Akusherlik va genekologiyada hamshiralik ishi

- tug’ruqning uchinchi davrini faol olib boring
Yurak yetishmovchiligi kesar kesishga ko’rsatma bo’lib hisoblanmaydi.
Kesar kesish vaqtida rivojlangan yurak yetishmovchiligida yordam berish
- ayolning hushini saqlagan holda sedatsiya bilan mahalliy infiltratsion 
anesteziya qiling. Spinal anesteziya qilmang. 
- bolani va yo’ldoshni tug’diring. 
Zotiljam 
O’pkada shamollash parenxemani jarohatlaydi, homilador ayollarda bu 
jarayon og’ir o’tadi.
- zotiljam tashxisini tasdiqlash uchun ko’krak qafasini radiologik tekshirish 
kerak bo’ladi. - - eritromitsin 500mg peroral kuniga 4 mag’al 7 kun davomida. 
- bug’ bilan ingalyatsiya qiling. 
Sil tarqalgan joylarda ayolda silga shubha qiling. 
Bronxial astma 
Bronxial astma 3-4% hollarda homiladorlik kechishini asoratlaydi.
- Bronxospazm kuzatilsa, bronxolitiklar (masalan, salbutamol 4mg peror 
har 4 soatda yoki 250mkg aerozol har15 minutda uch martagacha) qo’llang. 
- Agar bronxolitiklardan samara bo’lmasa, lozim bo’sa, kortiqosteroid 
qo’llang: gidrokortizon v/iga 2mg/kg tana vazniga har 4 soatda. 
- Agar infeksiya belgilari (bronxit) bo’lsa, ampitsillin 2g v/iga har 6 soatda. 
- Prostaglandinlar qo’llamang. Chilla davrida qon ketishining oldini olish 
va davolashda oksitotsin 10 BIR. m/oga yoki ergometrin 0, 2mg m/oga qo’llang. 
- avj olishin to’xtatgandan so’ng ingalyatsion bronxolitiklar va ingalyatsion 
kortiqosteroidlar bilan yana avj olishining oldini oling.
Anemiya - faqat bizning Respublikamizdagi muammo bo’lib qolmay, 
balki butun dunyoda uning ko’p tarkalganligi, iktisodiy va insonlar sog’ligiga 
o’tkazayotgan ta’siri kattadir. JSST ma’lumotlariga ko’ra temir tankisligi 
kamkonligi (TTK) bilan dunyo bo’yicha 800 mln odam kasallangan, 100 ta 
bemordan 95 tasini ayollar tashqil kiladi. Homiladorlarda eng ko’p uchraydigan 
ichki kasallik kamkonlik hisoblanadi. Bu asosan temir mikroelementining 
yetishmasligidan kelib chiqadi. Kamqonlik kasalligi homiladorlikda, tug’rukda 
va chilla davrida ko’p asoratlar sodir bo’lishiga sabab bo’ladi. Bunda homilaning 
xayoti ham xavf ostida qoladi. M.A.Nabieva (1984), Yu.Q.Jabborova (1990) va 
X.K.Farmonkulov (1994) larning tekshirishlariga ko’ra homiladorlar ekstragenital 
kasalliklari ichida TTK birinchi o’rinda turadi. Barcha anemiyalar ichida esa TTK 
75-95% ni tashqil qiladi. TTK ning muammoligi uning keng tarkalganligidir. 
O’zbekistonda Fertil yoshidagi ayollarda 70%, homilador ayollarda 91,2% 
uchraydi (B.X.Hamzaliev 1990, D.A.Azimova, 1994, Sh.I.Karimov, 1994, 
S.M.Baxramov, X.K.Farmonkulov, 1996, I.Z.Zokirov, 1997.) Orol atrofidagi 

ekologik holatning jiddiyligi ayollarning sog’ligiga ta’siri katta. O’sib kelayotgan 
kasalliklar orasida birinchi o’rinda ayollar kamkonligi kasalligi turadi. Bu kasallik 
so’nggi 10 yil ichida 5 baravar oshgan. (O.A.Ataniyozova, 1997). JSST (1996) 
ma’lumotlari bo’yicha kamqonlik bilan og’rigan ayollarda tug’ruk paytidagi 
o’lim, sog’ lom ayollarga nisbatan 5-10 barobar ko’p uchraydi. Gemoglobin 80 
r/l dan past bo’lsa, homilador ayolning kon yo’qotishra tolerantligini pasaytirib 
yuboradi. Gemoglobin 60 g/l dan pasayib ketsa, sirkulyator dekompensatsiya 
tinch xolatda xansirash, yurak minutlik xajmining oshishi bilan yakkol namoyon 
bo’ladi. Tug’ruq, abort, kon yo’kotish va boshqa asoratlar tug’uvchi ayolning 
o’limiga sabab bo’lishi mumkin (PMASO, 1989). Gemoglobinning 40 g/l dan 
pasayib ketishi ayolning anemik yurak yetishmovchiligi va o’tkir gipoksiyadan 
o’lim ko’rsatkichini oshiradi. Gemoglobin 40 g/l dan past bo’lgan ayol uchun 
100 r kon yo’kotish ham tug’ruq paytida sirkulyator shok va o’limga olib kelishi 
mumkin. (PChASO, 1989).
O’Z R SSV tavsiyasiga ko’ra anemiya tug’ruqqa va homiladorlikka karshi 
ko’rsatma bo’lib hisoblanadi.(1999). Ammo amaliyotda akusherlik 
komplekslariga gemoglobini 70-30 g/l ni tashqil etadigan ayollar murojaat 
etmokdalar. Ko’pincha bunday ayollar birinchi tug’uvchilar bo’lib, ularda 
preeklampsiya, akusherlik patologiyalarini uchratish mumkin. Bu esa akusher-
ginekologlarni ekstremal xolatga tushiradi.Ular anik va yukori darajadagi 
akusherlik, gematologik, anesteziologik, reanimatsion yordamini talab kiladi. 
Tasnifi: Temir tanqisligi kamqonligi (TTK) homiladorlar organizmida shunday 
xolatki, bunda diagnostik ko’rsatkichlar bo’lib:
• Gemoglobin miqdorining 100 r/l yoki bundan ham pasayishi
• Eritrotsitlar 3,5 x 10e x 1/l yoki bundan ham pasayishi
• Rang ko’rsatkichi 0,85 gacha
• Gematokrit sonining pasayishi 33% yoki bundan ham pastroq
• Zardobdagi temir miqdori 10,746 mkmol/l dan kamayishi hisoblanadi. 
Hozirgi vaqtda homiladorlar kamkonligining bir necha xil tasniflari mavjud.
Klinitsistlar orasida ko’p tarkalgani I.A.Kassirskiy va G.A.Alekseeva (1962, 
1970) larning tasnifi hisoblanadi. Bu usulga asosan kamkonlikning kelib chiqish 
sabablariga ko’ra xillari kuyidagicha:
1. Qon yo’kotish natijasida vujudga keladigan (postgemorragik) kamkonlik.
2. Qon tarkibidagi modsalar almashinuvining buzilishi natijasida yuzaga 
keladigan kamqonlik:
- temir yetishmasligidan kelib chiqadigan kamkonlik; 12 V (folat kislotasi) 
yetishmasligidan kelib chiqadigan kamkonlik;
- 
eritropoezning 
buzilishi 
natijasida 
yuzaga 
keluvchi 
(dieritropoetik)kamqonlik;

- suyak iligida qon xosil bo’lishining pasayishi natijasidagi 
(gipoplastik)kamkonlik;
3. Qizil kon tanachalarining yorilishi natijasida yuzaga keladigan 
(gemolitik) kamkonlik. Buning sabablari: allergik shok, sepsis, nomuqobil 
guruxdagi kon kuyish, zaxarlanish va boshkalar. Kasallikning og’irlik darajasiga 
ko’ra prof. Yu.Q. Djabbarova (1982) quyidagicha ajratishni taklif kildi. Kamkonlik 
birlamchp yoki surunkali, ya’ni homiladorlikdan oldingi yoki ikkilamchi, ya’ni 
homiladorlik davridagi kamkonlikka bo’linadi.
Yana shuni aytish mumkinki, temir yetishmasligining 3 bosqichi mavjud: 
1- 
temir moddasining zaxira yeridan yo’qolishi (kamayishi);
2- 
uning kon zardobidan yo’kolishi;
3- uning qizil kon tanachalaridan yo’kolishi. Homiladorlarda anemiyaning 
ham ma turlari uchraydi, lekin ko’pincha temir tankisligi anemiyasi 
kuzatiladi.TTA kon zardobida, suyak ko’migida temir moddasining kamayishi 
bilan xarakterlanadi. Buning natijasida gemoglobin xosil bo’lishi buziladi, 
gipoxrom anemiya, to’kimalarda trofik o’zgarishlar vujudga keladi (L.I Idelson, 
1977, 1979). Homiladorlar TTA si va homiladorlikdan oldin ham bo’lgan 
surunkali TTA si uchraydi.TTA si eritrotsitlar sonining kamayishi (eritropeniya) 
va gemoglobin sonining kamayishi (gipoxromiya) bilan harakterlanadi. 
Kamqonlikning etiologiyasi va patogenezi Temir moddasi organizmda 
juda muxlm rol o’ynaydi. U fakat mioglobin va gemoglobin xosil bo’lishidagina 
emas, balki juda ko’p fermentlar tarkibiga kirib, organizmdagi muhim 
vazifalarni bajaradi. Bu fermentlar sitoxrom, peroksidaza, katalazadir. Temir 
moddasining yetishmasligi organizmdagi moddalar almashinuvining 
buzilishiga, kislorod tashilishining buzilishiga olib keladi. Bu esa o’z navbatida 
tanada Hb va eritrotsitlar xosil bo’lishini keskin o’zgartiradi. Kamkonlikka olib 
keluvchi sabablardan biri kon yo’kotish.
Utkir va surunkali qon ketishlar (yara kasalligi,bavosilda) va boshka 
kasalliklarda (tanadagi zaxira temir moddasining ko’plab sarflanishi kuzatiladi). 
Bundan tashqari, temirning ko’p sarflanishiga tez-tez homilador bo’lish 
(tug’ishlar orasi 3 yildan kam), bolani uzok emizish, sifatsiz ovqatlanish, turli 
somatik va infeksion kasalliklar: revmatizm, bezgak, brusellyoz; oshkozon- 
ichak, buyrak kasalliklari sabab bo’ladi. Temir yetishmasligi holati giposideroz 
deyiladi.
Giposideroz inson xayotining 3 davrida uchraydi: emib yurgan davrida, 
balog’at yoshga yetganda va voyaga yetgan yoshidagi ayollarda. To’qimalarda 
temir yetishmasligi mazkur fermentlar ishini susaytiradi, to’kimalarning nafas 
olishini jiddiy ishdan chiqaradi.

