34
fermentatorga ekish materiali uzatishda,
havo va namunalar olishda
maxsus uzatgich teshiklar (shtutserlar) orqali kiradi. Mana shuning
uchun barcha armatura, fermentatorning birikmalari oʻtkir bugʻ
bilan
sterillanadi. E’tiborga olish lozimki, oʻtkir bugʻ bilan oziq muhiti
sterillanganda kondensatning oʻzgarishiga olib keladi. Shu bilan bogʻliq
holda oldindan oziq uchun zarur kondensati
hisoblanib oziq tayyorlash
retsepti asosiga muvofiq keluvchi miqdorda qoʻshiladi.
8-rasm. Oziq muhitini sterilizatsiyalashda fermentyorning
qizdirilish (a) va sovutilish (b) chizmasi
1-fermentyorning korpusi; 2-qoplami; 3-aralashtirgich; 4-barboter.
Shunda oziq muhiti sterilizatsiyadan soʻng zarur boʻlgan oziq
komponentlar miqdoriga ega boʻladi.
Siklik sterillashda harorat 121
o
C, shunga muvofiq bugʻ bosimi 100
kPa boʻlishi lozim. Odatda, oziq muhitlari bunday haroratda 30
minutdan 40 minutgacha ushlanadi. Toʻliq qizitish sikli,
saqlash va
sovitish katta hajmli fermentatorlar uchun bir necha soat vaqt talab
qiladi.
Uzoq vaqt issiqda sterilizatsiya qilish oziq muhiti kimyoviy
tarkibining oʻzgarishiga olib keladi. Bu oʻzgarishda
oziq muhitidagi
mikroorganizmlar uchun zarur boʻlgan issiqqa chidamsiz birikmalar
yoʻqotilishi mumkin.
35
Boshqa birikmalar ham oʻzaro ta’sirlashishlari natijasida
mikroorganizmlar oʻsishini chegaralab yoki toʻxtatib qoʻyadigan
mahsulotlar hosil qilishi mumkin.
Oziq muhitining kimyoviy tarkibi koʻpincha sterilizatsiya holatiga
nisbatan yuqoriroq harorat ta’sirida oʻzgaradi.
Oziq muhiti kimyoviy
tarkibining minimal darajada oʻzgarishiga juda tez qizitish va sovitish
orqali erishish mumkin. Shuning uchun ayni vaqtda oziqni sterillash
uchun siklik usul faqatgina kichik hajmli uskunalarda qoʻllanilmoqda.
Yuqori haroratda uzluksiz sterilizatsiyalash usuli koʻpgina
zavodlarda qoʻllaniladi, bunda oziq muhiti tarkibi buzilishi kam boʻladi
va sterillashda samaradorlikka erishishi mumkin. 9-rasmda
davriy va
uzluksiz sterilizatsiya davomiyligiga bogʻliq holda suyuqlik hajmining
elementar harorati oʻzgarishi koʻrsatilgan. Rasmdan koʻrinib turibdiki,
uzluksiz sterilizatsiyada bugʻni kam ishlatib sterilizatsiya vaqtini keskin
qisqartirish mumkin.
Bundan tashqari, uzluksiz sterilizatsiyada
avtomatizatsiyalashni oson kuchaytirish mumkin.
