25
Oqsillar molekulasidagi vodorod bog`lar bir
polipeptid zanjir ichidagi
yoki polipeptid zanjirlar orasidagi -NH- va -CO- guruhlar
o‘
rtasida hosil
b
o‘
ladi.
Ikkita polipeptid zanjir
o‘
rtasidagi vodorod bog`lar quyidagicha
ifodalanadi:
5-rasm. Vodorod bo
g‘
lar
Disulfid bog`lar
Oqsil molekulasining reaksiyaga kirishish qobiliyati tarkibidagi erkin
faol
guruhlarning b
o‘
lishiga bog`liq. Masalan, oqsil molekulasini tashkil
qiladigan polipeptid zanjir tarkibidagi sistein aminokislotasi disulfid bog`lar
tufayli polipeptid zanjirlarning ma`lum qismida yoki ular orasida disulfid
k
o‘
prikchalar hosil qilish xususiyatiga ega:
Disulfid bog`
oqsillarning fazoviy
konfiguratsiyasini hosil qilishda muhim
rol
o‘
ynaydi.
Oqsillar
molekulasi
tarkibida
yuqorida keltirilgan asosiy bog`lardan
tashqari ion bog`lar, polyar b
o‘
lmagan
bog`lar
va bir qator q
o‘
shimcha bog`lar
ham b
o‘
ladi.
6-rasm. Vodorod va disulfid bog
‘
lar.
2.5.
§.
Oqsil molekulalarining strukturalari
26
Odatda oqsillarda uchraydigan aminokislotalar ozaro bir -biri bilan
peptid bo
g‘
orqali bo
g‘
lanadi. Chiziqli yonalish qaysiki aminokislota b
o‘
lsa, u
bu holatni
o‘
zida saqlaydi. Oqsil strukturasi murakkab bolib uni 4
yol bilan
k
o‘
rish maqsadga muvofiq b
o‘
lad.
Oqsil molekulasida 4 xil struktura mavjud, ya`ni birlamchi,
ikkilamchi,
uchlamchi va t
o‘
rtlamchi strukturalari.