To’kimalarda temir yetishmovchiligi kamkonlik hali yuzaga chikmay turib 
yuz bergan bo’lishi ham mumkin, chunki odatda organizm mavjud temir 
zaxlrasidan birinchi navbatda gemoglobin sintezi uchun foydalanadi. 
Kamkonlik aksariyat xollarda organizmda temir yetishmay kolishining tobora 
og’irlashib borishidan yuzar chiqadi. Temir yetishmasligidan kelib chiqadigan 
kamkonlik organizmda oksil almashinuviga yomon ta’sir ko’rsatadi, natijada 
jigarda transferrin ishlanib chikishi yomonlashadi, okibatda temirning ichak 
yo’llarida xazm bo’lishi susayadi. Organizmda oksil yetishmasligi kon 
yaratilishiga ta’sir etadi, chunki gemoglobinning asosiy massasi globinli oqsil 
kompleksidan tashqil topadi. Homilador ayollarda kamkonlik kuzatilsa, kon 
zardobida umumiy oqsil kamaygan bo’ladi. 
Homilador ayollarda kamkonlikning ko’p uchrashiga ularda 
sarflanayotgan temir, ovkat bilan tushayotgan temir moddasining yetarli 
qoplanmasligi sabab bo’ladi. Odam organizmida temir mivdori odatda 3,5-5,0 
g ga teng bo’ladi. Shundan taxminan 3,0-4,0 r temir Hb ulushiga to’g’ri keladi. 
300-500 mg temir oksidlovchi fermentlar sistemasiga sarf bo’ladi, 300-400 mg 
temir muskul to’kimalarining mioglobin tarkibida bo’ladi, 500-1000mg temir 
depo sanalgan a’zolar: jigar, talok, ichaklarning Shilliq pardasida to’plangan 
bo’ladi. Shundan ko’rinib turibdiki, odam organizmida temir erkaklarnikiga 
qaraganda ayollarda 2-3 barobar ko’prok sarflanadi. Ayol xar hayz ko’rganda 
13000 mg temir yo’kotadi, bundan tashqari, homiladorlik va tug’ishlarda ko’p 
qon yo’kotishga to’g’ri keladi. 
TTA homiladorlikda temir deposining kamayishi va uning ba’zi sabablar 
bilan to’ldirilmasligi okibatida yuzaga keladi. TTA ning homiladorlarda yuzaga 
chikishiga surunkali gastrit, enterokolit, xolesistit, pankreatit, gijja invaziyasi, 
gipotireoz, latent infeksiya o’choqlari (tonzillit, pielonefrit) sabab bo’ladi va bu 
kasalliklarda temir moddasining so’rilishi buziladi. Ovqat tarkibidagi vitaminlar, 
oksil, mikroelementlar va temir moddasining yetishmovchiligi ham muhim 
ahamiyatga ega. Ushbu kasallikning kelib chikishiga tez tug’ish, virusli 
kasalliklar bilan og’rish, kon yo’kotish katta ta’sir ko’rsatadi va homiladorlik 
anemiyasining kelib chikishiga muxlt yaratadi. Neyrogormonal kayta kurilish 
ta’siri ostida suyak ko’migining giperplaeiyasi rivojlanadi. Bunda fiziologik 
gipervolemiyaning holati, tizimning qon shaklli elementlari tarkibi o’zgaradi. Bu 
o’zgarishlarning ham masi homiladorlikning fiziologik kechishini ta’minlashga 
karatilgan va homilaga yaxshi sharoit yaratib beradi. 
Gipervolemiya holati o’zida
• Aylanuvchi qon xajmini
• Aylanuvchi eritrotsitlar xajmini
• Aylanuvchi plazma xajmi oshishini mujassamlashtiradi.

Homiladorlarda TTA ning vujudga kelishida homiladagi kon xosil bo’lish 
jarayoni ham ikkinchi darajali ta’sir ko’rsatadi. Qon hosil bo’lish jarayoni 
homiladorlikning 19-kunidan boshlanadi va 3 ta bosqichdan iborat: sariklik 
xaltasida, homila jigarida, suyak ko’migida. Bunda homila gemoglobinni xosil 
kilish uchun ona organizmining zaxiralaridan foydalanadi: temir, oksil, vitamin, 
tuz, mikroelementlar. 
Homila faqatgina ona organizmidagi temirdangina foydalanib qolmay, 
balki oxirgi 3 oy ichida o’zining jigarida 200-400 mg temir moddasini yig’adi. 
Homiladorlarda TTA ning rivojlanishiga uchlamchi sabab bo’lib ona 
organizmining temir moddasiga bo’lgan ehtiyojining xar doimgiga nisbatan 
oshishi hisoblanadi. Bunda ovkat tarkibidagi temir moddasi normada bo’ladi. 
To’rtlamchi sabab tez-tez homilador bo’lish va tug’ish natijasida temir 
deposining to’ldirilmasligi hisoblanadi. Homiladorlik davrida ayol 700-800 mg 
temir yo’kotadi. Bu yo’kotishni 2-3 yil davomida ayol organizmi to’ldiradi. 
Mavjud tasniflarning hech biri homiladorlik vaqtida yuzaga keluvchi 
anemiyalarning nima sababdan vujudga kelganligini tushuntirib bera olmaydi. 
Yu.Q.Jabborova o’zining gestatsion davrdagi TTA tasnifini takdim etgan. Bu 
tasnif akusherlarga ayolning butun homiladorlik, tug’ruk, tug’rukdan so’nggi 
davrdagi patogenetik asoslangan terapiyani belgilashra yordam beradi. 
Anemiya oldi davri. Yakkol klinik ko’rinishlarsiz kechadi. Bizdagi 
ko’rsatkichlar bo’yicha 61% xomiladorlarda uchraydi. Bular o’zlarini sog’lom 
deb hisoblaydilar. Yashirin temir tankisligini aniqlashda kondagi transferrin 
mikdori va transferrinning temir bilan to’yinish koeffitsentini aniklash orqali 
aniklanadi.Yashirin temir tankisligi bilan og’rigan ayollar yukori xavf guruhiga 
kiritilgan. Anemiya oldi davri ko’pincha ko’p abort kilinganlarda, kon 
yo’qotganlarda, ekstragenital patologiyasi borlarda, tez-tez va ko’p 
tug’uvchilarda, laktatsion davrda homilador bo’lgan ayollarda ko’p uchraydi. 
Bunday xomiladorlar tezda charchash, ishtaxaning yo’kolishida’m bilish 
buzilishidan shikoyat kiladilar. Ba’zan kamkonlikni erta toksikoz bilan 
adashtirishadi.Davolanmagan anemiya preeklampsiyaga olib kelishi mumkin. 
Bu bemorlarga profilaktika choralarini ko’llash tavsiya kilingan. Uz vaqtida 
berilgan temir preparatlari, kobalt, vitaminlar, glyukoza anemiya oldi davrining 
oldini oladi va anemiyaga o’tib ketmasligini ta’minlaydi. 
Alimentar anemiya - 13% ayollarda dispeptik o’zgarishlar natijasida 
(jig’ildon qaynashi, kekirish, ko’ngil aynishi), go’sht maxsulotlarini yeyishdan 
bosh tortish, ta’m bilish buzilishi, kusish, ya’ni erta toksikoz belgilarining 
namoyon bo’lishi, gastroenterokolitning zo’rayishi natijasida kelib chiqadi. 
Davolash va profilaktika choralari temir preparatlari, vitaminlar, 
mikroelementlar, glyukoza, oqsil moddalari, dezintoksikatsion va 

desensibilizatsion moddalarni parenteral yuborish. Postgemorragik anemiya - 
kon yo’kotish, bachadondan tashqari homiladorlik, abortning boshlanishi, 
yelbo’g’oz, yo’ldoshning barvaqt ko’chishi, bachadonning yorilishi natijasida 
kelib chiqadi. Anemiyaning o’tkir yoki sekin kechishi organizmdagi temir 
modsasining zaxirasiga, kon ketish darajasi, muddati, takrorlanishiga bog’lik. 
Tekshirilgan xomiladorlarning orasida anemiyaning bu turi 3% ni tashqil kiladi.
Odatda bemor konni kam-kam porsiyalab yo’kotganida xech narsadan 
shikoyat qilmaydi, lekin gematologik ko’rsatkichlari pasayib ketadi.
Anemiyada o’tkir qon yo’kotish tana massasining 0,3-0,5\% ni tashqil 
kilsa, gemorragik shokka olib keladi va zudlik bilan infuzion va intensiv 
gemostaz terapiya o’tkazishni talab kiladi.
Xomiladorlar anemiyasi. Homiladorlar anemiyasi deb, homiladorlikkacha 
yoki birinchi trimestrda gemoglobin mikdorining 120 g/l yoki bundan baland 
bo’lishiga aytiladi. Ko’pincha anemiya 20-xaftadan boshlanadi. Bu holat 
xomilada kon yaratilishi va fetoplasentar kompleksning funksional xolati bilan 
bog’lik.
Anemiyaning xarakterli xususiyatlari - kamkonlik, xomilador ayolning 
normal ovkatlanishi va xech kanday qon yo’kotmasligi natijasida kelib chikishi 
mumkin. Bu kasallik asta-sekin rivojlanib boradi. Tekshiruvlar natijasida 
ekstragenital kasalliklar aniklanmaydi (kon, buyrak, jigar, o’pka, OIT, YuKTS 
patologiyalari). Kasallikning eng yukori cho’kkisi xomiladorlikning 28-34 - 
xaftalarida namoyon bo’ladi. Anemiyaning rivojlanishiga birinchi galda temir 
mikdori ba’zi vitaminlar (A, V, S, D, Ye), mikroelementlar (kobalt, marganes, rux, 
selen, nikel) kamaynshn, moddalar almashinuvining buzilishi, plazma 
oqsillarining kamayishi muxim rol o’ynaydi. Bizningcha, xomiladorlikdagi 
eritropoezning pasayishiga asab sistemasi boshqarilishining buzilishi, steroid 
gormonlarning oshishi, asosan estradiol va estronlarning, oshkozon 
sekresiyasining pasayishi ta’sir kiladi.
Shuni ta’kidlab o’tish kerakki, gemopoezning buzilishiga xomiladorlik 
davridagi immunologik siljishlar ham o’z ta’sirini o’tkazadi. Kasallik anamnezini 
o’rganish natijasida anemiyagacha bo’lgan immunologik siljishlar bilan 
kuzatilgan xolatlarni-o’tkir virusli infeksion kasalliklar (gripp. angina), 
xomilaning tushib qolish xavfi. egizak xomila, rezus immunizatsiya, dermatoz, 
surunkali infeksiya o’choklarini aniqlash mumkin. Bu anemiyaning davolash 
kompleksiga desensibilizatsiyalovchi, dezintoksikatsion va immunostimulyator 
moddalari kiritilgan. Temir tanqisligi anemiyasining asosiy sabablari: temir 
moddasini tug’ilgandan keyin yetarli darajada kabul kilmaslik, 
muvozanatlashtirilmagan ovkatlanish (oksilning kunlik mikdori 120-150 g dan 
kam), o’tkazilgan o’tkir gastrit, enterit, ichak disbakteriozi natijasida OIT so’rish 

funksiyasining buzilishi, ekologiyaning buzilishi, suvning yuqori minerallanishi, 
ovkat maxsulotlarining pestitsid, gerbitsid, nitratlardan zaxarlanishi va 
boshkalar hisoblanadi. Ikkinchi marta tug’uvchilarda kuyida sanab o’tilgan 
omillardan tashqari, abort natijasida kon ketish, tug’ruk operatsiyalari TTA ning 
asosiy sabablaridan biri hisoblanadi. Homiladorlarda gematologik 
ko’rsatkichlarning pasayish darajasini aniklash kerakligi klinik jihatdan 
isbotlangan, chunki jarayonning rivojlanish darajasi xomila va onaning xayotiga 
xavf tug’diradi. 
Anemiyaning og’irlik darajasi bo’yicha tasnifi 
Og’irlik darajasi 
Gemoglobnp g/l 
Eritrotsit,
Yengil 
110-91 
3,6-3,2 
Urtacha 
90-71 
3,3-2,6 
Og’ir 
70-51 
2,8-1,8 
Uta og’ir 
50 dan past 
2,2-1,5 
 
