NAMLANMAYDIGAN SUVOQBOP QORISHMALAR




Download 1,14 Mb.
Pdf ko'rish
bet94/168
Sana19.12.2023
Hajmi1,14 Mb.
#124022
1   ...   90   91   92   93   94   95   96   97   ...   168
Bog'liq
Pardozbop qurilish ashyolari. Qisimov E. 2005

NAMLANMAYDIGAN SUVOQBOP QORISHMALAR 
Qurilish qorishmalari tarkibidagi to‘ldirgichlarning o‘zaro aralashuvida ularning mayinligini oshirish va 
ishlatilgandan keyin uning suv o‘tkazmasligini yaxshilash, nam sharoitda mustahkamligiga putur 
yetkazmaslik, xullas o‘ziga suv yuqtirmaslik xususiyatiga erishish bino va inshootlarning chidamliligini oshi-
rishda katta ahamiyat kasb etadi. 
Qurilish qorishmalarining mayin, qovushqoq bo‘lishida o‘ziga nam yuqtirmaydigan kremneorganik (KO) 
suyuqliklar keng ishlatiladi. Bunday suyuqliklar ikki usulda ishlatiladi: 1) qorishma tayyorlayotganda uning 
tarkibiga qo‘shish yoki 2) suvoq qilingandan keyin uning yuzasiga surtish. 
KO birikma eritmasi suyuq holatda suvoq yuzasiga surtiladi va natijada g‘isht yoki sement qorishmaga 7—
10 mm chuqurlikka qadar shimiladi. Ashyodagi g‘ovak va naychalarni to‘lg‘izgan suyuqlikdan eritma 
bug‘lanib ketadi va KO polimer birikma uning devorlarini yupqa parda bilan qoplab suv yuqtirmaydigan 
qiladi. Ammo, suvoq qatlamining havo va bug‘ o‘tkazuvchanligini kamaytirmaydi. Mustahkamligini bir 
ozgina oshiradi. 
Qurilishda eng ko‘p tarqalgan KO suyuqliklarga ГKЖ-10, ГKЖ-11 va ГКЖ-94 larni kiritish mumkin. 
Barcha qurilish ashyolari namlanuvchan (gidrofil) va o‘ziga suv yuqtirmaydigan (gidrofob) guruhlarga 
bo‘linadi. Bunday xususiyatga ega bo‘lishligi ashyolarning kimyoviy tarkibiga bog‘liq. Masalan, ashyo yoki 
undagi zarrachalar yuzasi gidroksid (OH) yoki kislorod (O) va azot (N) atomlari anionlaridan tashkil topgan 
bo‘lsa u suv va namni osongina o‘ziga yutadi. Namlanish xususiyati ashyodagi g‘ovak va naychalarning suvni 
o‘ziga tortish qobiliyati bilan o‘lchanadi. 
O‘ziga suv yuqtirmaydigan moddalar bilan surtilgan ashyo yuzasida o‘zaro molekulalar bog‘lanishi bo‘ladi 
va natijada unga suv yuqmaydi, yuzasidagi suv tomchisi osongina tushib ketadi. Masalan, KO moddalar, 
uglevodorodlar (parafin, bitum mahsulotlari va h.k.) bilan ishlangan qurilish ashyolari o‘zidan suvni itarish 
xossasiga ega. 
Qattiq jismlarni suvga shimilish darajasi, ularning yuzasiga suyuqlikning yopishish (adgeziya) qobiliyati 
va molekulalarni o‘zaro bog‘lanish (kogeziya) kuchi bilan aniqlanadi. 
Agar suyuqlik bilan qattiq jism yuzasidagi molekulalarning o‘zaro tortish kuchi suyuqlikdagi 
molekulalarning tortish kuchidan katta bo‘lsa, jism osongina suvga shimiladi. Aks holda, qattiq jism bilan 
suyuqlik molekulalari bir-birini o‘zidan itaradi, natijada suvni o‘ziga yuqtirmaydi. 


Qattiq jismlarni namlanish va suv shimuvchanlik darajasi namlanish burchagi orqali ifodalanadi. Buning 
uchun jism yuzasi bilan suyuqlik tomchisi orasidagi burchak aniqlanadi. Namlanish burchagi 0° va 180° ga 
teng bo‘ladi. Agar bu ko‘rsatkich 0° bo‘lsa, jism suvga oson shimiluvchan, 180° bo‘lsa, o‘ziga suv yuqtir-
maydigan deb ataladi. 
Shunday qilib, namlanish burchagi qanchalik kichik bo‘lsa, jism ushbu suyuqlikda oson shimiluvchan 
bo‘ladi. Undagi g‘ovaklar va naychalarga suyuqlik osongina kirib shimiladi. 
Agar qurilish ashyolari, buyumlari yoki ular yuzasidagi g‘ovak va naychalar suv yuqtirmaydigan KO 
suyuqliklar bilan ishlangan bo‘lsa, ularni suv shimuvchanligi, suv o‘tkazuvchanligi sezilarli darajada 
kamayadi, mustahkamlik xossalari esa yaxshilanadi. Masalan, g‘ovaklarining o‘rtacha diametri 10 mk ga teng 
sement:ohak:qum tarkibli suvoq yuzasi KO suyuqlik bilan surtilgan bo‘lsa, kuchli bo‘ron yomg‘iri ta’sirida 
ham bunday suvoq namlanmaydi. Bunda yomg‘irning suvoq yuzasiga ta’sir etuvchi gidrostatik bosimi o‘rta 
hisobda 200-400 mm li suv ustuniga teng bo‘ladi. 
Qurilish qorishmalari tarkibidagi samarali suyuqlik ГKЖ-10 va ГKЖ-11 larning quruq holatdagi miqdori 
sement yoki ohak og‘irligiga ko‘ra 1,5% dan kam bo‘lmasligi kerak. Qovushqoqlikni oshiruvchi KO 
suyuqliklar qorishmaning suv shimuvchanligini va suv o‘tkazuvchanligini kamaytiradi. ГKЖ-11 ning 
samaradorligi ГKЖ-10 ga nisbatan pastdir. Qurilish qorishma xossalariga KO suyuqliklarning ta’siri 7.3-
jadvalda ko‘rsatilgan. 
Agar suvoqbop qorishma tarkibi o‘zgarsa, ГKЖ suyuqliklarni qorishma xossalariga ta’siri ham o‘zgaradi. 
Har xil tarkibdagi (sement : ohak : qum) suvoqbop qorishmalariga 1,5% miqdorda qo‘shilgan ГKЖ 
suyuqliklarni ularni suv shimuvchanligi va suv o‘tkazuvchanligiga ta’sirini 7.4-jadvalda ko‘rish mumkin. 
Jadvaldagi ko‘rsatkichlarga ko‘ra zich tuzilishga ega bo‘lgan suvoqbop qorishmalarga qo‘shilgan ГKЖ 
suyuqlik ularni suv shimuvchanligi bilan suv o‘tkazuvchanligini sezilarli darajada kamaytiradi. 
7.3-jadval 

Download 1,14 Mb.
1   ...   90   91   92   93   94   95   96   97   ...   168




Download 1,14 Mb.
Pdf ko'rish