|
Amaliy audit
|
| bet | 159/211 | | Sana | 18.05.2024 | | Hajmi | 13,28 Mb. | | #242509 |
Bog'liq Amaliy auditMoliyaviy natija – hisobot davridagi foyda yoki zarardir. Rentabellik - samaradorlik ko’rsatkichi hisoblanadi. Auditor moliyaviy natijani tekshirish jarayonida xarajatlar tarkibga kiritilgan foyda (zarar) ko’rsatkichiga ta’sirini aniqlashi kerak.
Korxona foydasi muhim sifat ko’rsatkichlardan bo’lib resurslardan samarali foydalanganlikni ifodalaydi. Olingan foyda miqdoriga qarab aktivlarning rentabelligini bilish mumkin.
Audit jarayonida aktivlarning turlari bo’yicha rentabellik darajasi tahlil qilingan foydani yanada oshirishga qaratilgan asosli tavsiyalar ishlab chiqish imkoniyati yaratiladi.
Auditor moliyaviy natijalarni shakllanishini quyidagi buxgalteriya hisobi schyotlaridagi yozuvlar orqali tekshiradi:
9000-«Asosiy faoliyatdan olingan daromadlar hisobi schyotlari»
9300-«Asosiy faoliyatdan olingan boshqa daromadlar hisobi schyotlari»
9500-«Moliyaviy faoliyatdan olingan daromadlar hisobi schyotlari»
9700 - «Favkulotda foyda (zarar)lar hisobi schyotlari»
9800 — «Soliqlar va yig’imlarni to’lash uchun foydaning ishlatilishi hisobi schyotlari»
9900 — «Yakuniy moliyaviy natija» va boshqa schyotlar.
Jo’natilgan tovarlar va tayyor mahsulotni haqiqiy tannarxini aniqlash
(ming so’m)
-
Ko’rsatkichlar
|
Hisob narxi
|
Haqiqiy tannarxi
|
Farq
|
Oy boshiga ombordagi tayyor maxsulot qoldig’i
|
245
|
210
|
35
|
Ishlab chiqarishdan hisobot oyida qabul qilingan tayyor mahsulot
|
2800
|
2900
|
100
|
Jami
|
3045
|
2810
|
235
|
Хaqiqiy tannarxini hisobdagi narxiga nisbati, %
|
|
|
2,28
|
Mahsulot qiymati
|
2700
|
2492
|
208
|
Oy oxiriga tayyor mahsulot qoldig’i
|
345
|
318
|
27
|
9010 SCHETNING DEBETIDAGI OBOROTLARNI TO’G’RI HISOBLANISHINI ANIQLASH UCHUN AUDITOR SOTILGAN MAHSULOTNI HAQIQIY TANNARXI HISOB- KITOBI TEKSHIRADI
Sotilgan maxsulotni haqikiy tannarxini hisoblash. (ming so’m)
-
Ko’rsatkichlar
|
Hisob
narxi
|
Haqiqiy
tannarxi
|
Farqi
(+:-)
|
Jo’natilgan mahsulotni oy boshida qoldig’i
|
4412
|
4400
|
-12
|
Hisobot oyida jo’natilgan mahsulot
|
2700
|
2492
|
-208
|
Jami:
|
3112
|
2892
|
-220
|
Haqiqiy tannarxini hisobdagi na ishlab
chiqarishga nisbat %
|
|
|
92,92
|
Hisobot oyida sotilgan mahsulot
|
2640
|
2453
|
-187
|
Jo’natilgan mahsulotning oy oxiriga qoldig’i
|
472
|
439
|
-33
|
Auditor jo’natilgan mahsulot bo’yicha xaridorlardan pul kelib tushishi tekshiriladi. Хaridorlarni korxona oldidagi qarzlar muddati bo’yicha ko’rib chiqiladi.