Kamqonlik diagnostikasi Kamkonlik diagnostikasi uchun har tomonlama 
yig’ilgan ma’lumotlar katta ahamiyatga ega.
1. Irsiy kasalliklar, oilada nechanchi farzand bo’lib tug’ilgan, otaonasining yoshi, 
kancha vaqtgacha ko’krak suti bilan emizilgan, yoshlikdagi faoliyati.
2. Ilgari qanday kasalliklar va yukumli kasalliklar bilan og’riganligi.
3. Jinsiy a’zolarning o’tkir va surunkali kasalliklari .
4. Hayz faoliyati.
5. Homiladorlikning kechishi, asoratlari.
6. Ovkatlanish sifati.
7. Ish va uy sharoitlari.
Laborator tekshiruvlar:
• Klinik qon taxlili
• Gematokrit, retikulotsit, trombotsit
• Temir miqsori
• Qon tarkibidagi ferritin, transferrin miqsorlarini, transferrinning temir bilan 
to’yinish foizini aniklash TTA ning takkoslama tashxisi uchun ko’shimcha 
diagnostik usullar
• Suyak ko’migi morfologiyasi (gemoglobin 60 g/l dan past bo’lganda) • 
Eritrotsitlarning osmotik rezistentligi
• Qon ferritini • Umumiy oqsil va qondagi oksil fraksiyasi
• Bilirubin va kon fermentlari (ALT, ACT, xolinesteraza)
• Revmoproba
• ekg

• Xolesterin, lipoproteid, kondagi qand mikdori
• Qon elektrolitlari(kaliy,kalsiy, natriy)
• Mochevina kon kreatinini
• Qon ivish tizimi (protrombin indeksi, rekalsifikatsiya vaqti, reparinga 
tolerantligi, fibrinogen mikdori)
• Qonning gaz tarkibi va kislota, ishkor muvozanati 
• Siydik umumiy tahlili (Nechiporenko, Zimniskiy, Roberg sinamalari)
• Ahlat analizi (gijja tuxumlari va yashirin qonga)
Homiladorlar organizmining holatini tekshirishda ishlatiladigan 
ko’shimcha usullar.
• Ikkala qo’lda kon bosimini o’lchash
• Tana vaznini nazorat uchun o’lchash va nazoratga olish
• Qin ajralmalaridan tozalikka analiz olish
• Burun va servikal kanal ajralmalarini patogen mikroflora va antibiotiklarga 
sezuvchanligini bakterial aniqlash.
• Bachadon bo’ynining yetilganligi va organizmning tug’rukka tayyorligini 
aniklash (38-xaftadan)
• Toksoplazmoz, xlamidioz, kizilcha, uroplazmoz va gripp virusiga qon 
tekshirish
Fetoplasentar kompleks xolatini baxolashda ko’shimcha usullar
• Homila va yo’ldosh UTT si
• Homila KTG si
Anemiyali homilador ayolni tekshirish vaqtida zaxm, tuberkulyoz, 
brusellyozga ham tekshirish kerak.
Bemor terapevt, JIOP, stomatolog, gematolog, okulist va boshka 
mutaxassislar ko’rigidan o’tishi shart. Homilador ayolni davolash 
samaradorligini baholash uchun xar 10 kunda tekshirish kerak.
TTA da xomiladorlikni olib borish Yengil kechuvchi anemiyani davolash 
ayollar maslaxatxonasi sharoitida olib boriladi. Ekstragenital patologiya bilan 
kechuvchi anemiyannng HH-HU darajasi, davolashdan keyingi natijaning 
yo’kligi, akusherlik anamnezining og’irligi va boshka akusherlik 
patologiyalarining bo’lishi xomilador ayolni gospitalizatsiya kilishga ko’rsatma 
bo’ladi. Bu xomiladorlarni kasalxonadan chiqarilayotgan vaqtda yuqori xavf 
dispanser guruhiga o’tkaziladi. Surunkali anemiya vaqtida shifokor taktikasi: I-
trimestrda birinchi ayollar konsultatsiyasida anemiya kasalligi aniklangan 
homiladorlar o’ta jiddiy e’tiborni talab kiladi. Shifokor anemiya etiologiyasini, 
kasallik muddatini va og’irlik darajasini aniklashi, oldin o’tkazilgan antianemik 
terapiyaning effektini aniklashi zarur. Homiladorlarda III-IV darajali anemiya 
aniklanganida Verlgof kasalligini, suyak ko’migi gipoplaziyasini, gemolitik 

anemiya kabi kasalliklarni ham aniklash darkor. Ko’pincha anemiya surunkali 
jigar kasalliklari (shish.gepatolienal sindrom) yoki buyrak kasalliklari 
(glomerulonefrit, pielonefrit, o’sma) simptomi bo’lishi mumkin, shuning uchun 
xomiladorlarning bu guruxi o’ta chuqur klinik tekshiruvdan o’tishlari lozim. 
Surunkali anemiya bilan og’ruvchi ayollarda xomiladorlik odatda ularning 
xolatini kiyinlashtiradi, og’irlik darajasi ortadi.
Ayollarni anemiyaning II-III darajasida bosh aylanishi, ko’zning tinishi, 
bosh og’rig’i, umuMiy holsizlik, xansirash va yurakning tez urib ketishi bezovta 
kiladi. Bunday kasallarda teri qoplamasining oqarishi, arterial kon bosimi tushib, 
sistolik shovkin yuzaga keladi. Kasallikning muddati to’g’risida xar xil turdagi 
trofik o’zgarishlarga, koshiqsimon tirnok, ularning sinuvchanligi, jilvasining 
yo’kolishi, soch to’kilishi, terining kuruqligiga qarab baho berish mumkin. 
Gemolitik anemiya, suyak ko’migining gipoplaziyasi va aplaziyasi, leykoz, 
Verlgof kasalligi, homilador bo’lishga qarshi ko’rsatma sanaladi. TTA ning og’ir 
darajasida xomiladorlikni 12 xaftagacha bo’lgan muddatda uni to’xtatish tavsiya 
kilinadi. Xomiladorlikning 12 haftasidan so’ng, anemiyaning III-IV darajasida 
xomiladorlikni to’xtatish to’g’risidagi masala o’ta extiyotkorlik bilan xal kilinishi 
lozim, chunki bu vaqtda yetarli darajada qon yo’kotilishi mumkin. Shu bilan 
birga xomiladorlikni to’xtatish uchun og’ir sabablar: 40 yoshdan kattaligi, 
oldingi tug’rukdagi kon ketish, revmatizmning aktiv fazasi, endokardit, aortal 
va mitral klapanlar stenozi, og’ir yurak yetishmovchiligi, surunkali gepatitning 
aktiv fazasi, jigar sirrozi, o’tkir va surunkali buyrak yetishmovchiligi, III darajali 
tireotoksikoz.
Homiladorlikni to’xtatishdan oldin statsionarda asosiy kasallikni bir kurs 
davolash, qon ketish profilaktikasini o’tkazish lozim. II darajali anemiyali 
xomiladorlarning yukori xavf guruxdagilari uchun tekshiruv va davolash-
profilaktika chora-tadbirlari tashqil kilinadi, ular o’zida 4 xaftalik intervalda 20-
30 kundan iborat bo’lgan 2-4 kurs statsionar davolashni mujassam etadi. 
Statsionardan chiqarilganidan so’ng ambulator davolash davom ettiriladi. TTA 
ning yengil darajasidagi xomiladorlar ambulator davolashni statsionar va 
kuiduchgi statsionar sharoitda kabul kiladilar. O’rtacha og’ir darajadagi 
anemiyada ambulator davo foyda bermaganda, ko’shimcha ekstragenital va 
akusherlik patologiyasi bo’lganida homiladorlikning 28-32 haftasida rejali va 
profilaktik gospitalizatsiya kilinadi, 38-haftadan esa, tug’rukqa tayyorlashga 
yotkiziladi.
Homiladorlikning 28-32 xaftasidagi gospitalizatsiya TTA ning 
profilaktikasi va davolashni ham da bachadon-plasenta kon aylanishining 
yaxshilanishi, preeklampsiya yuzaga kelishining profilaktik choralarini ko’eda 
tutadi. TTA ni davolash ham poliklinika, ham statsionar sharoitida kompleks 

bo’lishi shart, bu terapiya o’zida dietoterapiyani, medikamentoz terapiyani, 
ko’shimcha patologiyaning zararli omillarini yo’kotishni mujassam etadi. TTA 
bilan og’ruvchi xomiladorlarning iste’mol kiladigan ovqati yuqori kaloriyali 
bo’lishi (3000-3500 kkal) va tarkibida kasallikni davolash uchun kerakli 
qo’shimchalari bo’lishi kerak. 
Shuni ta’kidlab o’tish kerakki, temir moddasi mol go’shtida, jigar, tuxum 
sarig’ida, ukropda, petrushkada ko’p bo’ladi. Bu mahsulotlar organizmning 
temir modsasiga bo’lgan talabini to’la kondnra olmaydi. Shuning uchun temir 
preparatlarini iste’mol qilib turish kerak. Ferropreparatlar suyak ko’migiga 
aktivlashtiruvchi ta’sir o’tkazadi. Eritrotsitlar sonining oshishini ta’minlaydi, rang 
ko’rsatkichi oshadi. Peroral preparatlar bilan davolash uzok muddat olib 
borilishi kerak (4-6 oy).
TTA ning I-darajasi bilan xastalangan xomilador ayollar konsultatsiyasi 
sharoitida davolanishadi. Temir tanqisligini to’ldirish uchun temir tutuvchi 
preparatlar buyuriladi.
Globeks tarkibida temir (II) - fumarat, folat kislota, Bj2, elementar rux 
tutadi. 1 kapsula (100 mg) dan 2 maxal kuniga buyuriladi.
Aktiferrin temir (II) - sulfat va s-aminokislota -serin tutadi. Aminokislota 
preparatning qonga so’rilishini ta’minlaydi (78%). Terapevtik dozasi 1 
kapsuladan 3 mahal ovkatgacha, profilaktik doza kuniga 1 kapsula.
Ginotardiferron-tarkibida temir (N)-sulfat, mukoproteaza, folat kislota, 
askorbin kislota tutadi. Muhim xususiyati temir preparatdan uzok va sekin 
ajraladi, absorbsiyasi sekin kechadi, terapevtik effektn kuniga 1 tabletka.
Totema-tarkibida temir glyukonat, marganes, mis tutadi. Bunday maxsus 
tarkibi temir, marganes va misning birgalikda ta’siriga asoslangan. 1 ampula (50 
mg) 100 ml suvga ko’shib ichiladi, kuniga 2-3 ampuladan.
Ferrumlek 1 tabletka (100 mg temir III) dan 1- 2 mahal chaynash. 
Kamkonlikning o’rta og’ir va og’ir darajalarida temir moddalarni parenteral 
ko’llash mumkin.
Ferkayl 1 ampula (2 ml 100 mg temir Sh)dan m/o 1 marta kuniga 5-10 kun 
yuborish.
Kosmofer 1 ampulani (2 ml YuOmg temir III) 10 ml 5% glyukoza eritmasi 
bilan v/i 1 marta kuniga 5-10 kun yuborish.
Venofer 1 ampulani (5 ml 100 mg temir III) 200 ml 0,9% natriy xlor 
eritmasida v/i kunora 3-5 marta yuborish.
Maltofer 1 ampula (2 ml 100 mg temir III) dan m/o 1 marta kuniga 5-10 
kun yuborish.
Markaziy nerv sistemasi faoliyatini normallashtirish uchun:
pustirnik yoki valeriana eritmasi (1 qoshikdan 2 maxal),

