107
Faoliyati, shart-sharoitlari resurslari, samarali natijaga erishish yo‗nalishlari.
Korxonaning ichki va tashqi muhitlarini solishtirish.
2. Rivojlanish maqsadlarini aniqlash.(marketing sintezi).
Ishlab chiqarish va ijtimoiy rivojlanishning ustuvor maqsadlari va bozorda
foydaga erishish yo‗llarini aniqlash.
3. Strategiyani ishlab chiqish.
Korxonaning moddiy, mehnat va moliya resurslaridan samarali foydalanishni
ko‗zlagan uzoq muddatli maqsadni aniqlash (bozor segmentlarini, marketing
vositasini, bozorga kirish vaqtini va boshqalarni tanlash).
4. Rejani ishlab chiqish.
Ishlab chiqarish, moliya, baho, kadrlar, reklama, sotish va boshqalarni amalga
oshirish xarajatlari va natijalarini rejalashtirish tizimi.
5. Nazorat qilish.
Strategik nazorat (tanlangan tamoyilni aniq bozor holatiga to‗g‗ri kelish).
Yillik nazorat (rejadagi tadbirlar va xarajatlarning bajarilishi), foyda olish darajasi
nazorati.
Korxonaning imkoniyatlari tahlil qilinganda uning bozordagi shart-sharoitlari
(tashqi muhiti) va o‗zining ichki salohiyati turisida batafsil axborotlar to‗plab, aniq
xulosa chiqariladi. Buning uchun «Bozorni kompleks tadqiq qilish» va «Holatli
tahlil» usullaridan foydalaniladi.
Bozorni kompleks tadqiq qilish boshlang‗ich davri bo‗lib, korxona marketing
dasturini va rejasini tuzishi uchun manba hisoblanadi.
Holatli tahlil, firma
faoliyatini o‗ziga xos taftish qilish va atroflicha baholashni o‗z ichiga oladi.
Korxonaning rivojlanish maqsadlarini aniqlashda eng avvalo, uning ichki
imkoniyatlarini hisobga olib, qaysi sohada sotishning o‗sishi orqalimi yoki bozorda
o‗z ulushini ko‗paytirish, obro‗sini ko‗tarish yo‗li bilan erishiladimi kabi
savollarga javob izlanadi. Korxonaning rivojlanish
maqsadlari marketing
tajribasiga ko‗ra, bir necha yo‗nalishlar orqali amalga oshirilishi mumkin:
Birinchidan, ekstensiv rivojlanish, ya‘ni egallangan bozorda (bozor
segmentida) ishlab chiqarilayotgan tovarni sotish hajmini ko‗paytirish orqali
108
daromadni oshirish; ikkinchidan,
intensiv rivojlanish, bu yo‗l bilan ekstensiv
imkoniyatlar tugagach, yangi bozorlarga chiqish yoki segmentlarni kengaytirish
yoki bozorga yangi modifikatsiyali tovar taklif etiladi. Uchinchidan,
integratsiyalashgan rivojlanish orqali sotish korxonalar
bilan hamkorlikda ular
resurslaridan foydalanib, daromadni ko‗paytirish, to‗rtinchidan, diversifikatsiya
yo‗li bilan, ya‘ni korxona o‗z marketing faoliyati doirasida qo‗shimcha xom-
ashyoni,
tovarni,
texnologiyani,
iste‘molchilarni
o‗zlashtirish
orqali
raqobatbardoshligini oshirishga va foydani ko‗proq olishga erishadi.
Marketing strategiyasi - maqsadga erishish uchun qanday harakat qilish
kerak? - degan savolga javob izlaydi. Strategik rejalashtirish korxonaning mahsulot
ishlab chiqarish, iste‘molchilar, baho, reklama, sotish va boshqa faoliyatiga asosiy
yo‗nalish aniqlaydi, har bir bo‗limi maqsadini
belgilaydi va ular ishini
muvofiqlashtiradi.
Marketing strategiyasi zaminida quyidagi besh talab (prinsip) mavjud, ular
korxonalar faoliyatida hisobga olinishi mumkin:
1. Bozor bir xil emas, u o‗ziga xos segmentlardan iborat.
2. Korxona bozorda bir yoki bir nechta segment talablarini nazarda tutishi
mumkin. Ammo har doim tanlangan bozor segmentlarini o‗ziga jalb etishda,
ko‗proq muvaffaqiyat qozonishni o‗ylash lozim.
3. Firma bozorda mustaqil yoki boshqa korxonalar bilan hamkorlikda faoliyat
ko‗rsatishi mumkin.
4. Marketing vositasini tanlashda, ko‗proq bir-biriga mos va o‗zaro vazifalari
bilan bir-birini to‗lg‗izib turuvchilarni ishga solishni ko‗zda tutish kerak. Masalan,
tovar upakovka(o‗rama)si
bilan narx, tovar harakati bilan sotish joyini,
iste‘molchilar bilan aloqalarni reklamaga qo‗shib ishlatilishi tavsiya etiladi.
5. Korxonaning bozorga chiqishida iqtisodiy holatni har tomonlama hisobga
olish talab etiladi. Masalan, umumiy va savdo kon‘yukturasining holatini,
raqobatchilar bilan tutgan o‗rni va boshqalar.
109
Marketing strategiyasini ishlab chiqishda eng muhim muammo,
korxonani
foyda olishga yo‗naltirish hisoblanadi. Uning echimini topishda jahon tajribasida
quyidagi yondashishlar mavjud.
