TIP: YUMSHOQ TANLILAR – MOLLUSCA




Download 4,99 Mb.
Pdf ko'rish
bet38/100
Sana13.05.2024
Hajmi4,99 Mb.
#228396
1   ...   34   35   36   37   38   39   40   41   ...   100
Bog'liq
zoologiya

TIP: YUMSHOQ TANLILAR – MOLLUSCA 
Yumshoq tanlilar tur soni jihatidan hayvonot dunyosida bo‘g‘imoyoqlilardan 
keyin ikkinchi o‘rinda turadi. Bu tip o‘z ichiga 100 mingdan ziyod turni oladi. 
Mollyuskalar ikkilamchi tana bo‘shliqli hayvonlar bo‘lib, bo‘g‘imoyoqlilar 
singari xalqali chuvalchanglardan kelib chiqqan. 
Molyuskalarning talaygina qismida tana bilaterial simmetriyaga ega, spiral 
shakldagi chig‘anoqga ega bo‘lganlarida tana asemmetriya shaklda. Tana barcha 
yuqori darajada rivojlanganlarida segmentlashmagan. Ikkilamchi tana bo‘shlig‘i 
faqat yurak atrofida yurak oldi xaltasi (perikard) shaklida saqlanib qolgan. 
Mollyuskalarning gavdasi bosh, tana va muskulli oyoq qismlardan tashkil 
topgan. Ammo ular turli sinflarda bir xil rivojlanmagan va har xil shaklga ega. 
Ko‘pchilik mollyuskalarda esa tanasi chig‘anoq bilan qoplangan. CHig‘anoq ostida 
tanani qoplab turuvchi mantiya pardasi bo‘ladi. CHig‘onoq va mantiya pardasi 
oralig‘idagi bo‘shliq mantiya bo‘shlig‘i deyiladi. 
Bu bo‘shliqda nafas olish organlari, ayrim sezgi organlar joylashgan. 
Mantiya pardasi har xil bezlarga boy bo‘lib, chig‘anoq ham ushbu bezearning 
mahsulotidan paydo bo‘lgan. Qon aylanish sistemasi ochiq, nerv sistemasi o‘zaro 
birlashgan nerv tugunlari (gangliyalardan) iborat. 
Mollyuskalarning iqtisodiy ahamiyati juda katta, ko‘pchiligi odamlar 
tomonidan oziq-ovqat, chorva mollari uchun chig‘anoqlardan foydalaniladi. 


57 
Ba’zi ikki pallali mollyuskalardan marvarid olinadi, ayrimlarini 
chig‘anog‘idan zebu-ziynat buyulari tayyorlanadi. Ayrim turlari ekinlar 
zararkunandalari bo‘lsa, talaygina turlari odam va hayvonlar uchun xavfli parazit 
trematodalar va nematodalarning oraliq xo‘jayinlari vazifasini bajaradi. 
Mollyuskalar tipiga bir necha sinflar kiradi, shulardan eng keng tarqalganlari 
va yuqori darajada rivojlanganlari tubandagi sinflar: 
1.
Qorinoyoqli mollyuskalar – Gastropoda 
2.
Ikki pallalilar yoki plastinka jabralilar – Bivalvia 
3.
Bosh oyoqlilar – Cephalopoda

Download 4,99 Mb.
1   ...   34   35   36   37   38   39   40   41   ...   100




Download 4,99 Mb.
Pdf ko'rish