trioksazin yoki seduksen (1 tabletka kechqurun),
biopassit, novopassit 1 tabletkasi kechasiga buyuriladi.
Organizmni desensibilizatsiya qilish uchun:
kalsiy glyukonat (0,5 g dan 1-2 marga),
dimedrol yoki pipolfen (0,025 r kechkurun).
Oqsil yetishmovchiligini davolash uchun:
dietoterapiya,
almashtirib bo’lmaydigan aminokislotalar qabul kilish - metionin (0,25 r 
dan 4 maxal),
glutamin kislotasi (0,5 g dan 3 maxal).
Organizmni mikroelementlar va vitaminlar bilan to’yintirish uchun 
pregnavit (1 draje 2-3 maxal), vitrumprenatal, materna.
Atsidoz va gipoksiyaning profilaktikasi: glyukoza 10 % li 20 ml vena ichiga 
10-12 in’eksiya.
Homila gipotrofiyasi va gipoksiyasining oldini olish uchun: glyukoza, 
kokarboksilaza (50-100 mg vena ichiga), vitaminlar, almashtirib bo’lmaydigan 
aminokislotalar, oksigenoterapiya o’tkaziladi.
Dietoterapiya homiladorlar anemiyasini davolashda muhim aham iyatga 
ega, homiladorlar ratsioni oqsil, vitaminlar, mikroelementlar. temir 
moddalarining ko’payishi hisobidan kengayishi lozim.
Homiladorlikning birinchi yarmida oksilning bir kunlik miqsori 110 g, yog’ - 
80 g, uglevod - 350 g, taomning umumiy kaloriyasi 2800-3000 kkal.
Homiladorlikning ikkinchi yarmida oksil miqdorini 120g, yog’ - 90 g, 
uglevodni 400 r gacha oshirish kerak (ovkatning umumiy kaloriyasi 3100-3200 
kkal). Oqsilning asosiy manbai go’sht, jigar, til, buyrak, tuxum, sut mahsulotlari. 
Temir moddasi xayvon maxsulotlari iste’mol kilinganda, o’simlik mahsulotlarini 
iste’mol qilingandagiga nisbatan 8,5 marta ko’prok so’riladi. Odam organizmi 
yog’, go’sht, pishloq, tvorog, suzma, qaymoq, tuxum kabi maxsulotlardan oladi. 
Bemorlarning ovkatlanish ratsioniga o’simlik va sarik yog’ni ishlatish maqsadga 
muvofik (paxta, pista, soya, ko’pincha 25 r). Uglevodlarni buyurishda 
kletchatkaga boy o’simlik maxsulotlarira aham iyat beriladi javdar noni, 
sabzavotlar (tomat, sabzi, kovok, kartoshka, lavlagi, karam, rediska), tarvuz, 
kovun, mevalar (anor, olma, o’rik, gilos, bexi, olxo’ri, olcha, anjir, limon, 
mandarin, apelsin va boshkalar), quruq mevalar (turshak, kishmish, 
koki),yong’okli mevalar (pista, bodom), rezavor mevalar (na’matak, 
maymunjon, malina, kulupnay), dukkaklilar (loviya, makkajo’xori, no’xat, 
betaga, grechixa, sholi). Qo’zikorin va achitkilar mikroelementlarga boy. 
Homiladorlarning har kunlik ratsionida albatta ko’katlar va ismalok, ko’k piyoz, 
shovil, ukrop, petrushka va boshqalar bo’lishi kerak.

Agar ratsionda mevalar yetishmasa sharbatlar (olma, o’rik, pomidor, 
sabzi) va kompot, kisellarni kiritish mumkin. Mevalar, ko’katlar, sabzavotlar 
xomiladorlar ratsionida muxim o’rin tutadi. Ularning ba’zilari kraxmal manbai 
bo’lsa, boshkalari oksil, kand manbaidir. O’simlik maxsulotlari mineral tuzlar, 
mikroelementlar va vitaminlarga boy. O’simliklar tarkibidagi kletchatka xazm 
kilish jarayonida ichaklardan so’rilmaydi, shuning uchun ham u xomiladorlikda 
ichaklar peristaltikasiga ijobiy ta’sir ko’rsatadi. 
Gestatsion davr
Bu davrda quyidagi asoratlar kuzatiladi:
1. Preeklampsiya
2. Normal joylashgan yo’ldoshning barvaqt ko’chishi
3. Tug’rukdan oldin suv ketishi
4. Homila rivojlanishining to’xtash sindromi, xomila ichi gipoksiyasiga olib 
keluvchi fetoplasentar yetishmovchilik.
5. Muddatidan oldingi tug’ruk
6. Tug’ruk dardlarining kuchsiz bo’lishi. 
7. Uchinchi va erta tug’rukdan so’nggi davrda gipotonik kon ketish. 8. 
Koagulopatik qon ketishi.
9. Loxiometr va bachadon subinvolyusiyasi.
10. Gipogalaktiya.
11. Tug’rukdan keyingi yiringli-septik kasallik.
12. Onalar o’limi va kasallanish darajasining oshishi.
13. Homilalar o’lnmi va kasallanish darajasining oshishi. Perinatal patologiya: 
asfiksiya, tug’ruk jaroxdti, tana vaznining kamayishi, anemiya, immun 
yetishmovchiligi bilan bog’lik infeksiyalanish xavfi va melenaning rivojlanishi.
14. Temir tanqisligi natijasida bolalarda temir yetishmovchiligi kamqonligi: 
• psixomotor rivojlanishning orqada kolishi;
• so’zlashish nuksoni va o’kishning sustligi;
• jismoniy aktivligining pasayishi;
• akliy rivojlanishdan orqada kolish (yengil darajasidan o’rtacha og’ir 
darajagacha)
• Bolaning bosh miyasi temir tankisligiga o’ta sezgir bo’ladi.
Ma’lumki, TTAda kasalga eritrotsitar massasi kuyish maqsadga muvofik 
bo’lmaydi. Zamonaviy immunologiyada biz qon kuyishni to’qima 
transplantatsiyasi sifatida karaymiz. Bu onaning xolatiga jiddiy ta’sir ko’rsatishi 
mumkin, chunki VICh, zardob gepatiti yukish xavfi bor. Shuning uchun kon 
komponentlari quyishdan oldin resipient va donorning kon guruhini rezus-
omilga tekshirish lozim. Kasalxonada transfuzion terapiyani terapevt va 
akusher-ginekolog ko’rsatmasiga ko’ra mas’ul shifokor-transfuziolog amalga 

oshirishi kerak. Bundan tashqari, akusherlik kompleksida kon xizmati juda 
yaxshi yo’lga qo’yilgan bo’lishi kerak. Navbatchi donor va tibbiyot 
xodimlarining manzil va telefonlari bo’lishi lozim. Bu choralar gepatit, VICh va 
mononukleoz infeksiyalar yuqishining oldini oladi. Tug’ruk zallarida xar doim 
eritrotsitar massa va qon zardobining zahiralari bo’lishi lozim. Zaxiralarning 
to’ldirilishi va ishlatilishi kattiq nazoratga olinishi kerak. Kuzatuvlar shuni 
ko’rsatadiki gemotransfuziya reja asosida ish kunining birinchi yarmida soat 13° 
gacha olib borilsa, gemotransfuzion asoratlar kamayadi.
Qon va uning komponentlarini kuyish quyidagi maksadlarda amalga 
oshiriladi:
-globulinlar va plazma hajmini to’ldirish uchun;
- o’tkir sirkulyator gemik va to’kima gipoksiyasining oldini olish uchun;
- bachadon va yo’ldoshda kon aylanishini yaxshilash uchun, kislorod 
transportining oshishi, kon komponentlari bilan ta’minlash, tug’rukda og’ir 
anemiya, o’tkir asfiksiya va gipoksiyaning profilaktikasi va davolash maksadida;
- tug’rukda va tug’rukdan so’ng bachadon kiskarishini yaxshilash;
- tug’ruk dardlari susayishi, gipotonik va atonik kon ketishi, bachadon 
subinvolyusiyasining tug’rukdan so’nggi profilaktikasi; 
- eritrotsitlar, trombotsitlar, kon ivish omillari o’rnini to’ldirish bilan gemostaz 
sistemasini korreksiyalash. Bu xolat, birinchidan, yo’ldosh ajralgandan keyingi 
kon ketishini kamaytiradi, ikkinchidan, koagulopatiya va trombotsitopeniyaning 
oldini oladi;
- tug’rukdan so’nggi yiringli kasalliklar profilaktikasi uchun organizmning 
immun ximoyasini oshiradi;
- gipogalaktiyaning profilaktikasi, laktatsion davrda ko’krak sutining mikdori va 
sifatini yaxshilash. 
Kamkonlikning oldini olish va davolash yo’llari.
Laborator usullardan: konni klinik tekshirish; gematokrit, retikulotsitlar, 
trombotsitlar sonini aniklash; qon zardobidagi temir va ferritin mikdorini 
aniklash hamda transferrin temir bilan to’yinganligi koeffitsientini aniqlash.
Homiladorlikda kamkonlikning oldini olish uchun quyidagilarga rioya 
etish kerak:
1. Har kuni kun tartibiga qat’iy rioya qilish, yetarlicha dam olish, vaqtida to’yib 
uxlash, bu o’z navbatida markaziy asab ishini faollashtiradi.
2. Ertalabki badantarbiya, cho’milish va boshka gigiena shartlariga rioya kilish.
3. Ochik xavoda sayr kilish. 
4. To’g’ri ovkatlanish kamqonlikning oldini olishda muhim ahamiyatga ega. 
Homilador ayol kuniga 5-6 maxal ovkatlanishi zarur. Bunda u oqsilga, 
vitaminlarga boy ovkatlarnk iste’mol kilishi kerak. Bular: go’sht, baliq, jngar, 

