Gazlamashunoslik kopi p65

81
harorat ta’siri bilan bog‘liq. Tola va iðlar shishalanish holatida diðol guruhli
maydonga ega bo‘lishi mumkin.
13-jadval
Turli nisbiy namlikdagi tola va iðlarning yuza zichlikdagi zaryadlari
Xlorin
Atsetoxlorin
111,2
Enant
Nitron
Tola va ið
σ
, Kl/sm
2
(x10
11
)
Tola va ið
σ
, Kl/sm
2
(x10
11
)
σ
= 44 %
σ
=64 %
σ
= 44 %
σ
=64 %
35,9
Yaltiroq
kapron
Anid
17,1
Atsetat
Yaltiroq
viskoza
Lavsan
61,6
27,4
111,2
17,1
92,3
85,5
25,6
56,4
2
2
-
61,6
7,7
16,2
83,6
Tola yoki iðlarning dielektrik yo‘qotuvchanlik xususiyati uchun
yo‘qotilishidagi tangens burchagi qabul qilingan bo‘lib, elektr quvvatining
issiqlikka aylanishi hisobiga olingan holda o‘zgaruvchan yo‘qotilishda
ifodalanadi.
Yo‘qotilishdagi tangens burchagi:
2
G
tg
f S
δ
π
=
⋅ ⋅
(72)
bu yerda: δ – yo‘qotilish burchagi (
δ
= 90
0
–
ϕ ); G – faol
o‘tkazuvchanlik; f – o‘zgaruvchan tok chastotasi, Gs; S – kondensa-tor
sig‘imi.
Turli iðlar uchun yo‘qotilishdagi tangens burchagi o‘zgaruvchan tok
chastotasiga bog‘liq bo‘lib, 14-jadvalda berilgan.
14-jadval
Iðlarning yo‘qotilishdagi tangens burchagi
Paxta
Viskoza shtapel
Neylon
Terilenli
Shishasimon
Ið
W
a
, foiz
tg
δδδδδ chastotada, mGs
7,2
10
1,0
0,1
0,075
0,026
0,04
0,022
0,003
11,9
0
4
0,5
0,121
0,031
0,053
0,03
0,009
0,061
0,037
0,032
0,017
0,004
6 – Gazlamashunoslik

82
Tola va iðlarning dielektrik o‘tkazuvchanligi yoki dielektrik doimiyligi
ularning elektrlanish xossalaridir:
0
S
S
ε
=
(73)
bu yerda: S – tola yoki ið bilan to‘ldirilgan kondensator sig‘imi; S
0
–
havo dielektrikligi bilan kondensator sig‘imi.
Tola yoki iðlarning dielektrik o‘tkazuvchanligi yo‘qotilishidagi tangens
burchagi kabi, tolalar tuzilishiga, namligiga va o‘zgaruvchan tok chastotasiga
bog‘liq. Bu bog‘liqlik 15-jadvalda keltirilgan.
O‘zgaruvchan tok chastotasi oshishi bilan dielektrik o‘tkazuvchanlik
kamayadi. Shuningdek, dielektrik o‘tkazuvchanlikning o‘zgarishi namlik
o‘zgarishiga ham bog‘liq.
Tola va iðlarning elektr o‘tkazuvchanligi. Elektr o‘tkazuvchanlik tashqi
elektr maydon ta’siri natijasida elektr zaryadlarining aralashish jarayonini
ifodalaydi. O‘tkazuvchanlik tok bilan bog‘langan bo‘lib, tola yoki ið
moddalaridan o‘tadi va tola yoki iðlar va tok kuchi yoki zichligiga ta’sir
vaqtiga haroratning elektr maydon kuchlanganligiga, tarkibi, tuzilishi,
o‘lchami shakllariga bog‘liq.
15-jadval
Havoning turli nisbiy namligi (
ϕ 
ϕ 
ϕ 
ϕ 
ϕ ) da, iðlarning namligi (W
a
) va tok
chastotasi (f) da hisoblangan nisbiy dielektrik o‘tkazuvchanlik (ε)
(ε)
(ε)
(ε)
(ε)
Paxta
Viskoza
Atsetat
Neylon
Jun
Shishasimon
Ið
ϕ 
ϕ 
ϕ 
ϕ 
ϕ , %
W
a
, %
ε 
ε 
ε 
ε 
ε tok chastotasida, kGs
0,1
0
45
65
0
45
65
0
45
65
0
45
65
0
3,5
4,5
0
4
6
0
9
11,5
0
5
6,5
3,3
11,7
51
3,2
7,1
18
3,1
5,3
9,4
3,0
4,4
6
3,0
4,7
5,3
3,6
5,0
6,0
3,6
5,4
8,4
3,8
6,9
17
2,6
3,1
3,7
2,6
3,0
3,5
2,5
3,0
3,4
2,5
2,9
3,3
2,4
2,6
2,9
2,5
2,8
3,3
2,5
2,9
3,7
2,6
3,0
4,3
2,8
3,8
7,4
2,7
3,5
5,5
2,7
3,4
4,9
2,6
3,3
4,6
0
45
65
0
9
12
0
0
2,8
2,7
2,7
2,6
1,0
10
100