Bunday tekshiruv tartibini «SARBON» ishlab chiqarish korxonasi misolida ko’rib chiqamiz. Hisobot davri bo’yicha korxonaning 9900 «Yakuniy moliyaviy natija» schyotida quyidagi yozuvlar bo’lgan:
Dt 9900 - «Yakuniy moliyaviy natija» Kt
-
Qoldiq-
2) 555000-00
4) 368000-00
5) 123000-00
7) 50000
|
Qoldiq- 1)1650000-00
3) 834000-00
6) 100000-00
8) 50000-00
|
06. 1196000-00
|
06. 2634000-00
qol. 1438000-00
|
Korxonaning hisobot davridagi barcha daromadlari 2634.0 ming so’m, barcha xarajatlari 1196.0 ming so’m, foydasi esa 1438.0 ming so’m bo’lgan. Ushbu ko’rsatkichdan soliq to’lanishi kerak. Soliq summasi yil davomida 9810, 6410, 5110 schyotlarda aks ettirilib borilgan. Auditor yil bo’yicha hisoblangan foyda solig’ini quyidagi buxgalteriya yozuvlari orqali tekshirib chiqadi. Yil davomida hisoblangan va to’langan foyda solig’i:
-
Dt
|
Kt
|
Summa
|
9810
|
6410
|
258840-00
|
6410
|
5110
|
258840-00
|
Yil yakuni bo’yicha qo’shimcha hisoblangan foyda solig’i quyidagi yozuvlar orqali tekshiriladi:
-
Dt
|
Kt
|
Summa
|
9900
|
6410
|
27890-00
|
6410
|
5110
|
27890-00
|
Ushbu operatsiyalarning soliq konunchiligiga mosligi auditor tomonidan chuqur o’rganiladi. Buning uchun
«Moliyaviy hisobot» dagi maxsus jadval «Moliyaviy natijalar to’g’risida»gi ma’lumotlardan keng foydalaniladi. Korxona foydasidan to’langan soliqning to’g’riligini tekshirish uchun auditor maxsus jadval tuzadi. Buni
«SARBON» korxonasi misolida hisobot davri uchun ko’rib chiqamiz:
«SARBON» ishlab chiqarish korxonasining hisobot davridagi foydasi va solig’i auditi natijalari.
-
№'
|
Ko’rsatkichlar
|
O’lchov birligi
|
Korxona ma’lumotlari bo’yicha
|
Auditor ma’lumotlari bo’yicha
|
Farqi (+;-)
|
1
|
Korxonannng umumiy foydasi
|
ming so’m
|
2800, 0
|
2800,0
|
|
2
|
Soliqqa tortilmaydigan foyda
|
ming so’m
|
500,0
|
200,0
|
- 300,0
|
3
|
Soliqqa tortiladigan foyda
|
ming so’m
|
2300, 0
|
2600,0
|
300,0
|
4
|
Foyda solig’i stavkasi
|
%
|
9
|
9
|
-
|
5
|
Soliq summasi
|
ming so’m
|
414,0
|
468,0
|
+54,0
|
6
|
Avans shaklida to’langan soliq
|
ming so’m
|
300,0
|
300,0
|
|
7
|
Тo’lanishi kerak bo’lgan foyda solig’i
|
ming sum
|
114,0
|
168,0
|
+54,0
|
8
|
Тo’langan dividendlar
|
ming sum
|
30,0
|
30,0
|
|
9
|
Yilning sof foydasi
|
ming so’m
|
2356, 0
|
2302,0
|
54,0
|
Foyda ko’rsatkichining auditi natijasida quyidagilar aniqlangan: korxona ma’lumotlari bo’yicha soliqqa tortilmaydigan foyda 300,0 ming so’mga ko’p qilib ko’rsatilgan. Natijada soliqqa tortiladigan foyda 300,0 ming so’mga kam bo’lgan. Firma ko’shimcha 54,0 ming so’m foyda solig’ini va soliq qonunchiligida belgilangan jarimalarni byudjetga to’lashi kerak bo’ladi.
Audit jarayonida moliyaviy natijalar bo’yicha ko’rsatkichlar (daromadlar, xarajatlar,
foyda) «Buxgalgeriya balansi» (1-shakl), «Moliyaviy natijalar to’g’risida hisobot» (2-shakl),
«Pul oqimlari to’g’risida hisobot» (4-shakl), «Хususiy kapital to’g’risida hisobot» (5-shakl) ma’lumotlari bilan o’zaro taqqoslash yo’li bilan tekshirilib ko’riladi.
Korxonaga kelib tushgan va sarflangan pul mablag’lari «Pul oqimlari to’g’risida hisobot»da ifodalansa, daromadlar, xarajatlar, foyda ko’rsatkichlari esa «Moliyaviy natijalar to’g’risida»gi hisobotda o’z aksini topgan bo’ladi. Byudjetga to’lanishi kerak bo’lgan va to’langan soliqlar 2-shaklga ilova qilingan maxsus ma’lumotnomada keltiriladi.
