Gazlamashunoslik kopi p65

118
Bug‘ o‘tkazuvchanlik koeffitsientining qiymati gazlama bilan suv
orasidagi masofaga bog‘liq. Shuning uchun sinovlarni o‘tkazishda bu
masofa iloji boricha kam bo‘lishi kerak. Koeffitsient qiymatiga havoning
harorati va nisbiy namligi ham ta’sir etadi. Shu sababli sinovlarni 35–
36
0
C da o‘tkazish taklif etiladi, chunki bu harorat inson tanasining
haroratiga mos.
2. Nisbiy bug‘ o‘tkazuvchanlik B
0 
(foiz) – bu bir xil sinov sharoitidagi
gazlamadan o‘tib bug‘langan bug‘ miqdorining (A) ochiq suv ustidan
bug‘langan bug‘ miqdoriga (B) nisbati:
0
100
A
B
B
= ⋅
(101)
Gazlamalarning suv o‘tkazuvchanligi – bu ma’lum darajadagi bosim
ta’sirida o‘zidan suvni o‘tkazish qobiliyati. Bu xususiyat suv o‘tkazuvchanlik
koeffitsienti bilan baholanadi. Suv o‘tkazuvchanlik koeffitsienti B
n
(esa
bir sekund davomida bir kvadrat metrga teng gazlama yuzasidan o‘tgan
suv hajmining miqdorini ko‘rsatadi:
n
B
Â
F T
=
⋅
(102)
Uni aniqlash uchun 5·10
3 
Pa ga teng bo‘lgan bosim ostida hajmi 0,5
dm
3
bo‘lgan suv gazlamadan o‘tganda sarflangan vaqt o‘lchanadi.
Materiallarning suv o‘tishiga qar-shiligi – ularning o‘zidan suv o‘tishiga
qarshilik ko‘rsatish qobiliyati. Bu xusu-siyatni “penetrometr” nomli
asbobda anqilash mumkin. Materialdan qir-qilgan namuna (2) silindr (3)
ustiga mahkamlanadi. Silindrga boshqa idish (1)dan suv kelib turadi va
materialning pastki tomoniga ta’sir etadi. Suv bosimi asta-sekin osha boradi.
Manometr (4) bosim miqdorini
ko‘rsatib turadi. Ma’lum bosimda suv
materialdan o‘tadi. Namunaning
yuzasida uchta tomchi paydo
bo‘lgandagi bosim shu material-ning
suv o‘tishiga qarshiligini ko‘rsatadi.
Materiallarning suv o‘tishiga qarshili-
gini “hamyon” usulida ham aniqlash
mumkin (57-rasm).
To‘rtta ustunchaga o‘rnatilgan
namunaning osilgan qismiga suv
solingan vaqtdan boshlab namunadan
uch tomchi suv o‘tgunga qadar
sarflangan vaqt yoziladi. Ana shu vaqt
materialning suv o‘tkazishga qarshiligini
ifodalaydi.
57-rasm. Materiallarning suv
o‘tishiga qarshiligini
aniqlash uchun
“hamyon” usuli:
1–idish; 2–namuna;
3–silindr; 4–manometr.
4
3
2
1

119
4.3-§. Issiqni saqlash xususiyatlari
Issiqlik energiyasi ta’sir etganda gazlamalarda bir qator xususiyatlar
yuz beradi: issiqni o‘tkazish qobiliyati, issiqni yutish qobiliyati, issiqlik
ta’sirida o‘z xususiyatlarini o‘zgartirish yoki saqlash qobiliyati.
Issiq o‘tkazuvchanlik λ (
t
V
m K
⋅
) – bu qattiq jismlar, qo‘zg‘almas
suyuqliklar va gazlarning turli haroratda qismlar orasidagi issiqni o‘tkazish
jarayoni. Uni baholash uchun issiqni o‘tkazuvchanlik koeffitsienti ishlatiladi.
Bu koeffitsient bir soat ichida qalinligi 1m hamda o‘ng va teskari
tomonlarining harorat farqi 1
0
C ga teng bo‘lgan gazlamaning 1m
2 
li
yuzasidan o‘tgan issiqlik miqdorini ko‘rsatadi.
Gazlamalarning issiqni saqlash xususiyati N (m
2
.K/Vt) issiqni
o‘tkazishga qarshiligi bilan ifodalaniladi:
N
δ
λ
=
(103)
bu yerda: 
δ – namunaning qalinligi, m; λ – issiq o‘tkazuvchanlik
koeffitsienti, m
2
.K/Vt.
Gazlama qalinligi qancha katta bo‘lsa, issiqni saqlash xususiyati ham
shuncha yaxshi bo‘ladi. Shu sababli issiqni saqlaydigan kiyimlar ko‘p qavatli
qilib tikiladi. Agar gazlamaning zichligi kam bo‘lsa, havo o‘tkazuvchanligi
oshadi, issiqni saqlash xususiyatlari esa yomonlashadi.
Gazlamalarning issiqni yutish xususiyatini solishtirma issiqlik sig‘imi
tavsiflaydi. Solishtirma issiqlik sig‘imi S (
J
kg K
⋅
), massasi 1 kg ga teng
bo‘lgan gazlamaning haroratini bir darajaga oshirish uchun sarflangan
issiqlik miqdorini ko‘rsatadi:
[
]
0
(
)

Download 6,51 Mb.