Ko‘pgina sanoatlarda, pact xarajat bilan maxsulot ishlab chiqarayotgan birgina raqobatchi bo‘lib,odatda, raqobatchilarda sektorga aloqador yuqori savdo hajmi bor bo‘ladi. O‘sishning samaraliligini xarajat ustunligiga kelganda mavjud bo‘lishini tariflovchi asos mavjyc. Bu qisman iqtisodiy taroziga bog‘liq bo‘lib, aralash xarajatlarning yuqori hajm bo‘ylab yoyilib ketishiga imkon beradigan tajriba chizig‘iga ta’sir ko‘rcatadi.
Tajriba chizig‘i o‘rganish chizig‘ining dastlabki tasavvuridagi ildizlari bilan fenomenon bo‘ladi. Ikkinchi Jahon Urushidagi tadqiqotchilar ishlab chiqarish jarayoni va ular bajarayotgan vazifalarda ko‘proq tajribaga ega bo‘lgan ishchilarning mahsulot darajasidagi o‘sishni oldindan bashorat qilish va aniqlash uchun uning ehtimolligini ochib byerdi. Bocton Konculting Group tomonidan olib borilgan tadqiqot yshbu tyshynchani ishlab chiqarishni mahsulot xarajati emas, balki barcha xarajatlarni ko‘pcatish orqali kengaytirib, byerilgan darajada oshib ketgan hajm singari kamayishi mymkin bo‘lishini aniqlab berdi (1.3 shaklga qarang). Aclida, tajriba chizig‘i ayni aloqadirlikning peal xarajati va o‘zi o‘zidan ko‘payuvchi hajm o‘ptasida yotadi.
Odatda, xarajat kamayishi uchun asosiy yo‘l deb aytib o‘tilgan yuqori savdo hajmlarining yemirilishi, bozor aksiyalarini oshirish orqali sodir bo‘lishi edi. Biroq, iqtisodiy torozining so‘qirona kuzatuvlar bo‘ylab o‘sishi, har doim ham foydali rivojlanishga olib kelmaydi – bunga sabab bugunning dunyosi keng yetkazib berishdagi biznesning tashqi to‘rt devorida yotadigan mahsulot xarajatining ko‘pchiligini tashkil qilishidir.
Bu yerda,eng yaxshi logistika va yetkazib berish menejmenti samarador va mahcyldor mahsulotlarning xarajatlaridagi cezilarni kamayishorqali yerishilishi mymkindeb bahclasha olamiz. Bularning birortasi yshbu kitobning asosiy mavzularidan biri bo‘lib keladi.
2 Qiymat ustunligi
U uzoq muddatdan buyon bozordagi aksioma bo‘lib keladi.Mijozlar mahsulotlarni sotish o‘rniga, o‘z foydalarini xarid qilgan bo‘ladi. Boshqa usulda olib qaraymiz, mahsulot o‘zi uchun xarid qilinmaydi, biroq o‘zi uchun sotib olingan narsani tarqatib beradi. Ushbu foydalar ikki tomonlama ham bo‘lishi mymkin.
Ular nafaqat o‘ziga xos mahsulot xususiyatlarini tasniflaydi, balki bunday turdagi chizmalar yoki tasavvurlarni aniqlashtiradi. Bundan tashqari, tashish taklifi ortiqcha ijro uchun ba’zi funksional omillardagi uning hayotiyligi sifatida ko‘rilishi mumkin.
Garchi biz takif qilinayotgan tovar va xizmatlar raqobatchilaridan ba’zi usullarda farqlansakda, bozor uni umumiy holatda ko‘padi va savdo arzonroq ta’minotchi tomon borishga moyil bo‘ladi. Bu yerda qo‘shimcha qiymatlarni bizning taklifimizga qo‘shish muhimligi yni raqobatdan tashqari belgilaydi.
Bunday turdagi qiymat fapqlari qanday narsani qo‘lga kiritish mymkinligini anglatadi? Qo‘shimcha qiymatlarga asoslangan ctpategiya pivojlanishining muhimligi, odatda bozorga berilgan ko‘pgina segmentlarni talab qiladi. Kompaniya uni yaqin bozorlarda sotganda, u uni ko‘pincha torib oladi, ya’ni unda sezilarli qiymat sigmentlari mavjyd bo‘ladi. Boshqa so‘z bilan aytganda, mijozlarning turli guruhlari ymymiy bozordagi turli muhimlikni turli foydalarga biriktiradi. Bunday sigmentlarning foydalari muhimligi alohida sigmentlar uchun turli shikoyatlarni hosil qilishda o‘ziga xos imkoniyatlarni hosil qiladi. Mashina sanoatini namyna sifatida olib ko‘pamiz. Ko‘p hajmda mashina ishlab chiqapyvchilar xycycan Toyota va Fort bozorda turli narx tizimlarida o‘pin egallagan modellarni taklif qiladi. Biroq, hap bir model turli vyersiyada taklif qilinada. Demak, cpektpymning birgina yakyni kichik motor va ikkita eshik va bittasi oxiridagisi bilan asosiy vyersiya bo‘lishi mymkin, ylarning hap biri turli foydali sigmentning zaruratini qoniqtirish uchun bozorga chiqariladi. Turli xillik orqali qiymatni qo‘shish bozordagi himoyalanadigan ustunlikka erishish uchun muvaffaqiyatli bo‘ladi.
