11
Elektrik dövrəsində cərəyanin ölçülməsi
Cərəyan şiddəti vahidi. Sərbəst elektrik vahidinin ölçmə sisteminə daxil edilməsi
ilk dəfə 1893-cü ildə Çikaqoda elektriklərin Beynəlxalq konqresində təklif olundu.
Burada təklif olundu ki, elektrik kəmiyyətlərinin iki mütləq vahidləri
buraya daxil
edilsin: biri volt və biri amper. Bunlardan birincisi gərginliyin ölçülməsi və ikincisi sabit
elektrik cərəyanı şiddətinin ölçülməsi üçün
istifadə olunur. Təcrübədə sabit elektrik cərəyanının şiddətini onun ətraf mühitə göstərdiyi təsirə görə təyin
edirdilər.
Amper – sabit cərəyanın şiddətidir. İki bir – birinə paralel düzxətli
sonsuz uzunluğa və çox kiçik dairəvi en kəsiyi
sahəsinə malik bir–birindən 1m məsafədə vakuumda ötürücülərdən
keçən cərəyan
bu ötürücülər arasında uzunluğu 1m olan sahədə 2
⋅10 Ν
qüvvə
yarada bilərdi.
Elektrik dövrəsində cərəyan şiddətini ölçmək üçün
mikroampermetr,
milliampermetr,
ampermetr
və
kiloampermetrdən istifadə olunur. Praktikada belə cihazlara sadə
olaraq
ampermetr deyirlər. Ampermetrlər dövrəyə ardıcıl qoşulur.
Cərəyan ampermetrin dolağından keçir (Sxem 2.1 2). Bu
dolağın müqaviməti az olur. Ampermetrin ölçmə həddini
Şəkil 2.1 Ampermetr
genişləndirmək üçün cihazın dolağına paralel olaraq nisbətən kiçik olan sabit müqavimət qoşulur.
Paralel
qoşulan müqavimət şunt adlandırılır (Sxem 2.1 3.). Şuntlayıcı müqaviməti aşağıdakı formulaya əsasən seçirlər.
Sxem 2.1 Ampermetrin dövrəyə qoşulması
Sxem 2.2 Ampermetrlərə şuntun
R
ş
=R
a
/( n - 1)
R
a
– ampermetrin dolağının müqaviməti; n- ölçmə həddinin neçə dəfə böyüdülməsi.
Şuntlar sabit cərəyan dövrələrində istifadə olunan ampermetrlərə tətbiq olunur. Şuntların müqaviməti
temperaturdan asılı deyil. Onun materialı manqandan hazırlandığı üçün müxtəlif temperaturlarda müqaviməti
dəyişmir. Sabit cərəyanı ölçmək üçün maqnitoelektrik mexanizmli cihazlardan istifadə olunur.