83
Ko‘pgina to‘qimachilik tolalari dielektriklik xususiyatiga ega. Tola va
iðlarda vaqt davomida tokning tushishi kuzatiladi.
Solishtirma elektr o‘tkazuvchanlik (
σ
) quyidagicha aniqlanadi:
1
σ
ρ
=
(74)
bu yerda: 
ρ 
– tola va ið moddalari solishtirma elektr qarshiligi.
Solishtirma elektr o‘tkazuvchanlik tola va iðlar tarkibiga, molekula va
molekulalararo tuzilishga bog‘liq. Undan tashqari, solishtirma elektr
o‘tkazuvchanlikka namlik, harorat, elektr maydon va ionizatsiyali
radiatsiyalar ham muhim ta’sir ko‘rsatadi. Masalan, haroratning ko‘tarilishi
ionlarni oshishiga olib keladi. Ionlarning asosiy harakati tolaning yuza
qatlamlarida hosil bo‘ladi. Elektr o‘tkazuvchanlik ionizatsiyali radiatsiya
ta’sirida elektr maydon kuchlanganligining oshishi bilan o‘sadi. Havoning
nisbiy namligi oshishi natijasida iðning namligi oshadi, lavsan, anid, kapron
kabi iðlarning solishtirma elektr qarshiligi kamayadi.
Elektr mustahkamligi. Elektr mustahkamligi, E – bir turdagi elektr
maydon kuchlanganligiga teng bo‘lib, halqa dielektrligida hosil bo‘ladi.
Qattiq dielektriklarning uchta – issiqlik, elektrkimyoviy va elektrli
buzilish shakllari mavjud. Dielektrik orqali tok o‘tganda harorat hamda
o‘tkazuvchanlik oshadi, natijada qizish yuzaga keladi. Bu esa dielektriklikning
kuyishiga olib keladi.
Issiqlik halqasi sekinlik bilan issiqlik uzatish va qizish jarayoni hisobiga
kelib chiqadi.
Dielektriklikning elektr kimyoviy halqasi atrof-muhit yoki tashqi
elektr maydonda elektr zaryadlari ta’sirida uning kimyoviy tarkibi va
tuzilishi hisobiga hosil bo‘ladi. Elektr maydondan o‘tgan elektronlar
o‘zaro ta’sirda bo‘ladi, dielektrik tuzilishini o‘zgartiradi va elektr halqa
rivojlanishiga olib keladi. Maydon kuchlanganlik nazariyasiga binoan halqa
hosil bo‘ladi.
exp
2

Download 6,51 Mb.