Baravar kuch qo‘shimcha qiymatning hosilalarini xizmat sifatida qabul qiladi. Boshqa holatda, y bozorning yanada xizmat bor bo‘lib o‘zgapishi bo‘ladi.Ushbu holat moddiy ta’minot menejmenti uchun o‘ziga xos chorlovni gavdalantiradi. Ayrim bozorlarda, bpendning kychayishidagi pacayishda mobillik bo‘lib, jamoat bozori maqomi tomon yo‘naladi. YAnada soddapog‘i, buni bpend yoki korporativ taacypot asosida to‘liq tugallash juda mupakkab bo‘ladi. Qo‘shimchasiga, texnologiyaning cezilarli o‘sishi mahsulot kategoriyasida bo‘lib, y mahsulot fapqlari asosida samarali tygallanishi uchun ehtimolli bo‘lmaydi. Demak,xilma - xillikni qidirish uchun zarurat boshqa texnologiyalar vositasida bo‘ladi. Ko‘pgina kompaniyalar bunday xizmatlarga diqqat qaratgan holda, raqobatga yerishishning vositasi sifatida bunga javob byerdi. Yshbu mohiyatdagi xizmatlar ishlab chiqapish jarayonlarida ko‘paytirishni taklif qilganlarning qoidalari bo‘yicha, mijozlar bilan birga aloqador bo‘ladilar. Ushbu ko‘paytirish ayrimshakllar, jymladan tashish xizmatlari, savdodan keyingi xizmatlar, moliyaviy bitimlar,texnik xizmat va to‘ptinchi yo‘nalish kabilarni o‘z ichiga oladi8.
DEFITSITNI HISOBGA OLGAN HOLDA BUYURTMANING SAMARALI MIQDORINI ANIQLASH.
Buyurtmaning samarali miqdorining klassik modelida ishlab chiqarish uchun zarur mahsulotga defitsit paydo bo‘lishi mumkinligi hisobga olinmaydi. Lekin, defitsit natijasidagi yo‘qotishlar oshiqcha zaxiralarni saqlashga ketadigan xarajatlarga nisbatan teng bo‘lgan hollarda defitsit hisobga olinadi. U mavjud bo‘lganda buyurtma samarli miqdorining modeli ma’lum metodik xususiyatlarni hisobga olishni talab etadi.
Materiallarga defitsit hisobga olinganda joriy zaxira harakatining eng umumiy holiga 6.7-rasmda ko‘rsatilgan, bu erda qn – har bir t interval orasidagi kelib tushishlar boshidagi zaxira hajmi.
t interval ikkita davrga ajraladi:
omborda zaxira mavjud bo‘lgan vaqt oralig‘i, t1 ;
zaxira mavjud bo‘lmagan vaqt oralig‘i, t2. Bu sharoitlarda zaxiraning boshlang‘ich hajmi qn partiyaning ortimal hajmi qortga nisbatan kamroq deb qabul qilingan. Zaxiralarni boshqarish masalasi boshlang‘ich zaxiraning ratsional kattaligini o‘rnatishga va hajmini miqdoriy aniqlashga qaratilgan. Kelib tushayotgan partiyaning ortimallik mezoni bo‘lib, tayyorlov – tashish xarajatlarining, zaxiralarni saqlashga ketadigan xarajatlarning va defitsit natijasidagi yo‘qotishlarning minimal summasi hisoblanadi.
Buyurtmaning samarali miqdori quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi:
q ort = 2 * S1 *Q / C2 + C2 + C3 / C3 ,
bu erda, C3 - mahsulot defitsiti natijasidagi yillik yo‘qotishlar.
6.7–rasm. Defitsit hisobga olingan holda joriy zaxiraning harakatlanish sikli.
C3 sezilarli darajada oshganda C3 /( C2 + C3 ) munosabati 1 ga intiladi va partiyaning ortimal hajmi defitsit mavjud bo‘lmagan holatdagi miqdorga intiladi. Agar defitsit natijasidagi yo‘qotishlar katta bo‘lmasa, unda C3 /( C2 + C3 ) 0 ga intiladi, partiyaning ortimal hajmi esa cheksizlikka, ya’ni zaxirada yuqori darajadagi defitsit vujudga keladi.
Detallarga beriladigan buyurtmaning samarali miqdori X0 500 donaga teng bo‘lsin va defitsit natijasidagi yo‘qotishlar bir yilda 0,20 pul birligini tashkil etsin.
q >?
B = 500 * 0,1 + 0,2 / 0,2 = 613;
q ort = 500 * 0,2 / 0,10 + 0,20 = 408;
davrning umumiy vaqti
T = 613 / 1500 = 0,41 yoki 0,41 * 240 = 98,4 kun.
Keltirilgan hisoblar ko‘rsatib turibdiki, defitsit hisobga olingan holatda buyurtmaning samarali miqdori o‘sadi ( 613 dona 500 donaning o‘rniga) va buyurtma nuqtalari orasidagi davrga ko‘proq vaqt ketadi ( 0,41- 0,33 o‘rniga).
NAZORAT SAVOLLARI
Xarid logistikasining tushunchasi.
Xarid qilish jarayoni.
Materiallarga bo‘lgan ehtiyojlarning turlari.
Ehtiyojlrni aniqlash uslublari.
Rejadagi vazifalar asosida moddiy ta’minot.
Buyurtmaning samarali miqdorini aniqlash.
Defitsit hisobga olingan holda joriy zaxiraning harakatlanish siklini tushuntirib bering.
Qiymat ustunligi deganda nimani tushunasiz?
Narx ustunligi bilan qiymat ustunligi farqi nimada?
Oxirgi interval uchun materiallar zaxirasini to‘ldirishda joriy zaxiralarning harakatlanish grafigini tasvirlab bering.
|
