39
Sanogen tafakkurni rivojlantirish ekzistentsional
yondashuvni talab qiladi va bu
o’z-o’zidan shaxsda “Men” obrazining shakllanganlik darajasi bilan to’g’ridan-to’g’ri
bog’liqlik kasb etadi. Ekzistentsional
yondashuvga ko’ra, bizda to’rtta
asosiy shaxsiy
pozitsiyalar mavjud. Bular:
1) Men “yomon”, Siz “yaxshi” (ruhiy tushkunlik);
2) Men “yomon”, Siz “yomon” (umidsizlik);
3) Men “yaxshi”, Siz “yomon” (ustunlik);
4) Men “yaxshi”, Siz “yaxshi” (muvaffaqiyat). “Men” obrazining to’rtinchi
pozitsiyasi bu mutlaqo sog’lom fikrlashga ega bo’lgan shaxs pozitsiyasi hisoblanadi.
Aslida, ko’plab insonlarda sog’lom fikrlash ko’nikmalari mavjud bo’lsa-da,
barqaror emas. Chunki ular tez-tez bir pozitsiyadan boshqasiga o’tib turishadi.
Bunday tipdagi insonlarga mustaqilikka va emotsional barqarorlikka ega bo’lmagan
shaxslar mansubdir. Shunday qilib, ekzistentsional soha insonning jismoniy va ruhiy
holatini boshqarish hamda ularni kerakli darajada ushlab turish qobiliyati bo’lib, his-
tuyg’ular va harakatlar, so’zlar va harakatlarning uyg’unligi bilan tavsiflanadi. Ushbu
soha shaxsga boshqa insonlar bilan muayyan munosabatlarga
kirishishga yordam
beradi. Chunki, shaxsning jamiyat a’zolari bilan munosabatlarga kirishishi ijtimoiy
zaruriyat sifatida belgilanadi.
Bo’lajak o’qituvchilarning sanogen tafakkurini
rivojlantirishda pedagogik
omillarning yetakchiligini ham alohida e’tirof etish zarur. Mazkur omillar yuqorida
bayon etilgan ob’ektiv va sub’ektiv omillarni o’zida birlashtirib, yaxlitlik kasb etadi.
Sanogen tafakkurni rivojlantirishda talabalarning o’quv-bilish faoliyatini tashkil etish
va boshqarish, interfaol ta’lim muhitini yaratishda
talaba shaxsiga yangicha
yondashuv, muloqot uslubi, o’qituvchi faoliyatini modernizatsiyalash muhim
ahamiyat kasb etadi (1.2.3-rasmga qarang).
Bo’lajak mutaxassis kadrlarni tayyorlash sohasidagi davlat siyosatining asosiy
maqsadi - intellektual va ma’naviy axloqiy tarbiya bilan uzviy bog’liq ravishda
uzluksiz ta’lim tizimi orqali har tomonlama rivojlangan shaxsni tarkib toptirishni
ko’zda tutadi. Shundan kelib chiqib, bo’lajak o’qituvchilarda
sanogen tafakkurni
rivojlantirishning muhim omillaridan biri bu pedagogik jarayonning talaba shaxsiga
40
nisbatan “sub’ekt-ob’ekt” munosabatida emas, aksincha, “sub’ekt-sub’ekt”
munosabatida tashkil etilishidir.
