|
Xalqaro amaliyotda auditorlik xisobotini tuzish amaliyoti
|
| bet | 166/211 | | Sana | 18.05.2024 | | Hajmi | 13,28 Mb. | | #242509 |
Bog'liq Amaliy auditXalqaro amaliyotda auditorlik xisobotini tuzish amaliyoti
Auditorlik hisoboti o’ta qisqa, bir necha satrni band qiladi, xalos. Audit sohasida xabardor bo’lmaganlar bunga salgina ko’proq yuridik rasmiylashtirilishini
tashkil qiluvchi sifatida qarashi mumkin. Bu paradoks (sog’lom aqlgaga zid), chunki tekshiruv haqidagi hisobot bir necha qatordan iborat bo’lsada, o’ta ehtiyotkorlikni talab qiladi va sinchiklab, uzoq vaqt o’tkazilgan audit jarayonining yakunlangani hisoblanadi.
AQShda o’tkazilgan tadqiqotning tasviri shuni ko’rsatadiki, aniq bir yilda auditorlik firmasidagi eng yirik beshta mijozlar har bir mijozga 128000 hajmdagi ishni bajaradilar. Bu qisqlik moliyaviy hisobotlardan foydalanuvchilarning xavotirlanayotgani bois edi. Ushbu tadqiqotlarning mualliflari investor qilingan ishlar haqida batafsil bilishni istamasligini va batafsil xulosalarni xohlamasligi haqida guvohlik beradi (tasavvur qiling,128000 soatlik ish natijalarini ko’rib chiqish qancha uzoq vaqt olishini).
Buxgalteriya hisobi va audit masalalarini hal qilish uchun auditorlik xisobotida bu haqida batafsilroq yoritiladi (12.9-bo’limga qarang).
Rahbariyatning auditorlik hisoboti uchun javobgarligi
2002 yilga qadar AQShdagi ommaviy korxonalarning korporativ xodimlari moliyaviy hisobotlardagi buzib ko’rsatishlar,xatoliklar uchun, tasdiqlangan firibgarlik holatlaridan tashqari, javobgarlikka tortilmas edilar(Boshqacha aytganda,xodimlar bu xatoliklar haqida bilar edilar va bu ularning maqsadlari edi.)2002 yilda Sarbeyke-Okeli (SOX) qonuni qabul qilinishi bilan hamma narsa o’zgaradi: unga ko’ra, hozirgi paytda bosh ichroji direktor yoki mansabdor shaxs yoki bosh moliyaviy direktor va mansabdor shaxs AQShning qimmatli qog’ozlar va birjalari (SEC) bo’yicha Komissiyaga taqdim etilgan yillik yoki choralik hisobotlarni quyidagi tarzda tasdiqlashlari lozim:
rahbar dokladni ko’rib chiqadi;
hisobotda jiddiy faktlar haqida yolg’on bayon qilmaydi yoki moddiy faktni yozmaydi.
moliyaviy hisobotlar va boshqa moliyaviy axborotlar xamma muhim tomonlardan kompaniyaning moliyaviy ahvolini haqqoniy aks ettiradi;
raxbariyatning imzolari:
-ichki nazorat tizimini tuzish va saqlash uchun javobgarlik bor;
-dokladda ularning ichki nazorati haqida ularning baholashlari asosida o’z xulosalarini berishgan;
imzo qo’yuvchi mansabdor shaxslar kompaniya auditorlari va direktorlar kengashining auditorlik bo’yicha komitetini quyidagilarni ochib beradi:
ichki nazoratni loyihalashtirish yoki ekspluatatsiyalardagi kompaniyaga salbiy ta’sir qilishi mumkin bo’lgan hamma jiddiy kamchiliklar ro’yxatga olignadi, ishlab beriladi, umumlashtiriladi va kompaniya auditoriga xabar qilinadi;
-boshqaruv yoki boshqa xodimlarni o’z ichiga oluvchi va kompaniya ichki nazorat tizimida muhim rol o’ynovchi har qanday firibgarliklar;
-ichki nazorat tizimidagi kamchiliklar va o’zgarishlar yoki ichki nazoratga jiddiy ta’sir ko’rsatuvchi omillar haqida dokladga imzo qo’yilgan mansabdor shaxslar ularni baholash sanasidan keyin jiddiy kamchiliklar va muhim sust joylarga nisbatan har qanday tuzuvchi xatti-harakatlarni ham qo’shgan holda.
Bu shuningdek, shtab-kvartirasi AQShdan tashqarida bo’lgan, aktsiyalari AQSh fond birjalarida sotiladigan korporotsiyalarning mansabdor shaxslariga ham tegishli. Bu kelgusida xalqaro debatlarga olib kelish mumkin. Qator Evropa mamlakatlarida bu qonun bo’yicha talab qilinadi, unda direktorlar kengashining hamma a’zolari(yoki ikki karrali darajada ijrochi kengash va kuzatuv kengashi)moliyaviy hisobotlarga imzo qo’yish bilan ularning javobgarligi bu bayonnoma bilan hamkorlikda ekanligini, faqat bitta bosh direktor yoki moliyaviy direktorga taalluqli emasligini namoyish qiladi. Biroq bu moliyaviy hisobotlar va ichki nazorat uchun javobgarlikka SOXda asosiy masala bo’lgan boshqaruvdagi shaxsga yuklatilishi printsipini soqit qilmaydi.
