Buxoro davlat universiteti huzuridagi ilmiy darajalar beruvchi

13 
Ikkinchidan,
xalqaro internet tarmog‘iga ulanishning umumiy o‘tkazuvchanlik 
qobiliyati 2,6 barobar oshirilib, 3 200 Gbit/s.ga, magistral telekommunikatsiya 
tarmoqlari o‘tkazuvchanlik qobiliyati viloyatlararo darajada 600 Gbit/s.ga, 
tumanlararo darajada esa 60 Gbit/s.ga yetkazildi. Buning oqibatida internet 
imkoniyatlaridan foydalanish ancha qulaylashdi. 
Uchinchidan,
internet xizmatlari 
uchun operator va provayderlar to‘laydigan tarif 2021-yil boshiga nisbatan 25 foizga 
arzonlashtirildi. Natijada internet xizmatlari narxi bilan aholi moliyaviy resurslari 
o‘rtasida muayyan mutanosiblik vujudga keldi. Bunday o‘zgarishlar samarasi 
o‘laroq, 2022-yilga kelib mamlakatdagi internetdan foydalanuvchilar soni 31 
milliondan oshib ketdi
5
. 
Tadqiqotchi fikriga ko‘ra, internetdan foydalanish borasida ikki 
tendensiya 
ko‘zga tashlanadi. 
Birinchidan,
vaqt o‘tgani sayin jahon mamlakatlarida internetdan 
foydalanuvchilar soni muttasil oshib borayapti. Keyingi o‘n yil davomida internet 
xizmatlari iste’molchilari soni ikki barobardan ziyodga ko‘paydi. 
Ikkinchidan
, 
foydalanuvchilarning internetda o‘tkazgan vaqtlari asta-sekinlik bilan uzaymoqda. 
O‘n yil muqaddam bir foydalanuvchi sutkasida 6 soat-u 9 daqiqalik vaqtini virtual 
reallikda o‘tkazgan bo‘lsa, bugun bu ko‘rsatkich 6 soat-u 58 daqiqaga yetdi. Aytish 
mumkinki, internet xizmatlarining takomillashib va mazmunan boyib borayotgani 
yaqin kelajakda ushbu vaqt davomiyligini yanada uzaytiradi
6
.
Turli axborotlarni saqlash, qayta ishlash va uzatish imkonini beradigan 
kommunikativ tarmoq sifatida vujudga kelgan internet XX asr oxiri – XXI asr 
boshlariga kelib ijtimoiy voqelikning o‘ziga xos ko‘rinishiga, o‘z tavsifi va tarkibiga 
ega bo‘lgan internet-makonga aylandi. Internet-makon – bir-biri bilan aloqada 
bo‘lgan individlar, ijtimoiy guruhlar, tashkilotlar tomonidan kompyuter va boshqa 
kommunikasion texnologiyalar yordamida yaratilgan va muayyan chek-chegaraga 
ega bo‘lmagan yaxlit tuzilmadir. Uning tarkibi domen nomlari tizimi, elektron 
pochta xizmati, retranslyatsiya xizmati, telekonferensiyalar xizmati, fayllarni 
uzatish va arxivlash xizmati, uzoqdagi kompyuterlarni boshqarish xizmati, 
umumjahon tarmog‘i xizmati kabi komponentlarni o‘z ichiga olmoqda.
Tadqiqotda internet-makon turli resurslar evaziga inson uchun zarur bo‘lgan 
ne’matlarni yaratish, hayot sharoitlarini qulaylashtirish, turli xo‘jalik va obyektlar 
faoliyatini optimallashtirish, davlat organlari, siyosiy partiyalar, fuqarolik jamiyati 
institutlari sa’y-harakatlarini muvofiqlashtirish, ta’lim, tibbiyot, ijtimoiy ta’minot, 
sport, transport, aloqa, madaniy va maishiy xizmatlarni takomillashtirish, ma’naviy 
ishlab chiqarish jarayonini jamiyat ehtiyojlariga moslashtirish borasida keng 
qo‘llanilayotgani bayon etilgan va nazariy tahlil qilingan. Virtual resurslarning 
mazkur sohalarda qo‘llanilishi tahlili internet-makonning haqiqatan ijtimoiy 
voqelikning o‘ziga xos ko‘rinishiga aylanib ulgurgani asoslab berilgan
. 
XXI asrda internet-makonning turli resurslar evaziga boyishi uning qo‘llanish 
sohalarini nihoyatda kengaytirdi. Bugungi kunda internet-makon resurslaridan 
raqamli iqtisodiyotni shakllantirishda, davlat boshqaruvi va siyosiy faoliyatni 
5
Qarang: Комилова С. Ўзбекистонда интернетдан фойдаланувчилар сони 31 миллиондан ошди.// qalampir.uz, 
2022, 15 декабрь. 
6
Qarang: Чуранов Е. Статистика интернета и соцсетей на 2022 год.// www.web-canape.ru, 2022, 1 февраля. 
https://buxdu.uz

