Mo‘miyo-temir oksidi sarg‘ishdan to qizil ranggacha bo‘yalgan giltuproqli pigmentdir (Fe
2
O
3
FeO).
Giltuproq o‘z tarkibidagi miqdoriga (20—70%) ko‘ra rangi o‘zgaradi. Giltuproqni qizdirib tabiiy mo‘miyo
olinadi. Mo‘miyo yuqori berkituvchanlik qobiliyatiga ega, shu bilan birga, u yorug‘lik va atmosfera ta’siriga
chidamli.
Qizil kron (PbCr
2
O
4
Pb(OH)
2
) — nordon xromli qo‘rg‘oshin
oksidni ishlab, har xil ranglarda
chiqariladigan pigment. Uning limon rangligi, sarig‘i va zarg‘aldoq rangligi bo‘ladi. Bu pigment juda chidamli
va yuzalarni yaxshi berkitish qobiliyatiga ega. Ammo, u kishi organizmiga zararli ta’sir qiladi.
Temirli surikning qurug‘i tarkibida kamida 75% temir (III) oksid bo‘ladigan
temir rudasidan iborat; bu
qizg‘ish rangli tabiiy modda pigmentdir. Nima maqsadda ishlatilishiga qarab temirli surikning qurug‘i ikki xil
markali qilib chiqariladi: A markaligi —gruntlar, emallar va moy bo‘yoqlar tayyorlash uchun va B
markaligi — yelimli kolerlar tayyorlash uchun ishlatiladi.
Temir surik — zanglamaydigan xossalarga ega bo‘lgan juda pishiq pigment, shu tufayli tunuka tomlarni
va muhit ta’siriga duch keladigan turli temir yuzalarni bo‘yash uchun, moyli kolerlar tayyorlashda ko‘p
ishlatiladi. Surikning berkituvchanligi 20 g/m
2
ga teng.
Qo‘rg‘oshinli surik — (Pb
3
O
3
) qo‘rg‘oshin oksidining yuqori haroratda oksidlanishi mahsulotidir.
Ravshan qizg‘ish, sariq rangli juda og‘ir kukundan iborat. Nima maqsadda ishlatilishiga qarab qo‘rg‘oshinli
surik 1, 2, 3 va 4 markalarda pasta tarzida chiqariladi.
Bo‘yoqchilik ishlarida 3 va 4 markali qo‘rg‘oshinli surikdan foydalaniladi. Bunday surikni moyli bo‘yoq
aralashmalarga qo‘shib temirga
grunt berishda ishlatiladi, chunki bu pigment juda yuqori zanglamaydigan
xossalarga ega bo‘ladi. Bundan tashqari qo‘rg‘oshinli surik sikkativlar
tayyorlashda ham ishlatiladi, chunki
moylarning qotishini tezlashtirishga juda katta yordam beradi. Qo‘rg‘oshinli surik yorug‘lik ta’sirida qorayib
ketadi hamda vodorod sulfid ta’siriga uncha qarshilik ko‘rsata olmaydi. Shu
sababli pardoz berish uchun
ishlatilmaydi. Moyga qorilgan surikni uzoq vaqt saqlab bo‘lmaydi, chunki u og‘ir bo‘lganligi tufayli idishning
tagiga cho‘kib qoladi, bu esa moyning qotib qolishiga sabab bo‘ladi.
Qo‘rg‘oshinli surik kam topiladigan pigmentdir. Shu sababli uni faqat og‘ir sharoitlarda ekspluatatsiya
qilinadigan ashyoga gruntovka berish uchungina ishlatish kerak. Qo‘rg‘oshinli
surik juda berkituvchan
pigment, bo‘yash xossasi esa uncha katta emas.