Korporativ boshqaruv bo’yicha mansabdor shaxslar moliyaviy hisobotlarini Shlyumberjeni sertifikatlash
Bosh ijrochi direktorni sertifikatlash
Men, Endro Guld, quyidagilarni tasdiqlayman:
Men Shlumberger Limibedolon 10-k shakl bo’yicha ushbu yillik hisobotni ko’rib chiqdim;
Mening fikrimdan kelib chiqib,(mening fikrimcha), bu hisobotda jiddiy faktlar haqida qandaydir yolg’on yozuvlar yo’q va ushbu doklad (hisobot) bilan qamrab olingan davrga nisbatan chalkashliklarni olib kirmaydi.
Mening bilimlarimdan kelib chiqib, ushbu moliyaviy hisobotlar va undan boshqa moliyaviy axborotlar hamma mavjud tomonlardan moliyaviy holatni, operatsiyalar natijalarini va o’tgan yil holati va ushbu dokladda ko’rsatilgan davr bo’yicha pul vositalari oqimlari haqqoniy aks ettirilgan;
Axborotlarni ochib berishda nazorat va protseduralarni aniqlash va saqlash uchun javobgar xodim birja haqidagi qonun qoidalarning 13a 15(e)va
15d 15(e) bandlarida belgilangani kabi tashkilot uchun quyidagilarga ega:
Axborotlarni nazorat qilish va ochib berish protseduralarining ishlab chiqilgan choralari yoki axborotlarni nazorat qilish va ochib berishning bunday choralari tashkilotga tegishli jiddiy axborotlarni ta’minlash shu jumladan, uning konsalidatsiyalangan shu’ba kompaniyayalarini ham shu tashkilot doirasida, ushbu doklad tayyorlangan davr davomida ta’minlash uchun choralar bizning nazoratimiz ostida bajarilishi lozim;
Tashkilot nazorati va axborotlarini ochib berish protseduralari samaradorligini baholash ushbu dokladda ko’rsatilgan, bizning nazorat va axborotlarni ochib berish protseduralari samaradorligi haqidagi xulosalarimiz ushbu hisobot bilan qamrab olingan davr oxiri bo’yicha shunday baholar bilan baholanadi;
S.Ushbu hisobotda tashkilot ichki nazoratidagi moliyaviy hisobot tuzish ustidan har qanday o’zgarishlarning ochib berishi. Agar u oxiri moliyaviy chorakda o’rinli bo’lgan bo’lsa (yillik hisobot holatida tashkilotning to’rtinchi moliyaviy choragi) va tashkilot egasining ichki nazoratiga va moliyaviy hisobotlar tuzishga jiddiy ta’sir qiluvchi bo’lsa;
Moliyaviy hisobot tuzish uchun bizning ichki nazoratga bergan baholarimizga asoslanib, tashkilot auditolrlari va audit bo’yicha qo’mita direktorlarni kengashi (yoki ekvivalentligi funktsiyalarni bajaruvchi shaxslar) kamchiliklarni oldilar;
A.Moliyaviy hisobotlar tuzishda aniqlangan va ehtimol,(korxonaning) tashkilotning moliyaviy axborotlarga ishlov berish,umumlashtirish va berilishi hususiyatlariga salbiy ta’sir qilishi mumkin bo’lgan ichki nazoratdagi hamma muhim kamchiliklar va jiddiy sust joylar. B.boshqaruvni va moliyaviy hisobotlar ustidan muhim rol o’ynovchi hodimlarni o’z ichiga oluvchi har qanday firibgarliklar.
Sanasi: 3mart 2004 s Endro Guld Endro Guld
Rais va bosh ijrochi direktor
15.1-rasm rais Schilumberger Limibol va bosh ijrochi direktor Endro Guldning 10-k SECdagi 2003 yil uchun ishlari haqidagi dokladda ko’rsatilgan sertifikatlanishi hisoblanadi.
2.Auditorlik hisobotining elementlari
MSA-700 “Moliyaviy hisobotlar bo’yicha auditorlik hulosalari”da shunday deyiladi: “Auditor moliyaviy hisobotlar haqidagi fikrlarini bildirish uchun asos sifatida olingan auditorlik dallillarni tahlil qilishi va hulosalarni baholashi lozim”. Auditorlik hulosalari umumiy moliyaviy hisobotlar haqida aniq bildirilgan yozma fikrlarga ega bo’lishi kerak.