tuxum, sut maxsulotlari: katik, sut, brinza va boshqalar. Sabzovotlarni kaynatib, 
pishirib emas, balki xomligicha yeyish mumkin: piyoz, sabzi, pomidor, bodring; 
ho’l mevalardan: uzum, o’rik, olma, gilos, limon, apelsin va boshkalar. 
5. Hb mikdori xomiladorlikning 1-6 oyligida oyiga 1 marta, oxirgi 3 oyligida 
oyiga 2 marta tekshnrilib boriladi.
TTA da ayollar reabilitatsiyasi 
TTA ni kamaytirish uchun fertil yoshdagi ayollarda tug’ruk intervallari 
kamida 3 yil bo’lishi kerak, har bir xomiladorlikda gemoglobin va eritrotsit 
ko’rsatkichlari normal bo’lishi kerak. Ovkatlanishni ratsionallashtirish, normal 
kun tartibi, sog’lom turmush tarzini olib borish to’g’risida tushuntiruv ishlarini 
olib borish kerak. Reabilitatsion choralarni UASh olib borishi kerak. Asosiy 
e’tiborni anemiyaga olib keluvchi ekstragenigal kasalliklarga qaratish kerak. 
TTA bilan og’ruvchilarda ‘‘yuqori xavf guruxi” ni tashqillashtirish va ular orasida 
profilaktika choralarini olib borish nazorati aloxida ahamiyatga ega. TTA li 
ayollarda kontrasepsiyaning ham ma turlarini ishlatish mumkin. BMC fonidagi 
giperpolimenoreya bundan istisno hisoblanadi. Bu xolatda spiralni olib tashlash 
kerak. 
Rezus immunizatsiyali ayollarda xomiladorlikning kechishi. Chala tug’ish, 
o’lik tug’ish va perinatal davrdagi o’limning sabablaridan biri ona va xomila 
konining rezus-omil, AVO-tizimi bo’yicha immunologik nomuvofikligi 
hisoblanadi.
1940 yil Landshteyner va Vinnerlar birinchi marta insonlar eritrotsitida 
agglyutinogen borligini isbotladilar va uni «rezus-omil» deb atadilar. Rezus-
omil eritrotsitlarda 85% xollarda mavjud bo’lib, bunday insonlar rezus-musbat 
(Rh «+»), 15% xollarda rezus-omil bo’lmaydi va ular rezus-manfiy (Rh «-») 
insonlar guruxiga kiradilar. Rezus-omilning bor yoki yo’kligi insonning kaysi kon 
guruxiga xos ekaniga yoki uning yoshi kaysi jinsga mansub ekanligiga bog’lik 
emas.
Rezus-omilning xossalaridan biri uning nasldan-naslga o’tishidir. Rezus-
omil protein bo’lib, u asosan eritrotsitlarda, kamrok xollarda leykotsit va 
trombotsitlarda joylashgan.
Rezus-omilning sifat bo’yicha bir-biridan fark kiluvchi asosiy turlari mavjud: 
D antigeni 85%, S antigeni 70%, Ye antigeni 30% odamlarda mavjud. Gemolitik 
kasallik ko’pincha ona va homila qonining D omili bo’yicha mos kelmasligi 
tufayli rivojlanadi.
Antigen rezus manfiy odam koniga tushib, uni immunlaydi va antirezus -
antitanalar ishlab chiqarishiga sabab bo’ladi. Qoni rezus - manfiy ayollarning 
immunlanishi ular qoni rezus-musbat xomila bilan xomilador bo’lganlarida, 
yoki ayol organizmiga rezus -musbat qon yuborilganda ro’yobga chiqadi 

(gemotransfuziya, gemoklizma, izogemoterapiya). Rezus-omilga bo’lgan 
immunizatsiya sun’iy abort, xomila tashlash va bachadondan tashqaridagi 
homiladorlikdan so’ng ham vujudga kelishi mumkin. Shuni aytish kerakki, 
rezus-omil bo’yicha immunologik nomuvofiklik barcha rezus-manfiy konli 
ayollarda emas, balki 5-10% xollarda uchraydi. Birinchi bor xomiladorlikda 
uchramagan rezus-immunizatsiya 2-3- 4 xomiladorliklarda uchraydi.
Arap sun’iy abort kilinsa, homila tashlash, gemotransfuziya va boshka 
xollarda ham og’irlik darajasi ortib, antitanalar titri ortadi. Shu tufayli xomila 
tushish, chala tug’ish, chakaloqlardagi gemolitik kasalliklar kabi asoratlar 
yuzaga keladi.
Homiladorlikning 
kechishi. 
Rezus-immunizatsiyali 
ayollarda 
xomiladorlikning kechishi sog’lom ayollardagidan birmuncha fark qiladi. 
Homilador ayol umumiy xolsizlikka, uykuchanlikka, xdvo yetishmasligi, ba’zan 
kisqa muddatga xushdan ketish, korin ostida doimiy og’rikdan shikoyat kiladi. 
Rezus-immunizatsiyali ayollarda xomiladorlikning I yarmidagi toksikozlar 50%, 
xomila tushish xavfi 47%, kon bosimining pasayishi (gipotoniya) 23% xollarda 
kuzatnlgan. Homiladorlikning II yarmidagi toksikozlar ham ko’p uchraydi: 
shishlar - 13%, nefropatiya - 16%. Kamqonlik va uning asoratlari ham ko’p 
xollarda kuzatnladi. Bundan tashqari, jigar faoliyatining buzilnshi ham 
kuzatilgan. Homila tomonidan esa surunkali gipoksiya, yurak urishnning 
o’zgarishi xollari kuzatiladi. Homilardorlikda rezus-immunizatsiya xolatini 
aniklash uchun ilk bor ayollar maslaxatxonasiga kelgan barcha 
homiladorlarning kanday rezusga mansub ekanligi aniklanadi. Agar 
sensnbilizatsiya bo’lmasa 2 oyda 1 marta, sensibilizatsiyali ayollarda 32 
haftagacha xar oyda 1marta, 32-35 haftagacha oyiga 2 marta va keyin xar 
xaftada kon tekshirib turiladi. Arap rezus-manfiy bo’lsa, turmush o’rtog’ining 
kon guruhi va rezusi aniklanadi, chunki rezus - musbat qon guruxi aniklansa, 
rezus - immunizatsiya holati kelib chikishi mumkin bo’ladi. Rezus-
immunizatsiya diagnozi laborator tekshirish usullaridan konda antirezus-
antitanalar titri aniqlangach ko’yiladi. Lekin rezus-immunizatsiyaga xos bo’lgan 
asoratlar titr oshmasdan ham yuzaga kelishi mumkin. Bunday asoratlar: homila 
tushish xavfi, erta toksikozlar va homiladorlikda gipertenziya xolatlari, xomilada 
gemolitik kasallik, o’lik tug’ilishi, tug’ilgan chakaloklardagi bilirubinln 
ensefalopatiya va boshkalar. 
Davolash. Barcha rezus - manfiy xomiladorlarga (immunizatsiya 
kuzatilmasa ham ) va rezus - antitana titri 1:2 bo’lgan xollarda ham ambulator 
yoki statsionar sharoitida 3 marta nospesifik, desensibilizatsiya qiladigan 
davolash choralari 10-12 kun davomida xomiladorlikning 10-12, 22-24, 32-34 
xaftalarida o’tkaziladi:

- ovqatlanish ratsioni belgilanib oksilga boy, vitaminlarga boy ovkatlar 
buyuriladi.
- glyukozaning 40%
- 20-40 ml eritmasi 3,0-5,0 askorbin kislota eritmasi bilan 10-15 kun yuboriladi.
- vitaminlardan: pregnavit 1 tabletkadan kuniga, V| - 6% - 1,0 kunora teri ostiga, 
Bg 5% - 1,0 kun ora teri ostiga 10 kun yuboriladi. Ye vitamini 10% - 1,0 kunora 
mushak orasiga 10 kun yuboriladi.
- kokarnit 1 ampuladan m/o 6 kun, kokarboksilaza 50 mg har kuni 10 kun 
davomida yuboriladi.
- antigistamin vositalardan: dimedrol, pipolfen, suprastin 1 tabletkadan 
kechasiga buyuriladi.
- temir preparatlari: globeks, maltofer, tardiferon, ferrumlek va boshkalar 1 tabl. 
2 maxal ovkatdan keyin ichiladi.
Arap kamqonlik kuzatilsa, ferkayl yoki kosmofer mushak orasiga yoki 
venofer venadan yuboriladi.
- metionin 0,5 dan, rutin 0,02 gdan, folat kislotasi 0,02 gdan, kuniga 3 marta.
- kislorod ingalyatsiyasi 3-4 marta buyuriladi.
- deksametazon 12 mg xar 12 soatda 2 marta buyuriladi.
- akusherlik anamnezida nuksonlari bo’lgan, xomiladorligi asoratli kechuvchi 
ayollar, antitanalar titri yukori bo’lgan ayollar albatta shifoxonaga intensiv 
davolash uchun yotkiziladi.
- alloplastika, plazmoferez, gemosorbsiya tadbirlari o’tkaziladi
- konda antitanalar titrini aniklash ham muxim: 32 xaftagacha 1 oyda 1 marta, 
32-35 xaftadan keyin har xaftada aniklanadi.
- dinamikada ultratovush yordamida 20-24 xaftada tekshirib turish juda muxim 
ahamiyatga ega. Bunda yo’ldoshdagi o’zgarish xolatlari, xomilaning kimirlashi, 
nafas olishi, gepatomegaliya, qorinda suv yig’ilishi holatlarini kuzatish mumkin. 
Vaqtidan ilgari 35-37 haftalikda tug’dirib olish uchun kuyidagi holatlarni 
aniklash kerak.
1. Rezus - antitanalar titri o’sib borishi;
2. Og’ir akusherlik anamnezi: o’lik bola tug’ilgan bo’lsa, chaqaloqning gemolitik 
kasalligi aniqlangan bo’lsa, kon quyish hollari kuzatilgan bo’lsa.
3. Homila ahvoli o’zgarish xollari kuzatilsa: o’ta yoki sekin qimirlash, yurak urish 
nuksonlari kuzatilsa, FKG da o’zgarishlar bo’lsa. Homilani vaqtidan oldin 
tug’dirilganda xomila vazni 2500 g dan kam bo’lmasligi kerak.
Rezus-immunizatsiyali homiladorlikda ko’p uchraydigan asoratlardan biri 
chaqaloqlarning gemolitik kasalligidir. 
Rezus-immunizatsiya holatining oldini olish choralari

