30
haroratini o‘lchash uchun qo‘llaniladi. Maxsus to‘ldirgichli termometrlar esa
100
0
S dan 1000
0
S gacha bo‘lgan haroratlarga mo‘ljallangan bo‘ladi.
Asbobning tizimi (termobalon, kapilyar sig‘imlari, ish moddasi)
asosan
gaz (gazli asboblarda) va suyuqlik (suyuqli asboblarda) bilan boshlang‘ich
bosimda to‘ldiriladi. Termobalon isishi bilan ishchi moddaning bosimi oshadi.
Buning natijasida asboblardagi membranalar, silfonlar
manometrik quvurchalar
harakatlanishi boshlanadi. Sezgir elementlar holati o‘zgarilishi natijasida ularga
ulangan strelkalar holatini o‘zgartirib kontaktlarni ishga tushiradi. Ushbu
datchiklarning o‘lchash chegaralari ishchi
moddaning qaynash va qotish
haroratlari bilan cheklanadi.
Gazli manometrik termodatchiklarning o‘ziga xos kamchiliklaridan biri
issiqlik inertsiyasining kattaligidir. Buning sababi: termobalon devorlari
bilan uni
to‘ldirgan gaz o‘rtasidagi issiqlik almashish koeffitsientining kichikligi va
gazning o‘tkazish qobiliyatining pastligi.
2.6. Sath, bosim va burchak tezligi datchiklari
2.6.1.
Sath datchiklari va ularning ishlash printsiplari
Qishloq va suv xo‘jaligida suyuqliq va mahsulotlar
sathini aniqlash
maqsadida qalqovichli (po‘kakli yoki poplavokli), gidrostatik va elektrodli sath
datchiklari qo‘llaniladi.
Qalqovichli datchiklar
suyuqlik sathi o‘zgarishini qabul qiladigan
qalqovichdan va chiqish elektr signaliga o‘zgartiradigan elementdan tashkil topgan
bo‘ladi. O‘zgartirgichlar sifatida aktiv yoki induktiv datchiklar ishlatiladi. 2.15, a -
rasmda potentsiometrik o‘zgartirgichli qalqovichli
sath datchigining sxemasi
ko‘rsatilgan. Yengil qalqovichli (1) bilan potentsiometrik datchikning (3)
bog‘lanishi blok (4) orqali o‘tkazilgan tros (2) yordamida amalga oshiriladi.
Qalqovichning og‘irligi yuk (5) bilan moslashtirib boriladi. Suyuqlik sathining xar
qanday o‘zgarishi sath o‘lchov birligiga moslangan ikkilamchi o‘lchov asbobidagi
(UA) kuchlanish o‘zgarishiga proportsional ravishda ta’sir qiladi. Qalqovichli sath
31
datchiklari suyuqlik sathining katta katta miqdorda o‘zgrishlarini o‘lchash uchun
xizmat qiladi. Ularning asosiy kamchiligi qalqovichning harakatlanib turishidir.