Auditorlik hulosalarining mazmuni
Auditorlik hulosalari ushbu bo’limda batafsilroq muhokama qilinadigan quyidagi asosiy elementlarni o’z ichiga olishi kerak:
nomi;
oluvchi;
kirish xatboshisi;
Moliyaviy hisobotlarni aniqlash;
Sub’ekt rahbariyati va auditor javobgarliklari haqida bayonnoma ;
xatboshini qamrab olish (audit tabiatini ta’riflash)
-MSAga yoki tegishli milliy standartlarga yoki amaliyotga havola;
-Auditor tomonidan qilingan ishni ta’riflash;
moliyaviy hisobot haqida bildirilgan fikrning mazmuni;
hisobot sanasi;
auditorning mazmuni;
auditorning imzosi. Xulosaning nomi
Auditning standartlari hulosaning albatta nomi bo’lishini va bu nomga “mustaqil” so’zi qo’shilishini talab qiladi. Ko’pincha “Mustaqil auditorlik” yoki “Auditor hisoboti” degan nomlar ishlatiladi va bu bilan auditorning hisoboti boshqa hisobotlardan farqlanadi.
Auditorlik hulosasini oluvchi
Hulosa qoidaga ko’ra kompaniyaning yoki aktsionerlarning yoxud kuzatuv kengashiga yo direktorlar kengashidagi moliyaviy hisobotlari tekshirilgan shaxsga yuboriladi. Nederlandiyaga o’xshash ayrim mamlakatlarda auditorlik hisobotlari umuman ko’rib chiqilmaydi, chunki hisobotlar (anonim holda) butunlay jamoatchillika mo’ljallangan.
Auditorlik hulosasining adresati Hisobotda tekshirilgan moliyaviy hisobotlar ko’rsatilishi lozim. Bu moliyaviy hisobotda qamrab olingan shaxs nomini sana va davrni o’z ichiga oladi. Hisobotda hisobot xo’jallik yurituvchi sub’ekt talablariga javob berish-bermasligi ko’rsatilishi lozim. Bu yozuvlarni olish rahbariyatdan muhim buxgalteriya baholari va mulohazalar berishi shuningdek, bayonnoma tuzishda foydalanadigan tegishli buxgalteriya hisobi va metodlarini aniqlashni talab qiladi. Kirish xatboshisi ham audit asosida moliyaviy hisobotlar ishchanligi haqidagi fikrlarini bildirishga hisoblanadi. Kirish xatboshisi: “Biz AVS kompaniyasining 31dekabr 2013 yil holatiga ilova qilingan buxgalteriya balansi, shuningdek, tugayotgan yil uchun daromadlar va pul mablag’lari harakati haqidagi tegishli hisobotlar auditini o’tkazdik. Ushbu moliyaviy hisobotlar bo’yicha javobgarlik Kompaniya rahbariyati zimmasida. Bizning majburiyatlarimiz, o’tkazilgan auditimiz asosida ushbu moliyaviy hisobot ishonchliligi haqida o’z fikrlarimizni bildirish hisoblanadi”.
Soha xatboshisi Soha auditining ushbu holatda zarur deb hisoblanuvchi auditorlik protseduralarini bajarish qobilyatiga taalluqli. Soha xatboshisi o’zida auditor tekshiruv davomida qilgan ishlarni haqiqiy tasdig’ini ko’rsatadi. Bu o’quvchiga audit o’rnatilgan standartlar yoki bunday majburiyatlar uchun amaliyotlarga mos hos o’tkazilganligiga ishonch tug’diradi.
Soha xatboshisi, audit moliyaviy hisobotlarda jiddiy hatoliklar yo’qligiga etarlicha ishonch hosil qilish uchun o’tkazilgani va o’tkazilagn audit o’z fikrini bildirishi uchun etarlicha asos berishini isbotlash uchun rejalashtirilgan va o’tkazilganligi haqidagi bayonnomani o’z ichiga olishi zarur. Bunday iboralardan yoki shunga o’xshash rasmiyatchiliklarda foydalanish audit ishonchliligining yuqori darajasini ta’minlashini bildiradi, lekin bu kafolat hisoblanmaydi.
Hisobotda auditda mamlakatda o’rnatilga auditning xalqaro standartlariga (MSA) suyangan holda o’tkazilganligi borasida foydalanilgan standartlar va amaliyoti ko’rsatilishi kerak. Agar boshqa narsalar ko’rsatilmagan bo’lsa, navbatdagi audit standartlari auditor manzili ko’rsatilgan manzil bo’ladi.
Agar kompaniya AQSh fond birjalarida savdo qilsa, audit bo’yicha RSAOV Standarti №1 dokladda auditning umum qabul qilingan standartlari, AQShda umum qabul qilingan standartlari yoki AICPA o’rnatilgan standartlarga nisbatan havolalar bo’lishini talab qiladi.
Auditorning hisoboti auditni testlashtirish asosida o’rganish va moliyaviy hisobot va tushuntirishlar, buxgalteriya hisobining printsini baholash foydalanuvchilar qarorlariga ta’sir o’tkazmasligini tasdiqlashni dalillarni ta’riflashi lozim. Hisobotda, shuningdek, moliyaviy hisobotlar baholarining auditini yaxlit holda va bu bayonnomani tayyorlashda raxbariyat tomonidan qilingan muhim kamchiliklar baholanishini ham ta’riflash zarur.
|
| |