1. Qon kuyilganda rezus va guruxi bo’yicha mos keluvchi kondan foydalanish 
mux.imdir.
2. Rezus-manfiy ayollarda 1-homiladorlikni iloji boricha saqlab qolish 
abortlarning oldini olishi kerak.
3. Reeus-immunizatsiyali va rezus-manfiy (immunizatsiya bo’lmasa ham) 
homiladorlarni vaqtida hisobga olish, davolash chora-tadbirlarini vaqtida 
boshlash.
4. Rezus-manfiy ayollarga antirezus-gammaglobulinni tug’rukdan keyin 48 
soat ichida yuborish, abortdan keyin, bachadondan tashqari homiladorlikda, 
yo’ldoshning muddatidan oldin ko’chish hollarida ham albatta antireeus-
gammaglobulinni yuborish muximdir. Immunoglobulin- antirezusni (200 mkg 
dan) m/o ra 1 marta kilinadi. Kesar kesish va bachadon bo’shlig’ini ko’l bilan 
tozalangandan keyin bu doza ikki barobar oshirilgan dozada qilinadi.
5. Abortlarning oldini olish uchun oilaviy poliklinikada, uyda to’g’ri tushuntirish 
ishlarini olib borish, bachadon ichki vositalaridan foydalanish ayollarda 
uchraydigan barcha asoratlarning oldini olishning muhim omilidir. 
Endokrin kasalliklarda homiladorlik. Keng tarqalgan endokrin kasalliklar 
qatoriga qalqonsimon bez kasalliklari ham kiradi. O’rta Osiyodagi atrof-
muhitda yod tanqisligi mavjud bo’lgan sharoitda bu bez kasalliklarining aholi 
salomatligiga ta’siri ancha katta hisoblanadi. So’nggi yillarning ma’lumotlariga 
ko’ra O’zbekistonda qalqonsimon bez xastaliklari katta yoshdagi 100 ming 
aholiga nisbatan hisoblaganda 2847 bemorni tashqil etadi. 
Qalqonsimon bez faoliyatining buzilishi homiladorlikning kechishiga 
salbiy ta’sir etadi. O’z navbatida homiladorlik ham qalqonsimon bez faoliyatiga 
ta’sir ko’rsatadi. Sog’lom ayollarda homiladorlik qalqonsimon bez faoliyatida 
quyidagi o’zgarishlarga olib keladi. 
Homiladorlikning boshlang’ich, hali homilaning qalqonsimon bezi o’z 
faoliyatini boshlamagan davrida, bo’lajak onaning qalqonsimon bezi nisbatan 
zo’riqib ishlay boshlaydi va ko’proq gormonlar ishlab chiqaradi. 
Yodning yo’ldosh orqali homila tanasiga o’tib o’zlashtirilishi, homiladorlik 
davrida modda almashinuv jarayonining kuchayishi, qalqonsimon bez 
gormonlarining sintez qilinishi uchun ayollarning homiladorlik davrida yodga 
bo’lgan ehtiyojini oshiradi. Shu bila birga siydik orqali yod chiqishining 
ko’payishi, yo’ldoshda tiroksin konversiyasining kuchayishi bilan uning ta’sirini 
susayishi – hammasi birga bo’lib yod va qalqonsimon bez gormonlarining 
tanqisligiga olib keladi. Bu esa qalqonsimon bezning kattalashishiga sabab 
bo’ladi. 
Tashqi muhitda yod yetarli bo’lgan hududlarda (Yaponiya, Skandinaviya) 
homiladorlik davridagi yodga talabning ortishi sezilarli yod tanqisligiga olib 

kelmaydi, chunki sutkalik yodga bo’lgan talab (150-200 mkg/sutka) butun 
homiladorlik davrida qoniqarli ta’minlanadi. Shu bilan birga atrof muhitda yod 
tanqisligi o’rta va og’ir bo’lgan hududlarda (Bunday hududlar qatoriga 
O’zbekiston ham kiradi) me’yoridan kam miqdorda yod iste’mol qilinishi 
homilador ayollarda qalqonsimon bezining kattalashishiga va yoyma zaharsiz 
buqoqning taraqqiy etishiga olib keladi. 
Homilador ayolning qalqonsimon bezi va homilaning qalqonsimon bezi 
nisbatan bir-biridan mustaqil faoliyat kechiradi. Onaning qalqonsimon bez 
gormonlari va tireotrop gormon yo’ldosh to’sig’idan homila qon aylanishiga 
o’tmaydi. Ammo homiladorlikning erta davrlarida onadan homilaga yo’ldosh 
orqali qalqonsimon bez gormonlarining o’tish imkoniyati borligi taxmin 
qilinadi. Yod, qalqonsimon bez to’qimalariga qarshi antitelolar, tireostatik 
dorilar yo’ldosh orqali ona qon aylanishidan homila qon aylanishiga o’tadi. 
Homila qalqonsimon bezining faoliyati mutloq onadan homilaga 
o’tadigan yodga bog’liq. Homilador ona organizmiga yetarli miqdorda yod 
kirmasligi homila tanasida ham yod tanqisligini vujudga keltiradi. Bu esa 
homilada ham buqoq taraqqiy etishiga olib keladi. Homilada va neonatal 
davrda gipotireoz bo’lishi tug’ilgan bolaning aqliy va jismoniy taraqqiyoti 
nuqsonli bo’lishiga sabab bo’ladi. 
Yod tanqisligi bo’lgan hududlarda yoyma zaharsiz buqoqning oldini olish 
va davolash uchun sutkasiga 150-200 mkg hisobida yod qabul qilish tavsiya 
etiladi. Buning uchun haftasiga bir-ikki marta bir tabletkadan “Antistrumin” (1 
tabletkada 1000 mkg kaliy yodid bor) yoki har kuni bir tabletkadan “Yodomarin-
200” yoki “Yodid-200” tabletkalarini qabul qilish buyuriladi. Buni amalga 
oshirish odatda buqoqning kattalashishini to’xtatadi, ba’zi hollarda uni 
kichiklashtiradi. 
Homiladorlikkacha katta buqoq bo’lgan hollarda, homiladorlikning 
boshlang’ich davrlarida buqoq tez kattalashgan hollarda yodni qalqonsimon 
bez gormonlari bilan birga buyurish maqsadga muvofiqdir. Buning uchun har 
kuni bir tabletkadan L-tiroksin qabul qilish tavsiya etiladi. Buni amalga 
oshirish homilador ayoldagi qalqonsimon bezning normal faoliyatini tiklashga 
imkoniyat beradi va homiladorlikni buqoqqa olib keluvchi ta’sirining oldini 
oladi. 
Qaqonsimon bez kasalliklarida, uning faoliyati buzilishi bez 
gormonlarining me’yoridan ortiq (gipertireoz) yoki kam (gipotireoz) ishlab 
chiqilishi bilan ifodalanadi. Modda almashinuvining gipertireoz holati bilan 
kechadigan kasalliklar orasida eng muhimi yoyma zaharli buqoqdir. 
Yoyma zaharli buqoq va homiladorlik. Yoyma zaharli buqoq qalqonsimon bez 
gormonlarining me’yoridan ortiqcha ishlab chiqarilishi bilan kechadigan 

xastalik. Qalqonsimon bez faoliyatining kuchayishi bilan birga uning hajmi ham 
bir tekisda kattalashadi. Kasallikning kelib chiqishida autoimmun jarayonlar va 
nasliy omillar ishtirok etadi. Xastalik ko’pincha 20-50 yoshlar orasida vujudga 
keladi va ko’proq ayollarda uchraydi. Kasallik ko’pincha ichki sekret bezlari 
faoliyatida o’zgarishlar vujudga keladigan (balog’atga yetish, homiladorlik, 
klimaks) davrlarida namoyon bo’ladi. Bundan tashqari, jismoniy va ruhiy 
ezilishlar ham kasallikning ro’yobga chiqishiga sharoit tug’diradi. 
Kasallikning asosiy belgilari (bemorning ozib, vaznini yo’qotishi, ruhiy 
bezovtalik, xotirjamlikni yo’qotish, asabiylashish, yurakning doimo tez urishi, 
teri nam va issiq bo’lishi, odinga cho’zilgan qo’l barmoqlarida mayda titroqlar 
kuzatilishi, ko’z soqqasining chaqchayib turishi – ekzoftalm) aniq namoyon 
bo’lgan hollarda zaharli buqoq tashxisini qo’yish qiyinchilik tug’dirmaydi. Agar 
kasallikning belgilari sust yuzaga chiqqan bo’lsa, tashxis qo’yishda qiyinchiliklar 
vujudga kelishi mumkin. Kasallik borligini tasdiqlash uchun qalqonsimon bez 
gormonlari – erkin tiroksin (er T
4
) va erkin uchyodtironin (er T
3
) larning miqdori 
aniqlanadi. Yoyma zaharli buqoqda bu gormonlarning miqdori me’yoridan 
ortiq bo’ladi. 
Qalqonsimon bez gormonlari bilan zaharlanish darajasiga qarab zaharli 
buqoqning yengil, o’rta va og’ir kechishi farqlanadi. Zaharli buqoqning yengil 
kechishida asab qo’zg’aluvchanligi qisman oshadi, bemorning vazni 10-15 foiz 
kamayadi va yurak urishi 1 daqiqada 100 dan ortmaydi. O’rtacha og’irlikdagi 
kechishida asab qo’zg’aluvchanligi ancha oshadi, yurak urishi 1 daqiqada 100-
120 orasida bo’ladi. Zaharli buqoqning og’ir kechishida bemor oson 
asabiylashadigan bo’lib qoladi, yurak urishi daqiqasiga 120 dan oshadi, bemor 
50 foizgacha vaznini yo’qotishi mumkin. Kasallikning bu kechishida ko’pincha 
yurakning tartibsiz urishi, jigar faoliyatining buzilishi, yurak faoliyatining 
yetishmovchiligi kuzatiladi. 
Zaharli buqoqning yengil va o’rtacha kechishida bo’lgan ayollarning 3 
foizgachasida homiladorlik kuzatiladi. Kasallikning og’ir kechishida odatda 
ayollar bepusht bo’ladilar. 
Homiladorlik bilan birga kechadigan tireotoksikoz yaxshi davolanmasa 
homiladorlikning kechishini og’irlashtiradi, ayniqsa homiladorlikning erta 
toksikozlari og’ir kechadi, abort va vaqtidan oldin tug’ish ehtimoli ortadi, 
tireotoksikoz krizi xavfi kuchayadi. Homilada va tug’ilgan chaqaloqda 
rivojlanishning tug’ma nuqsonlari (gidro va mikrotsefaliya, gipospadiya, 
kriptorxizm, Qindik chov churrasi, yumshoq tanglay nuqsoni, Daun kasalligi) 
bo’lish hollari hamda o’lik bola tug’ilishi xavfi ko’payadi. Zaharli buqog’i bo’lgan 
qator ayollardan tug’ilgan chaqaloqlarda gipotireoz alomatlari bo’lishi mumkin. 
Bu holat ko’pincha tireostatik dorilarning katta dozalari bilan davolanganda 

