-------------------------------------------------------------------------------------- 1 27 |
Opamning b o is a boshi osmonda. Buni bizdan yashir-
m oqchi b o iad i-y u , lekin xatti-harakati bilan sirni
oshkor qilib qo‘yadi.
— Eshitdingmi, opamizni yaqinda unashtirishar-
mish, — deb qoldi bir kuni M etin.
— Yaxshi gap, unashtirishaverishsin.
— Kimgaligini bilasanmi?
— Kimga ekan? — o ‘zimni goilikka solib so‘ra-
dim.
— Zaynalbeyning o ‘giiga.
Indamagan edim, xafa b o id i.
— Ha, eshityapsanmi? Zaynalbeyning o ‘g iig a
berisharmish.
— X o‘sh, nima qipti? Nega achchiging kelyapti?
— N im a qipti emish-a! Bundan chiqdi, sen ham
ulam ing tom onida ekansan-da?
— T o ‘yi bilan mening nima ishim bor.
M etin uyda ham m adan ko‘ra ko‘proq mening
gapimga ishonardi. Shuning uchun battar tutaqib
ketdi.
— Nimaga ishing boim aydi? M en xohlamayman.
B oim agan gap bu!
Yana ko‘pirib ketmasligi uchun indamay q o ‘ya
qoldim. Ukam ichidagi gaplam i to ‘kib soldi:
— Zaynalbeyni o ‘zlari nuqul h o ‘kizga o ‘xshagan
odam, kallasi yo‘q, deb aytishardi-ku! N im a, opam ni
kelib-kelib shu h o ‘kizning o ‘g iig a berishadimi?
— 0 ‘g iin in g yo‘rig‘i boshqa.
— Ho! Nega boshqa b o iark an ? H atto litseyni ham
tugatolm apti-ku. Otasi uyiga o'qituvchi yollab, pul-
ning ko‘chi bilan zo ‘rg‘a guvohnom a olib bergan
ekan. Keyin o ‘g iig a endi o ‘qishni yig‘ishtir, o ‘g iim ,
b o im a sa miyang suyulib, savdo ishiga yaram ay
qolasan, debdi. X o‘sh, yolg‘onm i shu? Dadam ning
o ‘rtoqlari aytishdi, o ‘z q u lo g im bilan eshitganman.
— Bu gapni zinhor oyimga ayta ko‘rma, M etin.
H arholda kattalar bizdan k o ‘ra ko‘proq narsani bi-
lishadi, — dedim uni bir oz sovitish uchun.
— Ha, bilaman, sen ham shulam ing yonini ola-
san, — dedi M etin zarda qilib. — Ammo dadam ga
hayronman.
— Nega?
— Nega emish! Bu qandoq gap o ‘zi — ham Zay-
nalbeyni yomonotliq qilishadi, ham o ‘shaning idorasi-
da ishlashadi.
M etin shartta o ‘girilib chiqib ketdi. K o‘zyoshini
ko‘rsatgisi kelmadi, cham am da. Chunki oxirgi jum lani
gapirganida o ‘pkasi to iib turgan edi.
0 ‘sha kundan boshlab M etin tam om an o ‘zgarib
qoldi. Ilgarigidan ham bebosh, qo ‘rs va badjahl bola-
ga aylandi. Biror kun yo‘qki o ‘qituvchilari undan
shikoyat qilishmasin. 0 ‘taketgan to ‘polonchi, yalqov
bola, degan ta ’nalar yog'ilib ketdi. 0 ‘qishi juda pasa-
yib ketibdi. D adam qattiq tashvishga tushib qoldi.
Metinga yaxshilikcha nasihat qilib ko‘rdi, bir-ikki
m arta savalagan ham b o id i, baribir foydasi tegm adi.
Buning ustiga M etin m aktabdan qochadigan odat
ham chiqardi. Oyim uni ertalab maktabga eltib
qo ‘yadi. M etin b o is a u ketishi bilan juftakni rostlay-
di. D adam ming shirin m uom ala qilgani bilan u churq
etmay yer chizib turaveradi.
