II BO B. AVTO M ATLASHTIRILG AN A X B O R O T
T IZ IM L A R I
§1. Axborot tizimlari, axborot texnologiyalari va
ularni ta ’minlash vositalarining yaratilish va
qoMlanish sohasi
Bu soha obyektlari jumlasiga quyidagilar kiradi: axborot tizim
lari va
axborot texnologiyalari, ularni ta’minlash vositalari. «Axborot
lashtirish to‘g‘risida»gi Qonunda «axborot tizimi» tushunchasiga
shunday ta’rif beriladi: «axborot tizimi — axborotni to'plash, saqlash,
izlash, unga ishlov berish hamda undan foydalanish imkonini
beradigan, tashkiliy jihatdan tartibga solingan jami axborot resurs
lari, axborot texnologiyalari va aloqa vositalari» (3-modda).
Axborot tizimlari jumlasiga har xil turdagi avtomatlashtirilgan
axborot tizimlari ham kiradi. Bu birinchi navbatda Internet,
shuningdek, avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimlari (ABT), av
tomatlashtirilgan ma’lumotlarga ishlov berish tizimlari, avtomatlash
tirilgan ilmiy-texnik axborot tizimlari va sh.k., ma’lumot banklari,
bilim bazalari,
ekspert tizimlar, axborot-hisoblash tizimlari, axborot-
telekommunikatsiya tizimlari va tarmoqlari, aloqa va telekommu-
nikatsiya tizimlari hamda bu tizimlar va texnologiyalami ta’minlash
vositalaridir.
Asosiy texnik vositalar - hisoblash texnikasi vositalari, nusxa
ko'chirish va ko'paytirish texnikasi,
tashkiliy texnika, aloqa va
telekommunikatsiya vositalari va boshq. Dasturiy vositalar - oper-
atsion tizimlar, amaliy dasturlar, telekommunikatsiyalaming dastur
iy vositalari, boshqa dasturiy vositalar. Lingvistik vositalar — lug'atlar,
tezauruslar, klassifikatorlar va boshqa lingvistik vositalar. Tashkiliy-
huquqiy vositalar-normativ huquqiy va huquqiy
hujjatlar, norma-
tiv-texnik hujjatlar, nizomlar, ustavlar va lavozim yo'riqnomalari.
Axborot texnologiyalari va ularni ta’minlash vositalarining tasnifi
1-rasmda keltirilgan.
Bu soha subyektlarini ikki guruhga ajratish mumkin: axborot
tizimlari, axborot texnologiyalari va ulami ta’minlash vositalarining
www.ziyouz.com kutubxonasi
ishlab chiqilishini tashkil etuvchi va amalga oshiruvchi subyektlar
hamda sanab o'tilgan obyektlardan foydalanuvchi subyektlar.
Axborot tizimlarining ishlab chiqilishini tashkil etuvchi va amalga
oshiruvchi subyektlar sifatida buyurtmachilar va ishlab chiquvchi-
lar qatnashadi. Bular —
davlat hokimiyati organlari, yuridik va
jismoniy shaxslar - tashkilot va korxonalar hamda mutaxassis-
lardir. Axborot tizimlari, axborot texnologiyalari va ularni ta’minlash
vositalaridan foydalanuvchi subyektlar jumlasiga davlat hokimiyati
organlari, ulaming bo'linmalari, yuridik va jismoniy shaxslar kiradi.
Bu soha subyektlarining muhim yo'nalishlaridan biri hozirgi
zamon informatsion jamiyati axborot infratuzilmasining dasturiy-
texnik qismini shakllantirish va rivojlantirish bo'lishi lozim. Bu
o'rinda axborot infratuzilmasi deganda shaxs,
davlat va jamiyat
ehtiyojlarini qondirish uchun axborot jarayonlari — axborotni ishlab
chiqarish, to'plash, jamlash, saqlash, qidirish, tarqatish va iste’mol
qilish jarayonlarining samarali va sifatli amalga oshirilishini
ta’minlaydigan hisoblash texnikasi, aloqa va telekommunikatsiya
vositalari, shuningdek ommaviy axborot vositalari va axborot resurs-
larining tashkiliy yig'indisi tushuniladi.
Axborot infratuzilmasining dasturiy-texnik qismida hisoblash texni
kasi, aloqa va telekommunikatsiya vositalarining yaratilishi va
qo'llanishi, shuningdek, O'zbekistonda chegaralararo axborot tar
moqlari va Internetga chiqiladigan axborot tizimlarining
yaratilishi
va rivojlanishi bilan bog'liq tadbirlar o'z aksini topishi lozim.
Jumladan, davlat quyidagi asosiy masalalar bo'yicha o'z pozitsiya-
sini belgilashi zarur respublikada dasturiy-texnik vositalar - hisob
lash texnikasi, aloqa va telekommunikatsiya vositalarini ishlab
chiqarish va ulardan foydalanishni rivojlantirish, ulaming jahon
miqyosida raqobatbardoshligini ta’minlash; chet elda ishlab chiqar-
ilgan hisoblash texnikasi, aloqa va telekommunikatsiya vositalari
ning O'zbekistonga kelishi va joriy qilinishini
davlat manfaatlarini
hisobga olgan holda ta’minlash; O'zbekistonda davlat budjeti,
shaxsiy va xorijiy investitsiyalar hisobiga axborot tizimlarining yara-
tilishini respublika axborot xavfsizligining davlat tomonidan nazorat
qilinishi sharti bilan tashkil etish; O'zbekistondagi axborot tizimlar
ining dunyo miqyosidagi hududlararo axborot tizimlari, birinchi
navbatda Internet bilan integratsiyalashuvini ta’minlash.
www.ziyouz.com kutubxonasi