ko’proq uchraydi. Yangi tug’ilgan chaqaloqdagi gipotireoz holati ko’pincha bir 
necha hafta ichida o’tib ketadi va qalqonsimon bez faoliyati me’yoriga keladi. 
Ba’zi hollarda yetishmagan qalqonsimon bez gormonlarini tashqaridan yuborib 
qoplashga to’g’ri keladi. 
Zaharli buqoq bo’lgan ayollarda homiladorlik davri ularda og’ir kechishini, 
hamda tug’ma nuqsonli, majruh bolalar tug’ilishi mumkinligini tushuntirib, 
homiladorlikni to’xtatish tavsiya etiladi. Zaharli buqoqning yengil kechishida 
homiladrlikni saqlab qolishga ruxsat berish mumkin. Agar zaharli buqoq 
bo’lgan homilador ayol vrach maslahatlariga ko’nmasdan tug’ishga ahd qilsa, 
u holda bu ayol endokrinolog va akusher-ginekolog nazoratida bo’lishi kerak. 
Tug’ish yoshidagi ayollarda yoyma zaharli bo’qoq bo’lsa, u holda kasallik 
turg’un remissiya holatiga kelguncha bu ayollar kontrasepsiyaning biror turini 
qo’llab, homiladorlikdan saqlanishlari kerak.
Ilova №1 
Interfaol o’yin «kuchsiz zveno». Talabalar yarimaylana bo’lib o’tirishadi. 
O’qituvchi aylana bo’ylab savol beradi. O’ylash uchun 3 sek. vaqt beriladi. Javob 
bera olmagan talaba, o’yindan chetlatiladi. Unga shtraf ballar beriladi. Javob 
bergan talabaga rag’batlantiruvchi ballar beriladi.
O’yin uchun savollar: 
1. Homiladorlik davrida OSK qanday o’zgaradi? 
2. YuQTKga nimalar kiradi? 
3. orttirilgan yurak nuqsonlarining turlari? 
4. YuQTKda 1 – gospitalizatsiya vaqti va maqsadi? 
5. YuQTKda 2 – gospitalizatsiya vaqti va maqsadi? 
6. YuQTKda 3 – gospitalizatsiya vaqti va maqsadi? 
7. YuQTKda 4 – gospitalizatsiya vaqti va maqsadi? 
8. jarrohlik bilan tug’dirishga ko’rsatmalar? 
9. Fiziologik homiladorlikda nechta qon aylanish doirasi bo’ladi va gestatsiya 
muddatining qaysi haftasidan ishga tushadi? 
Ilova №2. 
Gurhli munozara: o’yin «qor bo’ron»: 
«Yurak qon-tomir kasalligi va homiladorlik. Olib borish taktikasi. Dispanser 
nazorati». 
Talabalar sanash yo’li bilan 2 guruhga bo’linadi. 1 – guruh talabalari 2-
guruhga savol beradi, ular o’zaro kelishib javob beradi, so’ng aksincha 2-guruh 

talabalari 1-guruhga savol beradi, ular ham o’zaro kelishib, javob berishadi. 
O’qituvchi ekspert bo’lib, ularinng javobini kuzatib boradi. Faol qatnashgan 
guruh va faol ishtirok etgan talabaga sovg’a beriladi.
Vaziyatli masala №1 
I. ismli homilador ayol 27 yosh,homiladorlik III. Oxirgi xayz 30 mart, 22 
dekabrda navbatdagi kurikka keldi. Anamnezidan 15 yoshidan revmatizm bilan 
ruyxatda turadi. Shikoyati: yurak tez-tez urishi, yurganida xansirash. Umumiy 
axvoli konikarli. Teri va kurinarli Shilliq qavatlari odatdagi rangda. Shishlar yuk. 
Yurak tonlari ritmik, yurak chukkisida sistolik shovkin. A/B 110/70, 110/70 
mm.sim.ust. Puls 92 ta/min. Bachadon normal tonusda, homila buylama 
joylashgan, oldinda keluvchi qismi boshi. Chanoq kirish tyokisligiga takalgan. 
Homila yurak urishlar soni 138 zarba. Korin aylanasi 86sm, bachadon tubi 
balandligi 37sm. 
Savol: 
1. Taxminiy tashxisingiz: 
2. UASh taktikasi 
Javob:
1. Homiladorlik III,38 hafta, tug’ruq III. Revmatizm remissiya fazasida, mitral 
stenoz KAE 1 daraja 
2. Tug’ruqni kaysi usulda olib borishni xal qilish va tug’ruqka tayyorlash 
uchun statsionarga yotkizish. 
Vaziyatli masala №2 
A. ismli ayol 23 yosh 11 hafta 1 homiladorlik bilan poliklinika shifokoriga 
murojat kildi. Shikoyati: tana xarorati 39 gacha kutarilishi, bugimlarda ogrik. 
Yeshligida revmatizm bilan dispanser nazoratida bo’lgan. Kurikda: yurak tonlari 
bugik, yurak chukkisida sistolik shovkin. A/B 100/60, 100/70 mm.sim.ust. Puls 
96ta
Savol: 
1. Taxminiy tashxis.
2. UASh taktikasi
Javob: 
1. Homiladorlik-1, 11 hafta, Revmatizm aktiv fazasi
2. Davolash va chukur instrumental tekshiruvlar olib borish, homiladorlikni 
davom ettirish mumkin yoki mumkin emasligi xal etish uchun 
statsionarga yotkizish. 
Vaziyatli masala №3 
B. ismli ayol , 30 yoshda, oltinchi homiladorligi, 30 haftalik muddatda. 
Ona posetila antenatalnuyu kliniku pri sroke beremennosti 20 haftalik 
muddatda unda anemiya borgligi aniqlangan unga temir vositasi va foli 

kislotasini keyingi tashrifgacha 2 haftaga berishgan. Ammo u vaqtida 
kelmasdan 10 haftadan so’ng keldi. U nafas olish qiyinlashishiga, uyquchanlik 
va tez charchashga shikoyat qiladi.
Savol: 
1. Taxminiy tashxis:
Holatini baholash (Anamnez, tibbiy ko’rik, skrining muolajalar/ laborator 
analizlar)
Quyidagilar aniqlandi: u hansirash 1 oy oldin boshlanganligini aytdi. So’ng tez-
tez charchash bezovta qilib boshlagan. Tana harorati va arterial 
bosiminormada, nafas soni 30 ta 1 minutda. Kon’yunktiv va kaftlari oq rangda. 
Bachadon hajmi gestatsiya muddatiga mos. Homila yurak urishi normada. 
Gemoglobin 6,5 g/dl. Oxirgi 2 yilda bezgak bilan og’rimagan. U gijja 
invaziyasiga endemik joyda yashaydi, ammo 3 yil davomida davolanmagan.
Shular asosida qanday tashxis qo’yish mumkin?
2. Javob: mijozdagi simptomlar va belgilar (nafas qiyinligi, kon’yunktiv va 
kaftlari oq rangda, uyquchanlik va tez charchash) og’ir anemiyadan darak 
beradi.
1 darajali testlar 
1.Yurak nuqsoni bo’lgan ayollarda tug’ruqning II davrida kuzatiladigan asorat 
А) Normal joylashgan yo’ldoshning barvaqt kuchishi* 
Б) Tug’ruq kuchlarining sustligi 
В) Bachadon buynining tug’ruqka tayyor bulmasligi 
Г) Antenatal ulim 
2.Yurak nuqsoni bo’lgan ayollarda tug’ruqdan keyingi eng ko’p uchrovchi 
asorat 
А) Tromboembolik asorat* 
Б) Bachadondan kon ketish 
В) Uroksimon anemiya 
Г) Kon bosimining kutarilishi 
3.Yurak nuqsoni bor ayollarda tug’ruqdan so’ng kontrasepsiya maksadida kaysi 
usuldan foydalanish mumkin emas? 
А) KOK* 
Б) BIV 
В) DXS 
Г) SPK 
4. .Yurak nuqsoni bor ayollarda tug’ruqdan keyin kancha muddatda 
homiladorlikka ruxsat etiladi? 
А) 3-4 yildan so’ng* 
Б) 2 yildan so’ng 

В) 5yildan so’ng 
Г) 7-8 yildan so’ng 
5. .Yurak nuqsoni bor homilador ayolllar shifoxonaga nechanchi haftalarda 
yotkizilishi kerak? 
А) 11-12 hafta,28-32 hafta,36-37 hafta* 
Б) 11-12 hafta,24-32 hafta, 39-40 hafta 
В) 10-8 hafta,20-22 hafta,39-40 hafta 
Г) 18-22 hafta,20-22 hafta ,38-39 hafta 
6. .Yurak nuqsoni bor homilador ayol 11-12 haftada yotkizilishidan maksad? 
А) Homiladorlikni davom ettirish mumkin yoki mumkin emasligigni 
aniqlash* 
Б) Anemiyani davolash 
В) FPV ni davolash 
Г) Gemodinamikani tiklash 
7. .Yurak nuqsoni bor ayollarda homiladorlikka qarshi ko’rsatma quyidagidan 
tashqari? 
А) Mitral stenoz 1 daraja* 
Б) Yurak nuqsoni , taxiaritmiya 
В) Aortal yurak nuqsoni dekompensatsiya bosqichi 
Г) Revmatizm II-IIIfaollik 
8. Kaysi yurak kon tomir nuqsoni bor bo’lgan bemorlarga homiladorlik qarshi 
ko’rsatma hisoblanadi? 
А) Barchasi to’g’ri* 
Б) Komissuroomiyadan keyingi restenoz 
В) Surunkali revmatik perikardit 
Г) Utkir revmatik isitma II-III daraja 
9.Yurak kon tomir nuqsoni bo’lgan homilador ayol 36-37 haftada 
yotkizilishidan maksad 
А) Tug’ruq jarayonini xal qilish* 
Б) Homiladorlikni tuxtatish 
В) Ona bola gemodinamikasini yaxshilash 
Г) Homila oldi suyukligini vaqtli ketib kolishini oldini olish 
10.Yurak kon tomir nuqsoni bo’lgan homilador ayolni birlamchi gospitalizatsiya 
qilish muddati 
А) 12 haftagacha* 
Б) 8 aftagacha 
В) 20 haftagacha 
Г) 28 haftagacha 
11. og’ir anemiyasi bo’lgan homiladorga xos