Bir kuni uni gapga solib, ko‘nglidagilami bilib
olm oqchi b o ig a n edim:
— Bunaqa ishlarga sen aralashma, hali yoshlik
qilasan, — deb jerkib berdi.
M etinni deb uyimizdan halovat yo'qoldi. Oyim
tez-tez ko‘zyoshi qilib oladigan, dadam esa q o v o g in i
solib yuradigan b o iib qoldi.
Bir kuni kechqurun M etin uyga kelmadi. Qosh
qorayib, kech b o id i hamki, undan darak yo‘q.
Ham m am iz uni qidirishga tushdik. Surishtirmagan
joyimiz qolmadi. Noiloj uyga qaytdik. D adam ning
o ‘rtoqlari ham xavotir olib, biznikiga kelishdi. Oyim
«endi nim a qilaman», deb yum -yum yigiaydi. Erkak-
lar M etinni yana qayerdan surishtirish mumkinligini
29
o ‘ylab o ‘tirishibdi. T o ‘satdan qo‘ng‘iroq chalindi.
Ham m a duv etib eshikka yugurdi. Eshikni ochsak,
M etin ekan. U ndan xavotirlanib, ham a yuragini ho-
vuchlab o ‘tiribdi-ku, M etinning b o isa parvoyi palak.
0 ‘rtoqlari: «Kelganida hozir urishma, qo ‘y», deyish-
gani uchun dadam noiloj indamadi. H am m a o ‘z ishi
bilan ovora b o iib o ‘tiraverdi.
Birpasdan keyin dadam M etinni yoniga chaqirib,
unga nasihat qildi.
— M aktabdan qochadigan, darslarini qilmaydigan
bolaning oxiri voy b o ia d i, o ‘g iim , — dedi dadam
muloyimlik bilan. — Kimki mehnatsevar b o isa , o ‘sha
odam ko‘p pul topadi, keyin uning rohatini ko‘radi.
Sen yosh paytingda ko‘p ishlashing, ya’ni o ‘qishing
kerak, toki katta boiganingda rohat-farog‘atda yasha-
gin.
Dadamning gapi hamisha shu. 0 ‘rtoqlari ham uni
quw atlab gapirishdi.
— M ehnatning tagi rohat, jiyan. Ishlagan — tish-
laydi.
— Ha, om adning kaliti ham mehnatda.
Q ovogini uyub, yerga qarab turgan M etin birdan
hushyor tortdi:
— M ehnat qilinsa, qancha pul ishlab topsa
b o iad i?
— Kim ko‘p ter to'ksa, o ‘sha ko‘p pul topadi.
— X o‘p, ko‘p ter to ‘kkan kishi Zaynalbeychalik
badavlat b o ia oladimi?
H am m a jim b o id i. M etin bu bilan nim a dem oqchi
b o ig an i ravshan edi.
— Bizlar ham bir payt senga o'xshagan bola
boiganm iz, — dedi dadam saldan keyin noqulay jim -
likni buzib. — Bizlar ham bolalik nimaligini tushu-
namiz. Ammo biz bolalik paytimizda...
M etin gapni c h o ‘rt kesdi:
— Ter to ‘kib dars qilmagan odam ko‘p pul topadi.
Dadam tutaqib ketib, o ‘shqirib berdi:
30
— Ha, endi dadang senga yolg'onchi b o iib qoldi-
mi?
Metin ho‘ngrab yigiab yubordi.
— Yo‘q, unaqa dem oqchi em asm an, — dedi u
piqillab. — Axir o ‘zingiz har kuni Zaynalbey ishyoq-
mas, Zaynalbey ahm oq, Zaynalbey ovsar deysiz-ku.
