dibromtetraftoretan, freon (114 B
2
)lar ishlatiladi. Freon suv bug`iga nisbatan 20
marta, uglerod oksidiga nisbatan 12 marta samaraliroqdir. Galloidlangan
uglevodorodlar cho`g`langan paxta xomashyosi va tolasini o`chirishda, ayniqsa
qo`l keladi. Elеktr tokini o`tkazmaydi va sovuq havoda muzlab qolmaydi. Ularning
qimmatliligi keng qoilashga imkon bermaydi. Bundan tashqari, qaynash
haroratining pastligi (38—98°C) va uchuvchanligi ochiq joylardagi yong`inlami
o`chirishda qo`llashga monelik qiladi.
Kukunli birikmalar yonayotgan gazlar, yengil alangalanuvchan, yonuv-
chan suyuqliklar, kuchlanish ostida bo`lgan elеktr uskunalarini o`chirishda
ishlatiladi. Ular arzonligi tufayli tobora ko`proq qo`llanilmoqda. Asosiy qismi
natriy karbonatdan iboratdir.
Metalloorganik birikmalarni o`chirishda Ch-2 kukuni ishlatiladi.
Uning
asosiy qismini freon (114 B
2
) bilan tindirilgan selikogen zarrachalari tashkil etadi.
Yong`inga tushgach kukun zarrachalaridan alangaga kuchli tormozlovchi
(ingibitor) sifatida ta`sir qiluvchi freon ajralib chiqadi.
Ko`pik yonayotgan yuzaga tushgach, uni qoplab olib, kislorod kiri-shidan
to`sadi va ajralib chiqayotgan suyuqlik yonayotgan yuzani sovitadi. Ko`pik asosan
qattiq moddalar va yonuvchan suyuqliklarni o`chirishda ishlatiladi.
U paydo
bo`lishiga ko`ra ikki xil bo`ladi: ko`pik hosil qiluvchi qorishmani havo oqimi bilan
mexanik aralashtiruv orqali olinadigan havo-mexanik va ishqor eritmasi bilan
kislotaning aralashishi natijasida paydo bo`ladigan kimyoviy ko`pik.
Ma`lumki, yong`in paytida yonayotgan yuzalarni qoplash uchun ko`plab
miqdorda ko`pik hosil qilish kerak bo`ladi. Burring uchun ko`pik hosil qiluvchi
modda (penoobrazovatel)larni kuchli bosimdagi suv yoki havo bilan aralashtiriladi.
Bu jarayon maxsus uzluksiz ishlovchi apparatlar — ko`pik generatorlari
yordamida amalga oshiriladi. Ko`pik hosil qiluvchi moddalar kukun holida bo`lib,
odatda biron bir kislotaning (ko`pincha oltingugurt kislotasining) tuzidan va
ishqoriy qismi esa natriy bikarbonatning aralashmasidan tashkil topadi.
Ko`pik generatorlari ikki turli bo`lib (ПГ - 50 m va ПГ – 100),
yonuvchi
hamda yengil alangalanuvchan suyuqliklarni o`chirishda ishlatiladi va faqat
o`lchamlari bilan farqlanadi. Masalan, 12.1 – rasmda ПГ
– 100 ning sxemasi
tasvirlangan. Generator bosim ostidagi suv tarmog`iga ulash uchun mo`ljallangan
shtutser
(1), uchlik
(2), vakuum kamerasi
(4) da suvning
oqimi tufayli kerakli
siyraklanish hosil bo`Iishi uchun diffuzor
(3), kukunni elash uchun metalldan
yasalgan to`r
(6), ta`minlovchi bunker
(5), ko`pik chiqaruvchi shtutser
(7),
sharsimon klapan
(8), manometr
(9) dan iborat.
Diffuzor ustki va ta`minlovchi bunkerining quyi qismida suv berish vaqtincha
yoki butunlay to`xtatilganda suv orqaga quyilmasligi va kukunni namlamasligi
uchun sharsimon klapan o`rnatilgan.
Kukun namlansa va qotib qolsa, ko`pik
generatorini ochib tozalash kerak bo`ladi. Suvning bosimini nazorat qilib turish
uchun shtutser yaqiniga manometr o`rnatiladi.
ПГ – 100 ni ikki kishi boshqaradi: biri ta`minlovchi bunkerga ko`pik hosil
qiluvchi kukun solib, generatorni ishga tushirib yuboradi,
ikkinchisi esa hosil
bolayotgan ko`pikni alanga ustiga yo`naltiradi va shlanglarning buralib
qolmasligini nazorat qilib turadi. Shtutserdagi suvning bosimi manometr bo`yicha
ish bosimi (4 – 6 atm.b.) qiymatiga yetgach, ta`minlovchi bunkerga kukun solinadi.
