27
Tip: YASSI CHUVALCHANGLAR – Plathelminthes
Yassi chuvalchanglar tipiga mansub turlarning
barchasida tana aniq
ifodalangan ikki tomonlama (bilateral) simmetriyaga ega. Bilateral simmetriya
umurtqasiz hayvonlar ichida yassi chuvalchanglardan
boshlab undan yuqori
turadigan barcha tiplarga xos. Bilateral simmetriyali hayvonlarning ontogenezi
uchta embrion varaq – ektoderma, entoderma va
mezoderma qavatdan tashkil
topgan. Shunday qilib, ushbu anatomo-morfologik xususiyati
bilan bulutlar va
kovakichlilardan keskin farq qiladi. Yassi chuvalchanglar tanasi elka-qorin (dorzo-
ventral) yo‘nalishida yassilangan bo‘lib, tanalarining shakli bargsimon,
nashtarsimon
yoki lentasimon, noksimon hamda ipsimon bo‘ladi. Ularning
kattaligi birnecha millimetrdan 10-12 metrgacha bo‘ladi. Ular tana bo‘shliqsiz
bo‘lib, organlar orasidagi bo‘shliqlarni parenxima hujayralari to‘ldirib turadi. Yassi
chuvalchanglarda harakat va himoya vazifalarini bajarishga qaratilgan teri muskul
xalta paydo bo‘lgan. Ushbu xalta teri epiteliyasi bilan
birikkan bir necha qavat
muskullardan iborat. Ularning barchasida maxsus ayirish, ko‘pchiligida to‘liq
rivojlanmagan
ovqat hazm qilish organlari, markazlashgan nerv tizimi paydo
bo‘lgan. Hazm organlariga ega bo‘lganlarida og‘iz, xalqum, qizilungachdan iborat
ektodermali oldingi va entodermali uchlari berk o‘rta ichak rivojlangan.
Ayrim
turlarida faqat og‘iz va xalqum mavjud. Ma’lum bir sinfida hazm organlari
yo‘qolgan, ayirish organlari protonefridial tipda tuzilgan. Ularga bitta yoki ikkita
ekskretor teshikli markaziy kanal va ular bilan tutashgan o‘rta
va mayda
kanalchalar kiradi. Qon aylanish va nafas olish organlari rivojlanmagan. Yassi
chuvalchanglarning ko‘pchiligi germafrodit hayvonlar bo‘lib,
jinsiy sistemasi
murakkab tuzilgan. Nerv sistemasi bir juft nerv tugunidan (gangliyalardan) va
ulardan tarqaluvchi nerv tomirlari va tolalaridan iborat. Tip 12000 dan ortiq turga
ega bo‘lib, qo‘yidagi sinflarga bo‘linadi.
1-sinf. Kiprikli chuvalchanglar- Turbellaria
2-sinf. Monogeniyalar - Monogenea
3-sinf. Trematodalar – Trematoda
4-sinf. Sestodlar - Cestoda