B oim asa nega uning qo ‘sha-qo‘sha fabrikasi, shirkati,
idora va m agazinlari bor? M ashinasiyam ko ‘p,
uylariyam ko‘p. 0 ‘giiy am o ‘ziga o ‘xshagan, yom on
o ‘qigan.
Yig‘i zo‘raygan sari M etin avjga chiqdi:
— Endi m aktabga borm aym an. Zaynalbeyga
o ‘xshab boy b o ‘laman. Q o i ostim da unikidan ham
ko‘p odam boMadi. H am m asini ishlataman. Ser-
g‘ayrat, o ‘qimishli odam lam i men ham idoram ga
ishga olaman.
M etin joyiga kirib ketdi. Gapining oxirini o ‘sha
yerdan eshitdik.
Dadam ning ko‘ngli buzildi.
— Mayli, o ‘g‘lim, bilganingni qil. 0 ‘qiging kel-
mayotgan bo'lsa, mayli, o ‘qima.
H ozircha xo‘p deyaylik, degan m a’noda o ‘rtoqla-
riga ko'zini qisib qo‘ydi.
Oyim M etinni yuz-qo‘lini yuvishga olib ketdi.
— H am m a ayb o ‘zim izda,— dedi dadam ning
o ‘rtog‘i.— Bola-chaqaning oldida andisha qilmay
gapiraveramiz. Bular bor joyda ham m a gapni ham
gapirib bo ‘lavermaydi.
Shu yerda o ‘tirgan xotini unga ko‘zi bilan meni
imo qilib ko‘rsatdi.
Yana biri luqma tashladi:
— Jiyanning gapida jo n borga o ‘xshaydi. C hindan
ham shuncha yil o ‘qib, biz nim a bo‘ldik... Zaynal
beyga yollandik, xolos.
M etinning xulqi nega o'zgarib qolganini oyim
bilan dadam yaxshi bilishardi. Hammasiga Zaynal-
beyning o ‘g‘li, ya’ni opam ning bo ‘lajak qallig‘i sabab
bo'ldi. Shu voqeadan keyin oradan bir necha kun
o ‘tgach, fotihani buzishdi. Opam ishga kirdi. Hozir
binoyidek ishlab turibdi. 0 ‘ziyam b o ‘lg‘usi kuyov
bolaga ko‘ngli yo‘qroq ekanmi, harholda hozirgi mus-
taqil hayotidan m am nun ekanligini ko‘rib yuribman.
M etin ichidagi gaplam i to ‘kib solgan kunining
ertasidan boshlab o'qishga ketdi. H ozir u ipakdek
muloyim b o ‘lib qolgan. T o‘yni barbod qilgani uchun
yuragi biroz g‘ashlandi shekilli, uyda q o ‘ydek beozor
yuradi. Darslaridan ham yetishib oldi. Uy ichidagi-
lam ing ham masi bilan murosani tikladi-yu, lekin
menga ham on ola qarab yuribdi. Ha, qattiq xafa
bo ‘lganga o ‘xshaydi. Nega deganda, o ‘sha paytda uni
qo ‘llab-quw atlam adim da. Aslida-ku m en ham xuddi
shu fikrda edim -a, ammo uning qo ‘llagan usuli menga
to ‘g‘ri kelmasa nim a qilay. Hay, mayli, tez kunlarda
yarashib ketarmiz. Shunga umid qilib yuribman.
Xatni kechki ovqatdan keyin yozyapman. Endi
uyqu kelyapti, yota qolay. Ertaga dam olish kuni.
Oyim M etin ikkovimizni bolalar teatriga olib boram an
degan
0 ‘rtoqlarim ning hech qaysisini unutganim yo‘q.
H am mangizni sog‘indim. Ba’zan birga tushgan rasm-
larimizni ko‘rib, sizlami bir-bir eslab o ‘tiram an.
H am m a o ‘rtoqlarga salom ayt. 0 ‘zingga ham katta
muvaffaqiyatlar tilayman.
| 