14 
takomillashtirishda, ommaviy axborotlarni yetkazishda, ta’lim va tibbiy xizmatlar 
ko‘rsatishda, adabiyot va san’at asarlarini yaratish va tarqatishda, subyektlar 
o‘rtasidagi aloqani yo‘lga qo‘yishda, shaxslararo muloqotni tashkil etishda, 
kraudsorsingda samarali foydalanilyapti. Virtual resurslarning turli sohalarda tizimli 
ravishda qo‘llanilayotgani internet-makon ijtimoiy voqelikning o‘ziga xos 
ko‘rinishiga aylanganidan dalolat beradi. 
Barcha mamlakatlarda internet-makon resurslari yordamida davlat xizmatlari 
ko‘rsatish imkoniyatlari kengaymoqda. Masalan, O‘zbekistonda shu maqsadlarda 
Yagona interaktiv davlat xizmatlari portali (my.gov.uz) tashkil qilingan bo‘lib, 
undagi xizmatlar soni ham, foydalanuvchilar soni ham muttasil oshmoqda. Xususan, 
2022-yilga kelib, ko‘rsatiladigan onlayn xizmatlar soni 355 taga, portaldan 
foydalanuvchilar soni esa 3 million kishiga yetdi
7
. Xullas, yangi asrga kelib, davlat 
boshqaruvi va siyosat internet-makon resurslari realizatsiya qilinadigan yana bir 
sohaga aylandi. Bu o‘rinda, eng avvalo, yangi asrga kelib kibertibbiyotning vujudga 
kelganini eslab o‘tish zarur. Kibertibbiyot deganda tibbiyotda internet resurslaridan 
foydalanish imkoniyatlariga doir bilimlar yig‘indisi tushuniladi
8
. Bunday bilimlar 
konsentratsiyasi elektron tibbiyotning shakllanishi va rivojlanishiga zamin yaratdi. 
Elektron tibbiyot an’anaviy diagnostika va terapiya shakllari va sifatini 
takomillashtirdi, zaruriy hollarda masofadan turib tibbiy xizmat ko‘rsatish 
imkoniyatlarini yaratdi, mutaxassislarning o‘zaro fikr almashinishlariga imkon 
beradigan virtual hamjamiyatlarni yuzaga keltirdi. Bundan tashqari, u sohaga doir 
ma’rifiy va ilmiy-tadqiqot ishlarini yangi bosqichga olib chiqdi. 
Tadqiqotchi fikriga ko‘ra, XX asr oxiri-XXI asr boshlariga kelib ijtimoiy 
voqelikning o‘ziga xos ko‘rinishiga aylangan internet-makon axborot berish, 
shaxslararo muloqotni ta’minlash, imkoniyatlarni birlashtirish, vorisiylikni 
ta’minlash, ijodiy faoliyatni takomillashtirish funksiyalarini bajaradi.
Dissertatsiyaning ikkinchi “

Download 0,67 Mb.