o 'y la n ib
turgach:
— Bu bilan nima dem oqchisan?— dedi jahl ara-
lash.— Birov buni ichidan to'qiganm i yoki b o ‘lgan
voqeami — senga buning nim a daxli bor?
— Agar shu b o ig an voqea bo‘lsa ishonish qiyin.
— Nimaga?
— Dushm anni kuzatib turish — bu muhim top-
shiriq. Kelib-kelib o ‘n bir yashar bolaga shu ish top-
shiriladimi? Nima, boshqa odam yo‘qmidi? M en shu-
nisiga hayron bo ‘lib turibman. Qolaversa, bolalarning
kelajagi uchun hayot-m am ot jangi ketayotgan bir
paytda yosh bolaga harbiy topshiriq berib, uni...
— Bu shunchaki badiiy bir hikoya, albatta, — dedi
o ‘qituvchi so‘zimni b o ‘lib. Keyin butun sinfga m uro-
jaat qildi: — Xo‘sh, Ahm adning gapi to ‘g‘rimi? Sizlar
nim a deysiz?
Qiy-chuv ko‘tarildi. «N oto‘g‘ri, n o to ‘g‘ri», degan
ovozlar eshitildi.
Chingiz degan bola dik etib o ‘m idan turdi.
— Bizlar ham fidokor b o ‘lm og‘imiz kerak,
afandim. Hikoya bizni shunga o ‘rgatadi.
Xuddi aqlli gap aytganday kerilib menga qarab
qo‘ydi.
M ening yonimni oigan yolg‘iz D am ir bo ‘ldi.
— M en ham Ahmadning fikriga qo ‘shilaman,
afandim.
24
}
0 ‘qituvchi yana butun sinfga yuzlandi:
— Qani, aytinglar-chi, nima uchun Ahm ad bilan
Damirning fikri boshqa?
Chingiz yana sapchib turib, chiyillab ketdi:
— Ularga tekkan kasal bu, afandim. D oim o ‘zla-
rini ko‘rsatmoqchi bo ‘lishadi.
Shu payt tanaffusga q o ‘ng‘iroq chalinib qoldi.
— Bu haqda tanaffusdan keyin yana gaplasha-
miz, — dedi o ‘qituvchimiz chiqa turib.
Zaynab, rostini aytsam, shu topda qo ‘ng ‘iroq
chalinib qolganiga juda suyundim. Aks holda qizishib
ketib, o ‘qituvchimizga biror og‘ir gap aytib q o ‘yishim
ham mumkin edi.
Darsdan chiqdik. «Ha, bilag'on, qalaysan endi!» —
dedi Chingiz kesatib. «Bedavo kasalga yo‘liqqan!» —
deb Salima yana yaramga tuz sepdi. Kim biladi, balki
chindan ham katta ketvorgandirman. Am m o hikoya-
ning o ‘zi menga yoqmagan b o ‘lsa nima qilay axir...
Fidoyilik haqida juda ta ’sirchan qilib yozilgan edi
u aslida. Hikoya hammamizga shu qadar singib ketib-
diki, katta tanaffusda hovliga chiqib «urush-urush»
o ‘ynadik. Bolalar daraxtlam ing tepasiga chiqib olish-
di. 0 ‘sha yerdan turib dushmanga qarata pulem yot-
lardan tarillatib o ‘t ochildi. Hovlidagi daraxtlar bizga
kamlik qilib qoldi. Ba’zilarimizga kuzatish nuqtasi
yetmadi. Men derazadagi panjaraga osilib, devorga
chiqdim. Keyin vodoprovod quvuridan yurib, yo‘g‘on
xodaning ustiga minib oldim. Tanlagan joyim dan
m am nun b o id im . Bundoq qarasam, ro‘paramdagi
akatsiya daraxtining ustida Chingiz bilan H usayn joy
talashyapti. Ikkovi adi-badi aytishib turishibdi. «Top-
shiriq senga emas, menga berildi!» — deb baqiradi
Husayn.
