• Mo‘rtlik.
  • Ashyolarning mustahkamligi.
    		•

    E qosimov, M. Akbarov




    Download 1,14 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet14/168
    Sana19.12.2023
    Hajmi1,14 Mb.
    #124022
    1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   168
    Bog'liq
    Pardozbop qurilish ashyolari. Qisimov E. 2005

    deformatsiya deb ham aytiladi. 
    Plastiklik. Ashyoning kuch ta’sirida o‘z shaklini o‘zgartirish va kuch olinganda o‘z shakliga qaytmasligi 
    plastik deformatsiya deyiladi. 
    Qisqa muddatda qoldiq deformatsiyasini hosil qiluvchi kuchlardan kichik bo‘lgan kuchlar ta’sirida, uzoq 
    vaqt davomida plastiklik deformatsiyasining oshib borishi siljish deyiladi. 
    Boshlang‘ich deformatsiya o‘zgarmay qolgan holda ashyo kuchlanishining o‘z-o‘zidan kamayishi 
    relaksatsiya deb ataladi. 
    Bunda kuchlanish boshlang‘ich deformatsiyaning tabiatini, ya’ni plastiklikdan elastiklikka o‘z shaklini 
    saqlagan holda o‘zgartiradi. Kuchlanishning yo‘qolish holati, ashyoning ichki tuzilishidagi molekulalarning 
    harakati tufayli sodir bo‘lishi mumkin. 
    Mo‘rtlik. Ashyoning kuch ta’sirida sezilarli deformatsiyalanmasdan buzilib ketishiga uning mo‘rtligi 
    deyiladi. 
    Mo‘rt ashyolarning siqilishdagi va egilishdagi mustahkamliklari orasida katta (10....15 barobar) farq 
    bo‘ladi. Qurilish ashyolarining buzilish tabiati harorat, namlik va kuchning qo‘yilish tezligiga bog‘liq.
    Namuna siqilishga yoki egilishga sinalganda undagi kuchlanish bilan nisbiy deformatsiya orasidagi 
    bog‘lanishni ashyolarning mexanik xossalari «deformatsiya diagrammasi» orqali ifodalash mumkin. 
    Ashyolarning mustahkamligi. Ashyoga tashqi kuch ta’sir etganda unda ichki zo‘riqish paydo bo‘ladi. U 
    ma’lum qiymatga yetganda ashyo buziladi (sinadi, parchalanadi). Ashyoning buzilishga qarshilik ko‘rsatish 
    xususiyati mustahkamlik deb ataladi. Ashyolarning mustahkamligi odatda ularning mustahkamlik chegarasi 
    R orqali ifodalanadi.

    Mustahkamlik chegarasi deb, ashyoning maksimal kuch ta’sirida buzilgan vaqtida unda hosil bo‘lgan ichki 
    kuchlanishga aytiladi. Bino yoki inshoot qismlarining mustahkamligini hisoblashda Davlat standartlari 
    bo‘yicha ruxsat etilgan kuchlanishdan foydalaniladi. Ashyoning ruxsat etilgan kuchlanishi uning 
    mustahkamlik chegarasi orqali aniqlanadi.
    Ashyoning siqilishdagi mustahkamlik chegarasini topish uchun ular gidravlik pressda buzilguncha siqiladi. 
    Ularni sinash sxemasi 1.5-jadvalda yoritilgan.
    Ashyoning turiga qarab namuna har xil bo‘ladi. Ashyoning mustahkamligi tayyorlangan namunaning 
    shakliga, o‘lchamlariga, berilayotgan kuchning o‘sish tezligiga va kuch tushayotgan yuzaning holatiga bog‘liq.
    1.5-jadval 

    Download 1,14 Mb.
    1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   168




    Download 1,14 Mb.
    Pdf ko'rish