A). Nafas olish qiyinlashishi va shig’illashlar
B). Nafas olish qiyinlashishi va kon’yunktiva, til, tirnoq falangalari oqimtir 
C). Nafas olish qiyinlashishi va yurak ritmi buzilishi * 
D). Yuqoridagilarning hech biri xos emas 
12. Quyidagi belgilar bo’lganda homilador ayolda zotiljamga shubha bo’ladi
A). Nafas olish qiyinlashishi va shig’illashlar
B). Nafas olish qiyinlashishi, shig’illashlar va yuqori temperatura
C). Nafas olish qiyinlashishi, yuqori harorat, balg’amli yo’tal va ko’krakda 
og’riq *
D). Nafas olish qiyinlashishi, xirillashlar va yuqori temperatura
13. Aanemiya natijasida rivojlangan yurak yetishmovchiligini davolash doimo 
kiradi
A). Konservatsiyalangan eritrotsitlarni quyish
B). Konservatsiyalangan va cho’ktirilgan eritrotsitlarni quyish
C). Har qanday qon komponentini quyish 
D). Yuqoridagilarning hech biri xos emas 
14. Gelmintoz endemiyasi bo’lgan joylarda og’ir anemiya bilan homiladorlarni 
davolash
A). Homiladorlikning birinchi trimestrida bir marta antigelmintli davo 
o’tkazish
B). Homiladorlikning ikkinchi trimestrida bir marta antigelmintli davo 
o’tkazish
C). Homiladorlikning uchinchi trimestrida bir marta antigelmintli davo 
o’tkazish
D). Birinchi kursdan so’ng 12 haftadan keyin antigelmintli davoni takrorlash* 
15. Homiladorlik davrida og’ir anemiyani davolash uchun temir preparati va 
foli kislotasininig har kunlik dozasi:
A). Temir sulfati yoki temir fumerati 120 mg peroral plyus foli kislotasi 400 
mkg peroral*
B). Temir sulfati yoki temir fumerati 60 mg peroral plyus foli kislotasi 400 
mkg peroral 
C). Temir sulfati yoki temir fumerati 120 mg peroral plyus foli kislotasi 200 
mkg peroral
D). Temir sulfati yoki temir fumerati 30 mg peroral plyus foli kislotasi 200 
mkg peroral 
16. Yurak yetishmovchiligi 
A). Doimo kesar kesish uchun ko’rsatma bo’lib hisoblanadi.
B). Kesar kesish uchun ko’rsatma bo’lib hisoblanmaydi.*

C). Doimo homiladorlikning 36 haftasigacha tug’dirib olishga ko’rsatma 
bo’lib hisoblanadi 
D). Yuqoridagilarning hech biri xos emas 
2 darajali testlar 
1.Yurak-kon tomir kasalligi mavjud homiladorlik asoratlari
А) Muddatdan oldingi tug’ruqlar* 
Б) FPE* 
В) Homilaning surunkali gipoksiyasi* 
Г) Homilaning rivojlanishdan orqada kolishi* 
Д) Sariklik 
Е) Ko’psuvlilik 
Ж) Utkir buyrak yetishmovchiligi 
2.Homiladorlikda yurak kon tomir sistemasiga yuklamaning oshishi
А) Homilador ayol vaznining oshishi(10-11%ga, ya’ni taxminan 10-11kg) 
* 
Б) Diafragmaning yuqoriga kutarilishi, natijada yurak ukining gorizontal 
holatga utishi* 
В) Yangi plasentar kon aylanishini paydo bulishi* 
Г) Homila yurak urishining ona yurak urishiga nomutanosibligi 
Д) Homila distressi 
Е) Onada yuzaga keladigan patologik taxikardiya 
3.Homiladorlikni saklab kolish quyidagilarga bog’liq
А) Nuqson shakli va uning darajasi* 
Б) Yurak kon tomir sistemasining funksional holati* 
В) Aritmiyaning mavjudligi* 
Г) anamnezida tug’ruqning bulishi 
Д) anamnezida homiladorlikning mavjudligi 
4.Yurak kon tomir kasalliklarida homiladorlikni tuxtatishga ko’rsatma 
А) Aktiv revmokprdit, kaytalanuvchi revmokardit* 
Б) kon aylanish yetishmovchiligi 2A i 3 daraja* 
В) Xilpillovchi aritmiya, mitral klapan stenoz va aorta ravogi stenozi* 
Г) Homila gipoksiyasi 
Д) Eklampsiya 
Е) Homila ichi rivojlanishining syokinlashishi 
5.Yurak kon tomir kasalligi mavjud homiladorlarda gospitalizatsiya muddatlari:
А) 12haftagacha nuqson shaklini, revmatik jarayon darajasini aniqlash* 
Б) 28-32 haftada (OSK oshish chukkisi)* 
В) 37-38 haftada (tug’ruq usulini tanlash va xal qilish)* 
Г) 20 haftagacha nuqson shaklini, revmatik jarayon darajasini aniqlash 

Д) 30-35 haftada (OSK oshish chukkisi) 
Е) 38-42 haftada (tug’ruq usulini tanlash va xal qilish) 
6.Yurak kon tomir kasalikklarida homiladorlikning xavf darajalarini aniqlang
А) Ayol yoshi 
Б) Oldingi homiladorlik va tug’ruqning kechishi* 
В) Kasallik davomiyligi, miokard holati* 
Г) somatik surunkali kasalliklar 
Д) menstrual sikl patologiyalari 
Е) genitaliy pastki qismlarining yiringli –yalliglanish kasalliklari 
7.Yurak kon tomir kasalliklarida muddatidan kat’iy nazar homiladorlik tuxtatiladi
А) Kuk nuqsonli (Fallo tetradasi). Birlamchi ,ikkilamchi sianoz* 
Б) Yuqori ikkilamchi gipertenziyada tug’ma yurak nuqsonlari* 
В) yurak nuqsoni dekompensatsiya bosqichi* 
Г) ko’psuvlilik 
Д) homila gipoksiyasi 
Е) genitaliy pastki qismlarining yiringli yalliglanish kasalliklari 
8.Yurak kon tomir kasalligi mavjud homiladorlikda xiladorlikning kaysi davrida 
yurakka ortiqcha yuk tushadi
А) 8-12 hafta 
Б) 28-32 hafta* 
В) 12-14 hafta 
Г) 34-38 hafta 
9.Revmatik isitma xuruji homiladorlikning kaysi davrlarida ko’p kuzatiladi
А) 14 haftagacha* 
Б) 20-32 hafta 
В) chilla davrining birinchi kunlari 
Г) 8 haftagacha 
Д) 34-38 hafta 
Е) tug’ruq paytida 
10.Kaysi yurak kon tomir kasalliklari homiladorlikni davom ettirishga Qarshi 
ko’rsatma hisoblanadi
А) Revmatizmning aktivligi*
Б) Aortal yurak nuqsoni dekompensatsiyasi* 
В) mitral kopkokning P, III darajali stenozi* 
Г) Mitral yetishmovchilik stenoz Bilan 
Д) Miokardit 
Amaliy kunikmalar ruyxati.
1. Homilaning taxminiy vaznini aniqlash 
2. Tashqi akusherlik kurigi 

3. Homiladorlik va tug’ruq muddatini aniqlash
 
Masalalar
1. 24 yoshli birinchi bor homilador bo’lgan ayol, oilaviy poliklinikaga 12 
haftalik muddatdagi homiladorlik bilan murojaat kildi. Qon guruxl A ( II)., Rh (-
) (pasportidan).
I. Qanday tekshirish o’tkazish kerak?
A. Qondagi antitanalarni aniklash.*
B. SPID. 
V.UTT.
G. Dopplerometriya.
D. Biokimyoviy qon tahlillari.
2. Rezus- manfiy ayolda homiladorlik davrida qanday asoratlar 
kuzatiladi?
A. Homilaning vaqtidan oldin tushishi.*
B. Muddatidan o’tib ketish.
B. Gemolitik kasallik.*
G. Kolpit.
D. Surunkali gipertenziya. 
3. 32 yoshli kayta xomilador ayol xomiladorlar patologiyasi bo’limiga 
yo’llanma bilan yuborildi. Yo’llanmadagi diagnozi: homiladorlik 35-36 xafta. 
Rezus- konfliktli homiladorlik (titr AT 1:32)
I. Statsionar shifokorining taktikasi?
A. Mudsatidan oldin tug’ruk bilan yakunlash.*
B. Qondagi antitanalarni aniqlash.*
B.UTT.
G. Doplerometriya.
D. Biokimyoviy qon tahlili. 
II. Yangi tug’ilgan chakalovdagi gemolitik kasallikning ko’rinishlari.
A. Anemik.*
B. Sarik tusli.
B. Shish.*
G. Virusli.
D. Ko’p kamerali. 
O’rgatuvchi testlar. 
1. Rezus-manfiy nomutanosiblikdagi xomiladorlikda xomilaning ahvolini 
baxolash uchun qonda nima tekshiriladi?
Qon guruxi.
Rezus-omil.

Kumbs sinamasi.
2. Chakaloklar gemolitik kasalligi simptomlarini ayting.
Giperbilirubinemiya.
Kamkonlik.
Terining sariq ranggi.
Tanadagi shishlar.
3. Rezus-manfiy homilador ayolda necha marta antitanaga tekshiruv 
o’tkaziladi?
32 xaftagacha oyda bir marta.
35 haftadan har xaftada.
32-35 xaftalardan boshlab oyiga ikki marta.
4. Rezus-manfiylik bo’yicha izoimmunizatsiya diagnostikasi. 
Anamnezi.
Rezus antitanalarga test, onasining rezus alokadorligini aniklash.
Erining rezus alokadorligini aniklash.
Anti-rezus-antitanalarni aniqlash. 
5. Homilador ayollarda rezus- sensibilizatsiyaning sabablari.
Qon guruxi to’g’ri kelganda, bola Rh(+), ona Rh(-) bo’lganda.
Rezusi to’g’ri kelmaydigan qon kuyilsa, autogemoterapiya olish.
32 kunligida o’z-o’zidan yoki sun’iy abort kilinsa.
Bachadondan tashqari homiladorlikda.
Homila ichida sensibilizatsiya. AVO bo’yicha to’g’ri kelmagan Rh(+) 
bolaning Rh(-) onadan tug’ilishi. 
6. Homilaning 37-38 xaftasida mudsatidan ilgari tug’dirishga ko’rsatmalar.
Antitanalar titri baland 1:8.
Homilaning UTTda ahvolining yomonlashuvida.
Amniotik suyuklikda bilirubin oggtik zichligining oshishi.
7. Rezus-konfliktli xomiladorlarda xomila gemolitik kasalligining og’irligini 
aniklash usullari.
Amnioskopiya, amniotsentez.
UTT.
Homilani biofizikaviy profilini aniklash.
Homila a’zolarini o’lchash. 
8. Homiladorlik kechishida antirezus antitanalarning aham iyati?
Antirezus antitana titrining borgan sari oshib borishi yoki «sakrovchi» 
holatda oshishi yomon prognostik belgi hisoblanadi.
Antirezus antitananing titri va cha 
kaloq gemolitik kasalligi (ChGK) ning og’irligi orasida to’g’ridan-to’g’ri 
bog’lanish yo’k.

Antirezus antitananing titri past bo’lganda ham og’ir, ham yengil shakli 
ChGK ro’y berishi barobar.
Antirezus antitananing yuqori titrida ChGK og’ir shakli uchramaydi.
9. Rezus-konfliktli homiladorlikda uchraydigan eng ko’p asoratlar? 
Homiladorlikning muddatiga yetmasligi.
Kamkonlik rivojlanishi.
Homila gipoksiyasi, homilaning antenatal o’limi.
Homila va chaqaloq gemolitik kasalligi.
Homiladorlar erta toksikozi va gipertenziya xolatlari.
Homila gipoksiyasi.
10. Homila va chakalok GK shakllari?
Anemik.
Sariklik. 

Download 6,89 Mb.