Auditor ushbu hujjatlardagi ma’lumotlarni buxgalteriya hisobining joriy ma’lumotlari bilan o’zaro taqqoslab tekshiradi. Auditor hisobot yilidagi sof foydaning taqsimlanishini (zararning yopilishini) quyidagi buxgalteriya yozuvlari orqali tekshiradi:
D-t Kt Summa
8710 8532 1474000-00
8532 8710 (zarar summasi)
“MOLIYAVIY NATIJALAR AUDITI USLUBIYOTINING MUAMMOLARI” MAVZUSI BO’YICHA GLOSSARIY
-
ATAMANING O’ZBEK TILIDA NOMLANISHI
|
ATAMANING INGLIZ TILIDA NOMLANISHI
|
ATAMANING RUS TILIDA NOMLANISHI
|
ATAMANING MA’NOSI
|
Moliyaviy faoliyatdan olingan daromadlar
|
Income from financial activity
|
Доходы от финансовой деятельности
|
Tekshirilayotgan mijoz- korxonaning olingan royaltilar va kapital transferti, O’zbekiston Respublikasi hududida va uning tashqarisida boshqa xo’jalik yurituvchi sub’ektlar faoliyatida ulush qo’shgan holda
qatnashishdan olingan daromad, aktsiyalar bo’yicha dividendlar va obligatsiyalar hamda xo’jalik yurituvchi sub’ektga tegishli qimmatli qog’ozlar bo’yicha daromadlari, mulkni uzoq muddatli ijaraga berishdan olingan daromadlar (lizing to’lovini olish)i, valyuta schyotlari, shuningdek chet el valyutalaridagi muomalalar bo’yicha ijobiy kurs tafovutlari, sarflangan (qimmatli qog’ozlarga, sho’’ba korxonalarga va hokazolarga) mablag’larni qayta baholashdan olingan daromadlari va
|
|
|
|
moliyaviy faoliyatdan olingan boshqa daromadlarining jami yig’indisi tushuniladi
|
Favqulodda foyda
|
Extraordinary gain
|
Чрезвычайные прибыль
|
Tekshirilayotgan mijoz- korxonaning favqulodda foyda moddalari – bu ko’zda tutilmagan, tasodifiy tusga ega bo’lgan hodisa yoki xo’jalik yurituvchi sub’ektning odatdagi faoliyat
doirasidan chetgachiqadigan tusdagi muomalalar natijasida
|
-
|
|
|
paydo bo’ladigan va olinishi kutilmagan foydasidir.
|
Moliyaviy faoliyat bo’yicha xarajatlar
|
Financial operating expenses
|
Финансовые расходы
|
Tekshirilayotgan mijoz-
korxonaning moliyaviy faoliyat bo’yicha
xarajatlari deganda O’zbekiston Respublikasi Markaziy Banki tomonidan belgilangan hisob stavkalari darajasida va ulardan ortiqcha olingan qisqa muddatli hamda uzoq muddatli kreditlar bo’yicha, shu jumladan to’lov muddati o’tgan va uzaytirilgan ssudalar bo’ycha to’lovlar, mulkni uzoq muddatli ijaraga olish (lizing) bo’yicha foizlarni to’lash xarajatlari, chet el valyutasi bilan muomalalarga doir salbiy kurs tafovutlari bo’yicha zararlar, sarflangan (qimmatli qog’ozlarga, sho’’ba korxonalarga va hokazolarga)
mablag’larni qayta baholashdan ko’rilgan zararlar, o’z qimmatli qog’ozlarini chiqarish va tarqatish bilan bog’liq xarajatlarining jami yig’indisi tushuniladi
|
Nazorat muhiti
|
Control environment
|
Контроль окружающей обстановки
|
Nazorat muhiti - korxonada ichki nazorat uchun qulay bo’lgan o’zaro xizmat munosabatlarini aniqlaydigan belgilar yig’indisidir;
|
Riskni baholash
|
Risk assessment
|
риска
|
Riskni baholash —Tadbirkorlik sub’ekti va uning faoliyati muhitini, jumladan, ichki
| -
|
|
|
nazoratini tushunish, firibgarlik yoki xato sababli muhim buzib ko’rsatish riskini moliyaviy hisobot va taqdimnomalar darajalarida aniqlash va baholash uchun
bajariladigan audit tartib-taomillardir.
|
Auditorlik riski
|
Audit risk
|
Аудиторский риск
|
Auditorlik riski – bu
auditorlik tekshiruvi natijalari bo’yicha auditorlar tomonidan sub’ektiv aniqla-
nadigan, moliyaviy
hisobotda, uning
ishonchliligi tasdiq-
langanidan so’ng xatolar mavjudligini tan olish yoki moliyaviy hisobotda bunday kamchiliklar haqiqatan ham yo’q bo’lgan-da, unda kamchiliklar mavjud deb tan olinish ehtimolidir.
|
Nazorat riski
|
Control risk
|
Конрольный риск
|
Nazorat riski – bukorxonaning mavjud va muntazam qo’llanilib kelinayotgan buxgalterlik hisobi tizimi va ichki nazorat tizimi vositalari alohida-alohida yoki birgalikda jiddiy ahamiyat-ga ega bo’lgan kamchiliklarni o’z vaqtida aniqlay olmaslik va tuzata olmaslik (yoki bunday kamchiliklar vujudga kelishining oldini olish) ehtimolining auditor tomonidan sub’ektiv tarzda aniqlangan ko’rsatkichdir.
|
|
| |
