|
Trematodalar – TrematodesBog'liq zoologiyaTrematodalar – Trematodes.
Bu sinfga kiruvchi chuvalchanglarning tanasi
yaxlit, segmentlarga bo‘linmagan. Shakli odatda bargsimon yoki lanset simon,
noksimon, ipsimon uzunchoq bo‘ladi. Barchasida kuchli muskullarga ega bo‘lgan
og‘iz va qorin so‘rg‘ichlari bo‘lib, ular umurtqali hayvonlar va odamning ichki
organlari, qon tomirlarida parazit holda hayot kechiradi. Rivojlanishi hujayin
almashtirish yo‘li bilan o‘tadi. Shuning uchun ham ularni digenetik so‘rg‘ichlilar
deb ham ataydilar. Digenetik so‘rg‘ichlilarning tipik vakillari jigar qurtlari
F.hepatica ning bo‘yi 2-4 sm, eni 1,4 sm, F.gigantica ning buyi 3-7 sm, eni 7-10
mm., og‘iz va qorin so‘rg‘ichlariga ega.
Jigar qurtlari qishloq xo‘jalik hayvonlarining jigar parenximasi va o‘t
yo‘llarida, parazitlik qilib yashaydi. Ular qon va shuningdek, jigar hujayralaridagi
moddalarning parchalanishi natijasida hosil bo‘lgan mahsulotlar bilan oziqlanadi.
Teri-muskul xaltasi.
Parazitlik bilan hayot kechirishi munosabati bilan
trematodalarning epiteliysida kiprikchalar bo‘lmaydi va u kutikula deb ataladi.
Kutikulada ko‘plab uchi orqaga qayrilgan tikanlar bo‘ladi. Kutikula teri
epiteliysining faoliyati natijasida hosil bo‘lgan bo‘lib, himoya vazifasini bajaradi.
Teri-muskul xaltasi teri epiteliyasi bilan birikkan ko‘ndalang, bo‘ylama,
qiyshik muskullar bilan birga - muskul xaltasini hosil qiladi. Teri – muskul xaltasi
ichki organlarni o‘rab turadi, u himoya hamda harakat vazifasini bajaradi.
Parenxima – tartibsiz joylashgan hujayralardan hosil bo‘lgan to‘qima bo‘lib,
tanaga ma’lum bir muntazam shakl berib turadi va zapas oziq – ovqat rezervuari
bo‘lib xizmat qiladi.
Ovqat hazm qilish va ajratish sistemasi.
Ovqat hazm qilish sistemasi og‘iz
so‘rg‘ichidan boshlanadi.
Og‘iz bo‘shlig‘i tomoqqa, tomoq qizilungach (oldingi ichak) ga olib keladi.
Qizilo‘ngachdan keyin ikkita ko‘plab shoxlanib ketgan o‘rta ichak joylashgan.
Orqa ichak va anal teshik bo‘lmaydi. Hazm bo‘lmagan ovqat qoldiqlari og‘iz
orqali chiqarib tashlanadi.
Ajratish sistemasi protonefridial tipida bo‘lib, markaziy siydik kanali va
undan ikki tomonga shoxlanib ketgan periferik kanallardan iborat. Periferik
kanallarning oxirida terminal (alangali) ho‘jayralar joylashgan. Ularning vazifasi
markaziy kanalga qarab siydik haydashdan iborat. Markaziy kanal tananing oxirida
ekskretor teshik ya’ni siydik chiqarish teshigi bilan tugaydi.
|
| |
