|
SEMENTNING ASOSIY XOSSALARIBog'liq Pardozbop qurilish ashyolari. Qisimov E. 2005SEMENTNING ASOSIY XOSSALARI
Sement toshi havoda qotayotganda, odatda hajmi kichrayadi, ya’ni kirishadi, suvda qotayotganda esa bir oz
ortadi, ya’ni shishadi (kengayadi). Sement toshi juda ko‘p kirishishi (kichrayishi) va shishishi (kengayishi)
mumkin. U 1 oy davomida qotganda 0,5-0,6% ga kengayishi yoki kirishishi mumkin (ya’ni 1 metrda 1,5-6 mm
kirishadi yoki kengayadi). Oqibatda, sement toshiga qaraganda beton bir necha barobar kam kirishsa yoki
kengaysa ham yaxlit beton konstruksiyalarda darz ketishi mumkin.
Qotishning dastlabki davrlardagi kirishishi yoki kengayishi bir oylik jarayonning 60—70% igacha yetadi.
Portlandsement 300, 400, 500 va 600 markalarda ishlab chiqariladi. Portlandsementdan tayyorlangan beton
3 kun davomida qotgandan so‘ng uning mustahkamligi shu marka uchun belgilangan 28 kunlik
mustahkamlikning yarmiga yetadi, mustahkamlikning qolgan yarmiga esa 25 kundan keyin erishiladi.
Beton konstruksiyalari tayyorlaydigan qolipga qulay joylanuvchan beton qorishmalar tayyorlash uchun
odatda sement og‘irligining kamida 28—30% miqdoriga suv kerak bo‘ladi. Suvi kam betonbop qorishmani
qolipga joylash qiyin. Bunday qorishma kam yoyiluvchan, plastik bo‘lmaydi va uni zichlash juda qiyin.
Shunday qilib, sement xamirida hamma vaqt ortiqcha suv bo‘ladi. Bu suv bug‘langandan keyin sement
toshida g‘ovak va bo‘shliqlar hosil bo‘ladi, mustahkamligi kamayadi.
Oq rangli pardozbop sementlar. Toza ohaktosh, kvars qumi va kaolinni pishirib pardozbop oq sement
olinadi. Oq sement aylanma xumdonlarda kul qoldirmaydi, toza yoqilg‘i bilan kuydiriladi va hosil bo‘lgan
klinkerdagi temir oksidi butunlay yo‘qotiladi. Bu yerda oq sement klinkeri 800—1000°C haroratli generator
gazi alangasida 3-4 daqiqa pishiriladi va kislorodsiz muhitda sovitiladi. Oppoqlik darajasi fotometr yordamida
aniqlanadi. Bunda, bariy sulfat oppoqlik etaloni bo‘lib xizmat qiladi.
Oq pardozbop portlandsement klinkeri bilan mineral bo‘yoqlarni (pigment) birga qo‘shib tuyish yo‘li bilan
rangli sementlar olinadi. Jumladan, oxra, temir surigi, marganes rudasi, ultramarin va hokazolarni qo‘shish
mumkin. Oq va rangli sementlar pardoz suvoqlari uchun, koshinlash plitalari hamda me’moriy buyum
tayyorlash uchun ishlatiladi.
Zavod sharoitida yirik panellarni pardozlash ishlarida pardoz sopoli o‘rniga rangdor sementlarni ishlatish
mahsulotni yuqori sifatli qilish, vaqtni tejash va xarajatlarni kamaytirish imkoniyatini beradi. Bunday
sementlar devorlarning ichki va tashqi sirtlarini pardozlashda, marmar singari buyumlar tayyorlashda, haykal-
taroshlikda va oqlash, bo‘yash kabi ishlarda keng ishlatiladi. Rangli sementlar 300, 400 va 500 markalarda
chiqariladi.
|
| |