Birdan Husaynning dodlagan ovozi eshitilb qoldi.
Hammamiz yerga tushib yugurdik. 0 ‘qituvchilar ham
chopib kelishdi.
— Daraxtda nim a qilib yuruvding o‘zi? — o ‘shqirib
berdi ikkinchi sinf o ‘qituvchisi.
— D ushm an askarlaridan ko‘z-quloq b o ‘lib turgan
edim.
Bu gapni eshitib, u rosa hayron b o ‘ldi.
— Esing joyidami? Bu yerda dushman nima qila-
di?
Haytovur, Husayn yengil yiqilgan ekan, yarasini
bog‘lab q o ‘yishdi. Chingiz boyoqish qo'rqib ket-
ganidan q o i-o y o g ‘i qaltiraydi. Ayb Chingizda ekanini
hammamiz bilib turibmiz. Ammo Husayn m ard bola
ekan, uni sotmadi. 0 ‘qituvchi: «Nega yiqilding, kim
itarib yubordi?» — deb so'roqqa tutgan edi, Husayn:
«Ayb o ‘zimda, oyog‘im toyib, yiqilib tushdim», — deb
turib oldi.
Husaynning bu harakati meni jiddiy o ‘ylantirib
qo ‘ydi. Tanaffusdan keyin yana darsga kirdik. Fikr-
xayolim ham on Husaynda edi, o ‘qituvchi tag‘in boy-
agi gapni so‘rab qoldi.
— Biror kishi boshqalarga o ‘zini ko‘rsatib qo ‘yish
yoki nom chiqarish uchun fidoyilik qiladigan b o isa
buni chin m a’noda fidoyilik deb boim aydi, — dedim
shartta o ‘rnimdan turib.
M en bu bilan Husaynning chinakam mardligini
nazarda tutgan edim.
Ertasi kuni o ‘qituvchimiz shu xususda boshqa bir
hikoyani gapirib berdi. Bir kambag‘al bola b o iark an .
Bolaning onasi yotib qoladi. Unga dori kerak, uyda
esa pul yo‘q. Bola dori sotib olish uchun o ‘g‘rilik qila-
di, uni tutib olishadi. 0 ‘rtog‘i esa butun aybni o ‘z
b o ‘yniga oladi. U qutulib ketadi.
Yana bilag‘onlik qilyapti, deb o‘ylamasliklari uchun
bu gal indamay qo ‘ya qoladim, fikrimni aytmadim.
Vaholanki, ushbu hikoyada g‘irt tentaklikning no mi
fidoyilik deb ko‘rsatilgan edi.
0 ‘qituvchilarimiz kelishib olishibdi. Bizning sinf
bian 5-«B» sinfi o ‘quvchilari o ‘rtasida eng yaxshi
insho uchun konkurs o ‘tkaziladigan b o id i. Inshoning
mavzusi — fidoyilik. Bu konkurs m aktabda katta
36
shov-shuv ko‘tarib yubordi. Ham rna kim g ‘olib
chiqishini bilgisi keladi. 0 ‘qituvchim izga qolsa,
konkursda men yutib chiqishim kerak. Bunga uning
imoni komil. Men shu inshoda fidoyilik haqida o ‘z
bilganlarimni yozishga jazm qildim. 0 ‘ziniyam naq
uch kun yozdim. Tayyor bo ‘lgach, uydagilarga o ‘qib
berdim . Yozganlarim ham isha dadam ga m a ’qul
b o iard i, lekin bunisi unga yoqmadi. Amakimga ham
o ‘qib beruvdim, ensasi qotdi.
Aslida yozgan inshom ning mazm uni bunday. Bir
bolaning ukasi og‘ir betob b o iib qoladi. Bola bundan
qattiq ezilib yuradi. Ukasining og‘irini yengil qil-
m oqchi b o ia d i, lekin ilojini topolmaydi. Oxiri
|
