xorazmiy C) Navoiy D) Ibn Sino

A) “Oshiqlar sultoni” B) “Oriflar sultoni” C) “Singan setor” D) “Vatanparvar darvesh”

A) Alpomishga B) Go’ro’g’liga C) Siyovushga D) Rustamga

A) saroyda B) og’ilda C) haramda D) bozorda

A) rivoyatlar B) afsonalar C) asotirlar (miflar) D) ertaklar

yovuzlikka nafrat uyg’otish” degan tushunchanii singdirish;

a) salomlashish

b) navbatchilik hisoboti, sinf tozaligi va davomatni nazorat qilish
2. O’tgan mavzuni so’rash.(10 daqiqa)

a) individual – yod olingan she’rlar so’raladi.

b) Frontal (guruh bilan ishlash) savol – javob bo’lib o’tadi.
3. Yangi mavzu: (15 daqiqa)

Sinf o’quvchilar uch guruhga bo’linadi.Guruhlarga nom qo’yiladi va quyidagi shartlar asosida bellashuv o’tkaziladi. 1- guruh “Zukkolar”, 2-guruh “Topqirlar”, 3-guruh “Donolar”

Bellashuv shartlari:

1-shart. 2-chorak davomida o’rganilgan shoir yoki yozuvchining hayoti va ijodi haqida ma’lumot bering.

2-shart. “Kim ko’p badiiy kitob o’qidi?” Ushbu shartda guruh o’quvchilari o’zlari mustaqil o’qigan badiiy asarlarini ro’yxatini tuzishadi.

3-shart. “Ifodali yod aytish” O’quvchilar mustaqil yod olgan she’rlaridan ifodali yod aytishadi.

4-shart. “Otalar so’zi aqlning ko’zi”.Ushbu shartda guruhlar maqollar aytish bo’yicha bellashadilar.
4. Baholash.(5 daqiqa)

Guruhlar to’plagan rag’batlar soniga ko’ra g’olib guruh aniqlanadi. Faol o’quvchilar baholanadi.

-Oybek hayoti va ijodi bilan tanishtirish, “Fonarchi ota” hikoyasining matnini o’rganish;

- o`quvchilarni milliy qadriyatlar ruhida tarbiyalash;

- o`quvchilar dunyoqarashini shakllantirish.