28
6-M A SH G‘ U L O T
Mavzu: Yassi chuvalchanglarning solishtirma morfologiyasi
1. Sinf: Kiprikli chuvalchanglar- Turbellaria
2. Sinf: Trematodalar – Trematodes
3. Sinf: Sestodlar – Cestodes
Darsning maqsadi:
Oq planariya - Dendracoelum
lactum va jigar qurtlari-
Fasciola hepatica, F.gigantica, ichak qurtlari - Taeniarhynchus saginatus,
Moniezia expansa, Echinococcus, Multiceps multiceps
granulosus larni anatomo-
morfologik xususiyatlarini taqqoslab o‘rganish.
Kerakli jihozlar:
Tirik va fiksatsiya qilingan planariyalar, jigar,
oshqozon
qurtlari, qon so‘rg‘ichli, qoramol solityori, monieziyalar,
mikropreparatlar,
mikroskop, jadvallar.
V A Z I F A
1.
Oq planariyaning total preparatini lupa yordamida ko‘rib, tashqi tuzilishini
o‘rganish va rasmini chizish.
2.
Oq planariyaning kundalang kesimini o‘rganish
3.
Jigar va oshqozon qurtlari hamda qon so‘rg‘ichlining umumiy ko‘rinishi
bilan tanishish quruq va hul preparatlar orqali ichki tuzilishini o‘rganish va rasmini
chizish.
4.
Monieziya va exinokokning tuzilishini o‘rganish.
Kiprikli
chuvalchanglar
–
Turbellaria,
Oq
planariya
yassi
chuvalchanglarning
erkin yashovchi, yirtqichlik yo‘li bilan hayot kechiruvchi
vakillaridan biri bo‘lib,
chuchuk suvlarda, soylar, hovuzlar va chashmalarda
uchraydi. Tanasining shakli duksimon bo‘lib, 15-22 millimetr kattalikda bo‘ladi.
Oq planariyaning tanasi sirtqi tomonidan kiprikli epiteliy bilan qoplangan.
Kiprikli epiteliy ostida qo‘ndalang, qiyshiq, bo‘ylama va dorza- ventral muskullar
joylashgan. Bularning hammasi chuvalchangning teri-
muskul xaltasini hosil
qiladi. Tana bo‘shlig‘i (organlar oralig‘i) parenxima hujayralari bilan to‘ldirilgan.
Planariyaning oldingi tomonida ikkita ko‘zi joylashgan.
Ovqat hazm qilish organlari tanasining ikkinchi yarmining qorin tomonida
joylashgan bo‘lib, muskulli tomoq (xalqum) bilan tutashgan. Xalqum
uchlari berk
tarmoqlangan o‘rta ichak bilan tutashgan. Orqa ichagi va anal teshigi bo‘lmaydi.
Hazm bo‘lmagan ozuqalar og‘iz orqali chiqarib tashlanadi.
Nerv sistemasi tomoq atrofi nerv tugunlari (gangliya) va ularni tutashtirgan
nerv xalqali (nerv markazi), undan tan abo‘ylab tarqalgan nerv tomirlardan va nerv
29
tolalardan tashkil topgan.
