Gips qotishiga qo‘shilmalarning ta’siri. Qotish xususiyatiga ko‘ra, gips bog‘lovchilari ikkiga bo‘linadi:
tez qotuvchi gips bog‘lovchilari (qurilish, o‘ta mustahkam, qolipbop va tibbiy gipslari);
sekin qotuvchi
(angidridli sement va yuqori darajada kuydirilgan gips) gips bog‘lovchilari.
Gipsning quyuqlashish va qotish vaqtlari xomashyoning xossasi, uni tayyorlash sharoiti, saqlanish muddati
va sharoitiga, qo‘shilgan suv miqdori (suv bilan gips nisbati — S/G) bog‘lovchi modda va suvning harorati,
aralashtirish sharoitlariga va ular tarkibida biror qo‘shilmalarning borligiga bog‘liq. Rolandning fikricha,
gipsda uning eruvchanligini kuchaytirish yoki sekinlashtirish imkonini beradigan moddalarning borligi
gidrotatsiyaning tezlashishi yoki sekinlashishi uchun sharoit yaratadi. Uning ta’kidlashicha, gidrotatsiya tezligi
ham erigan
modda tabiatiga, ham uning eritmadagi konsentratsiyasiga bog‘liq.
Gipsning (yarim gidratning) eruvchanligini kuchaytiruvchi moddalar — tezlatgichlar, eruvchanligini
susaytiruvchi moddalar — sekinlatgichlar hisoblanadi. Masalan, NaCl tuzi yarim molekula suvli gips va
ekstrix-gips gidrotatsiyasi tezlatgichi bo‘lib, angidridga ta’sir etmaydi. CaCl
2
esa yarim molekula suvli
gipsga ta’sir
qilmaydi, lekin ekstrix-gips va angidrid gidrotatsiyasini sekinlashtiradi. MgCl
2
tuzi yarim
molekula suvli gipsni tezlashtiradi, ekstrix-gips va angidridni sekinlashtiradi.
Shuni ta’kidlash kerakki, quyuqlashishini sekinlashtirgich va tezlatgichlar gips buyumlarining natijaviy
mustahkamligiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Biroq ayrim sirti faol moddalardan o‘rtacha miqdorda (0,1—0,3%)
qo‘shish, buyumlar mustahkamligining faqat ularni yumshatuvchi omil sifatida
va suv-gips nisbatining
kamayishi hisobigagina emas, balki hosil bo‘layotgan ikki gidrat kristallarning adsorbsion modifikatsiyasi
hisobiga ham ortishiga imkon beradi. Shuningdek, sirti faol qo‘shilmalar
yordamida, gipsning doimiy sarfi
o‘zgarmagan sharoitda, beton aralashmasining harakatchanligini oshirish mumkin.
