Gazlamashunoslik kopi p65




Download 6,51 Mb.
Pdf ko'rish
bet13/27
Sana19.01.2024
Hajmi6,51 Mb.
#140859
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   27
Bog'liq
Gazlamashunoslik

m
m
P
C
P
V P
P
V C
V C P
−
=
+
−
(48)
Bu tenglama to‘g‘ri, chunki
y
ax b
=
+
(49)
bu yerda:
0
/[
) ];
y
P P
P V
=
−
(50)
(
1) /(
)
m
a
tg
C
V C
α
=
=
−
(51)
0
/
x
P P
=
(52)
1/(
)
m
b
V C
=
(53)
a va b koeffitsientlarni hisoblash uchun havoning nisbiy namligiga
bog‘liq bo‘lgan tola namligi haqidagi zarur natijalar. Bunda Mak-Ben
tarozisi bilan yuqori vakuumli sorbsiyali qurilma ishlatiladi.
Tadqiqot natijalari bo‘yicha, kasr sonli darajalar usuli ishlatiladi.
2
2
(
)
i i
i
i
i
i
n
y
y
a
n
ϕ
ϕ
ϕ
ϕ
−
=
−
∑
∑ ∑
∑
∑
2
2
2
(
)
i
i
i
i i
i
i
y
y
b
n
ϕ
ϕ
ϕ
ϕ
ϕ
−
=
−
∑ ∑
∑ ∑
∑
∑
bu yerda: 
ϕ
i 
, y
i
tadqiqot nuqtalarining koordinatlari; n – o‘lchash
nuqtalari soni bo‘lib, izotermani hisoblash uchun ishlatiladi.
(49) tenglamadagi a va b doimiy koeffitsientlarni grafik usulida ham
aniqlash mumkin. Empirik nuqtalar bo‘yicha qurilgan AB to‘g‘ri chiziq
ordinatada OA kesimni kesib o‘tadi
va b doimiyga teng bo‘ladi, AB
qarshisidagi egilish burchagining
tangensi a ga teng bo‘ladi. Hisoblangan
nuqtalar asosida tadqiq etilayotgan
materiallar uchun sorbsiya izoter-
masi quriladi (32-rasm).
Natijalar asosida sorbentsning
solishtirma zichligini aniqlash
mumkin:
32-rasm. BET doimiy tengligini
aniqlash sxemasi.

72
m m
S V S
=
(54)
bu yerda: V
m
– monomolekular qatlamining sig‘imi; S
m
– suv mole-
kulalari egallagan yuza (1,14 nm).
V
m
, mol/g o‘lchami (40) va (42) tengliklardan aniqlanadi.
/
1
Ñ a b
=
+
(55)
1/(
)
m
V
a b
=
+
(56)
M = 18 suvning molekular massasini hisobga olgan holda, mono-
molekular qatlamining sig‘imi quyidagi tenglik asosida topiladi:
18 /(
)
m
V
a b
=
+
(57)
Haroratning oshishi va bosimning pasayishi (havoning nisbiy namligi)
sorbsiya imkoniyatini pasaytiradi.
Tayyor to‘qimachilik materiallari suv bug‘larini oson yutadi. Tola,
iðlar o‘rami, gazlamalar va boshqa to‘qimachilik buyumlari suv bug‘larini
yutishi natijasida og‘irligi uch barobar oshadi. Lekin, ularda yengilgina siqish
natijasida ham ma’lum miqdorda suv bug‘lari saqlanadi.
Nazorat savollari va topshiriqlar:
1. To‘qimachilik materiallarining gigroskopik xususiyati haqida ma’lumot
bering.
2. Adsorbsiya va absorbsiya tushunchalarini izohlang.
3. To‘qimachilik materiallarining namligi nima?
4. Konditsion namlik va massa tushunchalarini tahlil eting.
Eslab qoling!
Sorbsiya, desorbsiya, absorbsiya, adsorbsiya, kapillar kondensatsiya,
me’yoriy namlik, konditsion namlik, haqiqiy namlik, konditsion massa.
2-§. Tola va iðlarning issiqlik xossalari
To‘qimachilik tola va iðlarining issiqlik xossalariga issiqlikka chidamliligi,
issiqlik o‘tkazuvchanligi, olovga chidamliligi va hokazolar kiradi.
Issiqlikka chidamliligi. To‘qimachilik tola va iðlarining yuqori harorat
ta’sirida o‘z xossalarini saqlashiga issiqlikka chidamliligi deyiladi. Tola va
iðlarning qizdirishdagi issiqlikka chidamlilik ko‘rsatkichlari 11-jadvalda
berilgan.
Ba’zi hollarda issiqlikka chidamlilik «nolli mustahkamlik» ko‘rsatkichiga
asosan tavsiflanadi. Bunda katta bo‘lmagan osilgan yukli iðning issiqlik
kamerasidagi buzilish vaqti qabul qilinadi va qizdiruvchi element bilan
bevosita doimiy haroratda qizdirishga jalb etiladi (12-jadval).

73
Issiqlikka chidamlilik tola va iðlarning qizdirishdan keyingi sharoitda va
normal iqlim sharoitida ushlab turilishida xossalarining o‘zgarishi bo‘yicha
aniqlanadi.
Tola va iðlar issiqlikka chidamliligi bo‘yicha issiqqa va o‘ta issiqqa
chidamliga bo‘linadi. Odatda, parchalanish chegarasidan yuqori sharoitda
(250–400
0 
C) foydalanish mumkin bo‘lgan tola va iðlar issiqlikka chidamli
hisoblanadi. Bunday tolalarga kevlar, vnivlon, X-500, SVM va boshqa
aromatik, gete-rotsiklik polimerlardan olingan tolalar kiradi. Tola va
iðlarning o‘ta issiqlikka chidamliligi 2000–2500
0 
C haroratda o‘zining
ishlatilishdagi xossalarini saqlab qolishidir. Bunday tola va iðlarga uglerodli,
borli va boshqalar taalluqli. Ular tornel (AQSH), mandor (Angliya)
deb ataladi.
11-jadval
Tolani qizdirishdagi issiqlikka chidamlilik ko‘rsatkichlari
Issiqlik o‘tkazuvchanligi. To‘qimachilik tola va iðlarining o‘tkazuvchanlik
qobiliyati bir qancha ko‘rsatkichlar bilan: issiqlik uzatish koeffitsienti K,
Vt/(m
2
.s) yoki issiqlik o‘tkazuvchanlik koeffitsienti 
λ
, Vt /(m.s) bilan
baholanadi.
1
2
(
–
),

Download 6,51 Mb.
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   27




Download 6,51 Mb.
Pdf ko'rish