• O‘ziga xos ifloslantiruvchilar
  • Atrof-muhit holati to‘g‘risida milliy ma’ruza: O‘zbekiston 5.0 Holat, atrof-muhitga ta’sir va inson




    Download 2,81 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet30/107
    Sana16.06.2024
    Hajmi2,81 Mb.
    #264081
    1   ...   26   27   28   29   30   31   32   33   ...   107
    Bog'liq
    uzbekistan-state-of-the-environment-uz

    24
    Atrof-muhit holati to‘g‘risida milliy ma’ruza: O‘zbekiston
    5.0 Holat, atrof-muhitga ta’sir va inson 
    farovonligi
    5.1 Atmosfera havosi
    11-jadval. 
    Atmosfera havosi – asosiy ko‘rsatkichlar va tendensiyalar 
    Ko‘rsatkich
    Uzoq muddat 
    (10 yil)
    O‘rtacha 
    muddat (3 yil)
    Izohlar
    Turg‘un 
    manbalardan 
    ifloslanish
    CIRCLE-MINUS 
    Salbiy
    ⚪ 
    Barqaror
    Ko‘rib chiqilayotgan davrning 
    birinchi yarmida (2012–
    2022-yy.) turg‘un manbalar 
    tashlanmalarining o‘sishi kuzatildi
    ammo so‘nggi yillarda vaziyat 
    barqarorlashdi.
    Ko‘chma 
    manbalardan 
    ifloslanish
    CIRCLE-MINUS 
    Salbiy
    CIRCLE-MINUS 
    Salbiy
    Eng katta ta’sir avtomobillar 
    hissasiga to‘g‘ri keladi, Toshkent, 
    Farg‘ona va Samarqand 
    viloyatlarida, Toshkent shahrida 
    (barcha ko‘chma tashlanmalarning 
    88%)
    O‘ziga xos ifloslantiruvchilar:
    Qattiq moddalar
    CIRCLE-MINUS 
    Salbiy
    CIRCLE-MINUS 
    Salbiy 
    Sanoat (sement) chiqindilari 
    ko‘rsatkichi hali hamon yuqori 
    bo‘lib, bu atrof-muhit va inson 
    salomatligiga salbiy ta’sir 
    ko‘rsatmoqda.
    Oltingugurt dioksidi 
    (SO)
    2
    CIRCLE-MINUS 
    Salbiy
    CIRCLE-PLUS 
    Ijobiy
    Sanoat (energetika) tashlamalari 
    hali hamon yuqori bo‘lib, atrof-
    muhit va inson salomatligiga 
    salbiy ta’sir ko‘rsatmoqda.
    Uglerod oksidi (CO)
    CIRCLE-MINUS 
    Salbiy
    CIRCLE-PLUS 
    Ijobiy
    So‘nggi yillarda pasayish kuzatildi.
    Azot oksidlari (NO)
    x
    CIRCLE-MINUS 
    Salbiy
    CIRCLE-MINUS 
    Salbiy
    Sanoat va qishloq xo‘jaligi ishlab 
    chiqarishi hisobiga o‘sish.
    Uglevodorodlar
    CIRCLE-MINUS 
    Salbiy
    CIRCLE-PLUS 
    Ijobiy
    So‘nggi yillarda sezilarli pasayish 
    kuzatildi.
    Manba: Mualliflar.
    • Turg‘un manbalardan ifloslanish asosan quyidagi tarmoqlar: energetika, neft-gaz 
    sanoati, metallurgiya, kimyo va qurilish sanoati, kommunal xizmatlar bilan bog‘liq. 
    Ko‘chma manbalar orqali ifloslanish, asosan avtotransport vositalari sonining kundan-
    kunga ko‘payishi bilan ifodalanadi. Havoning turg‘un manbalardan ifloslanishi, ko‘rib 
    chiqilayotgan davrning birinchi yarmida sezilarli ortgan bo‘lsa, lekin so‘nggi bir necha yil 


    25
    Atrof-muhit holati to‘g‘risida milliy ma’ruza: O‘zbekiston
    ichida anchayin barqarorlashdi, 2018-yilda ko‘chma manbalardan ifloslanish avjiga chiqdi, 
    ammo shu paytdan boshlab bir oz kamaydi.
    • O‘zbekistonning noqulay iqlim sharoiti (qurg‘oqchil va qurg‘oqchilikka moyil iqlim) 
    tufayli havoning ifloslanishi kuchaymoqda. Bundan tashqari, O‘zbekistonning poytaxti 
    Toshkentda yoz faslida muntazam ravishda havoning ifloslanishi kuzatiladi, bu, termal 
    inversiya epizodlari ifloslantiruvchi moddalarni yerga yaqin tutganda sodir bo‘ladi, natijada 
    havo sifati yomonlashadi
    7
    .
    • Ko‘rib chiqilayotgan davrda (2012–2021-yy.) uglerod oksidi tashlamalari yiliga 90,7 dan 
    71,0 ming tonnagacha va uglevodorodlar yiliga 260,6 dan 191,8 ming tonnagacha kamaydi. 
    Shu bilan birga, azot oksidi tashlamalarining yiliga 10,3 dan 21,2 ming tonnagacha 
    ortayotgani kuzatilmoqda. Qattiq zarrachalar konsentratsiyasi 160,3 dan 188,6 ming 
    tonnagacha ko‘paymoqda.
    • 2018–2022-yillarda atmosfera havosini monitoring qilish tarmog‘ining statsionar 
    kuzatuvlari natijalari shuni ko‘rsatdiki, kuzatilgan shaharlarning aksariyatida asosiy 
    ifloslantiruvchi moddalarning o‘rtacha yillik konsentratsiyasi maksimal ruxsat etilgan 
    konsentratsiyadan (MRK) past bo‘lib qolmoqda. Shuningdek, asosiy ifloslantiruvchi 
    moddalarning konsentratsiyasi ba’zi hollarda MRKdan oshib ketmoqda (masalan, 
    Toshkent va boshqa yirik shaharlarda qattiq muallaq zarrachalar yig‘indisi va azot 
    dioksidi, shuningdek, sanoat shaharlaridagi o‘ziga xos ifloslantiruvchi moddalar 
    konsentratsiyalarining ortishi).

    Download 2,81 Mb.
    1   ...   26   27   28   29   30   31   32   33   ...   107




    Download 2,81 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Atrof-muhit holati to‘g‘risida milliy ma’ruza: O‘zbekiston 5.0 Holat, atrof-muhitga ta’sir va inson

    Download 2,81 Mb.
    Pdf ko'rish