ГеолМинПетрг янги




Download 3,12 Mb.
Pdf ko'rish
bet37/55
Sana30.01.2024
Hajmi3,12 Mb.
#148645
1   ...   33   34   35   36   37   38   39   40   ...   55
T
A
v
Е
δ
π
Bu erda E- zilzila energiyasining miqdori 
δ
-yer usti qatlamining zichligi, g/sm
3
v-seysmik to’lqinlarning tarqalish tezligi, sm/sek 
A-amplituda, mm 
T-seysmik to’lqinning tebranish davri, sek. 
Seysmik rayonlarda qurilish ishlarining hajmi va xarakteri antiseysmik 
rayonlardagiga nisbatan o’ziga xos xususiyatlari bilan farq qiladi. Hozir bunday 
rayonlar uchun loyixalash normasi ishlab chiqilgan. Qurilish ishlari ana shu normalarga 
binoan olib boriladi. 
Imorat va gidrotexnika inshootlarining seysmik xisobi ularning kategoriyasiga, 
hajmiga, konstrukstiyasiga va joyning seysmik kuchiga bog`liq . Umuman davlat 
axamiyatiga ega bo’lgan I va II kategoriyali imoratlarning seysmik hisobining bali 1 
balga oshiriladi,ya’ni shu joyda 6 ball kuch bilan yer qimirlaydigan bo’lsa, imorat 7 
ballga chiday oladigan qilib quriladi va aksincha, agar imorat 1 kavatli III-IY 
kategoriyali bo’lsa, ularning seysmik hisobining bali joyning seysmik balidan 1 ball 
kam qilib olinadi. 
Binobarin, seysmik rayonlarda quriladigan imorat va inshootlarga antiseysmik 
rayonlarda quriladigan imoratlarga qaraganda ancha ko’p mablag’ sarflanadi. Ya’ni 
xarajat taxminan 8-10% oshadi. Ma’lumki, yer qimirlaganda imorat va inshoot 
zaminidagi tog’ jinslarining ba’zi fizik-mexanikaviy xossalari o’zgaradi. Masalan, 
imorat zaminida qumli qatlamlar bulsa, yer silkinishi tufayli ularning zichligi oshib, 
hajmi kamayadi. Bu o’z navbvtida ustidagi imoratning deformastiyaga uchrashiga 
(cho’kishiga) sabab bo’ladi. Bundan tashqari, zilzila imoratning konstrukstiyasiga ta’sir 
ko’rsatib, uning buzilishga ham sabab bo’ladi. Shuning uchun seysmik rayonlarda 
imorat va inshootlar qurganda ularning zaminini tashkil etuvchi tog’ jinslarining 
xususiyatlari va quriladigan inshootning konstrukstiyasi albatta hisobga olinishi zarur. 
Imorat va inshootlarni loyixalashda ularning konstruktiv elementlarga yer qimirlash 
paytida dinamik ta’sirlarga bardosh beruvchi antiseysmik konstrukstiyalar quriladi, 
ya’ni antiseysmik belbog’lar qilinadi. 

53 
Seysmik bali 6 ball va undan yuqori rayonlarda qo’rilish ishlari sifatida va 
ishlatiladigan materiallarga jiddiy axamiyat berish shart. 
Seysmik rayonlarda quriladigan imoratlarga 7 balldan boshlab temir-betondan 
ishlangan antiseysmik belbog’lar qilinadi. Bu belbog’lar ko’p qavatli imoratlarning 
qavatlar oralig’iga o’rnatiladi. 
Imorat va inshootlar mustaxkamligiga elastik tebranishlarning ta’sirini 
kamaytirish uchun ularning poydevori qo’yiladigan chuqurlikni chuqurroq joylashtirish 
kerak. Shu maqsadda 8-9 balli rayonlarda vodoprovodlar yotqiziladigan chuqurlikni 
chuqurlashtirish tavsiya qilinadi. Shuni aytib o’tish kerakki, antiseysmik belbog’lar 
to’lqinlarning kuchini kamaytirish uchun mo’ljallangan. Vertikal to’lqinlarning kuchini 
kamaytirish uchun esa temir-beton ustunlar, ya’ni qavatlar orasidagi belbog’larni 
birlashtirib turuvchi antiseysmik chora ko’rilishi lozim. Masalan, Toshkent shahrida 
hozir ya’ni 1968 yildan boshlab huddi yuqorida aytilgan temir-beton belbog’lar va 
ustunlar ishlatilmoqda. 

Download 3,12 Mb.
1   ...   33   34   35   36   37   38   39   40   ...   55




Download 3,12 Mb.
Pdf ko'rish