13. 3. axbOrOt-KutubxOna KO‘tarGich
(pOdYOMniK)Lari
Ko‘targich (podyomnik)lar deb ataluvchi yuk tashuv qurilmasi
odamlar va yuklarni joylashtirish mumkin bo‘lgan mashinaga ay-
tiladi.
Umuman, har xil konstruksiyaga ega bo‘lgan ko‘targichlar ish-
lab chiqarilgan. Bunday ko‘targichlardan hozirgi vaqtda ko‘p qa-
vatli axborot-kutubxonalarda bir kabinali yo‘lovchi tashuvchi lift-
248
249
lari, yuk tashuvchi liftlar va kam yuk tashuvchi liftlardan muvaf-
faqiyatli foydalanib kelmoqdalar.
Axborot-kutubxona liftlari, o‘z navbatida, bir necha guruhga
bo‘linadi:
a) yo‘lovchi tashuvchi liftlar odamlarni yuqoriga olib chiqish va
pastga olib tushish uchun mo‘ljallangan;
b) yo‘lovchi va yuk tashuvchi lift odamlar bilan yuklarni birga-
likda
tashish uchun mo‘ljallangan;
d) yuk bilan birga kuzatuvchi shaxsli lift;
e) kuzatuvchisiz yuk tashuvchi lift;
f) og‘irligi 160 kg gacha bo‘lgan yuklarga mo‘ljallangan
ko‘targich.
Axborot-kutubxonalarda vertikal (tik) yo‘nalish bo‘yicha ada-
biyotlarni transportlash vositasidan har bir qavatda kitob berish
punkti va kitob saqlash fondlariga ega bo‘lgan ko‘p qavatli bino-
larda foydalaniladi. Ularning yuk ko‘tarish og‘irligi 50, 100 va 150
kg dan iborat. Axborot-kutubxonalarda bunday ko‘targichlardan
foydalanish maqsadga muvofiqdir. Masalan, «NAK–508 – UE»
ko‘targichlari kitob va boshqa yuklarni 3 qavatli binolar ichida
transportlashi mumkin. Bunday ko‘targichlar Moskva lift qurilish
zavodida ishlab chiqariladi. Ular 2 xil variantda ishlab chiqariladi: 2
qavatli va 14 qavatli binolar uchun mo‘ljallangan bo‘ladi. Masa lan,
magazin lifti «LM–30»dan faqat 2 qavatli binolarda foyda lanish
mumkin. Bunday ko‘targich Saratov savdo-sotiq jihozlarini tayyor-
lovchi zavodda ishlab chiqariladi. Ular ham 2 xil variantga: shkafli
va prilafkali ko‘targichlarga bo‘linadi. Shkaf tipidagi liftlar xud-
di yuqoridagi kichik yuk tashuvchi liftlar singari qurilgan bo‘lib,
farqi mashina yuqoridan emas, balki pastgi seksiyadan boshlab
joylashtirilgan. Prilafka tipidagi liftlar kutubxona sharoitida yuqori
seksiya eshigidan kitob berish punkti ro‘parasiga jo‘natiladi. Ku-
tubxonachi o‘z ish joyida adabiyotlarni joylashtirishi yoki olishi
mumkin. Ana shunday shkaf tipiga ega bo‘lgan «LMSh–50» ru-
sumli lifti 2 qavatli binolar uchun ishlab chiqarilgan.
Axborot-kutubxonalarda ko‘targichlarning joriy etilishi kutub-
248
249
xonachilar mehnatini yengillashtirish, kitobxonlar talablarini
qondirish jihatidan ularning vaqtini tejashga yordam beradi. Ada-
biyotlarni liftga ortish yoki tushurish jarayoni faqatgina liftlar
harakati to‘xtagan zahotiyoq amalga oshirilishi mumkin: kabina
chaqirig‘i esa faqatgina pastdan tugmani bosish orqali amal-
ga oshi rilishi mumkin. Shu maqsadda, axborot-kutubxonalarda
ko‘targichlar o‘rniga ko‘proq kitoblarni transportlash uchun kon-
veyrlardan foydalanish samarali hisoblanadi.
Axborot-kutubxona muassasalarida ishlatilayotgan transport-
texnika vositalaridan A. Navoiy nomidagi Milliy kutubxonada ish-
latilayotgan telelift mexanizatsiyalashgan transport texnika vositasi
fikrimizning yaqqol isbotidir. Bu transport texnika vositasi orqali
foydalanuvchi so‘rovini qondirishda axborot-kutubxona fondiga
murojaat etish, kitob buyurtma qilish va qisqa vaqt ichida telelift
orqali kutubxona kafedrasidan olish mumkin. Telelift Milliy ku-
tubxonaning barcha qavatlariga o‘rnatilgan bo‘lib, foydalanuv-
chilarga muvaffaqiyatli xizmat ko‘rsatmoqda.
87- rasm. telelift.
|
