• Kimyoviy chidamlilik.
  • E qosimov, M. Akbarov




    Download 1,14 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet12/168
    Sana19.12.2023
    Hajmi1,14 Mb.
    #124022
    1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   168
    Bog'liq
    Pardozbop qurilish ashyolari. Qisimov E. 2005

    chidamli ashyolar desa bo‘ladi. Radioaktiv nurlanish natijasida ko‘p qurilish ashyolarining xossalari keskin 
    o‘zgaradi. Jumladan, temirning oqish chegarasi oshadi (zanglamaydigan po‘latniki 3 martagacha) uglerodli, 
    hamda aluminiy qotishmalarining eziluvchanligi kamayadi, sopol ashyolarning zichligi va issiqlik 
    o‘tkazuvchanligi ham kamayadi. Shuningdek, shishalarning rangi o‘zgaradi. Radiatsiyaga chidamli ashyolarni 
    tanlashda, ularning kimyoviy tarkibi va zichligiga qarab olingan namunalar sinaladi. Natijalar esa o‘zaro 
    taqqoslanib ichidan eng qoniqarlisi nurlanish bor bo‘lgan bino va inshootlar qurilishida ishlatiladi.
    Kimyoviy chidamlilik. Qurilish ashyolarining ushbu xossalarini mukammal bilish yo‘l qurilishi va 
    pardozlovchi mutaxassislar uchun zarurdir. Ashyolarning kislotalar, ishqorlar va gazlar ta’siriga qarshilik 
    ko‘rsatish darajasi kimyoviy chidamlilik deb ataladi. Turli kimyoviy reaktivlar ta’sirida ashyoning buzilishi 
    uning nurashi yoki korroziyalanishi deb ataladi. Sanoatning ko‘pgina tarmoqlarida, ayniqsa kimyo sanoatida 
    qurilish ashyolari zararli suyuqliklar va gazlar ta’sirida bo‘ladi. Shuningdek, chiqindi suyuqliklardagi erkin 
    kislotalar yoki ishqorlar quvurlarga zararli ta’sir etadi. O‘rta Osiyo hududlariga xos bo‘lgan sho‘rxok yerlar 
    ham qurilayotgan inshootlar uchun zararlidir.


    Qurilish ashyolarining ko‘plari kislota, ishqor va tuz eritmalari ta’siriga chidamsizdir. Tabiiy tosh ashyolari 
    (masalan, ohaktosh, marmar, dolomit va boshqalar) kislotalar ta’sirida tezda buzilsa, bitumlar esa bunga 
    chidamlidir. Ammo, ular ham to‘yingan ishqor eritmalarida buzilish xususiyatiga ega. Sirlangan va yuqori 
    mustahkam sopol buyumlar (qoplama, polbop taxtachalar, quvurlar va h.k.), plastmassalar, bitum va qatronlar 
    zararli muhit ta’siriga anchagina chidamli ashyolardir. Ashyoning kimyoviy chidamliligini aniqlash uchun uni 
    kukun holatida zararli muhit ta’siriga qo‘yiladi va etalonga nisbatan tarkibi, og‘irligi, mustahkamligi va 
    shaklining o‘zgarishiga qarab chidamlilik darajasi aniqlanadi. 
    Ashyolarning zararli muhit (kislota, ishqor, tuz eritmalari) ta’sirida chidamliligini aniqlash uchun shu 
    muhitda sinalgan namuna tuyib tarozida tortiladi va etalon namuna og‘irligiga bo‘linadi. Kislotaga chidamli 
    ashyolarga — tarkibida 25% dan ko‘p uglerod bo‘lgan po‘lat va cho‘yan, granit, diobaz, bazalt tog‘ jinslari 
    qotishmasi, silikat shisha, sopol ashyolar, toshqolsitall, kislotaga chidamli beton va boshqalar kiradi. Ishqor 
    eritmalariga chidamli ashyolarga maxsus xromnikel, po‘lat, nikel latuni, ohaktosh, portlandsement va 
    glinozem sementli betonlar kiradi. Kimyoviy chidamli ashyolarni tavsiya etishdan oldin har bir obyektni 
    qanday mahsulot ishlab chiqarishi va ularning qay darajada zararliligi tajribaxonalarda o‘rganiladi va keyin 
    taqqoslab tanlanadi.

    Download 1,14 Mb.
    1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   168




    Download 1,14 Mb.
    Pdf ko'rish