|
Gulxumor kurs ishi (2)
|
| bet | 4/16 | | Sana | 12.01.2024 | | Hajmi | 5,53 Mb. | | #136062 |
Bog'liq Hayotxon kurs ishi (2)Tabiiy sabablar. Masalan, vulqon otilishi.
Bilvosita odam sabablari. Masalan, binoning poydevorini qurish yoki atom energetikasini rivojlantirish uchun yer osti qazish.
Boshqa tomondan, sun'iy radioaktivlik - bu inson kelib chiqadigan barcha radioaktiv yoki ionlashtiruvchi nurlanish. Tabiiy nurlanish va sun'iy nurlanish o'rtasidagi yagona farq uning manbasidir. Ikki turdagi nurlanishning ta'siri bir xil. Sun'iy radioaktivlikka misol yadroviy tibbiyotda hosil bo'lgan radioaktivlik yoki atom elektrostansiyalaridagi bo'linish reaktsiyalari elektr energiyasini olish uchun.
Ikkala holatda ham to'g'ridan-to'g'ri ionlashtiruvchi nurlanish alfa nurlanish va elektronlardan tashkil topgan beta-parchalanishdir. Boshqa tomondan, bilvosita ionlashtiruvchi nurlanish fotonlar bo'lgan gamma nurlari kabi elektromagnit nurlanishdir. Tabiiy nurlanish manbalari kabi sun'iy nurlanish manbalaridan foydalanilganda yoki ularni yo'q qilishda odatda radioaktiv chiqindilar hosil bo'ladi.
Radioaktiv moddalarning nurlanish barcha tirik organizmlarga kuchli ko’rsatadi. Nurlanishning biologik ob’ektlarni nobud qiluvchi ta’sirining mohiyati hali yetarlicha o’rganilmagan.
Tirik nurlanishning ta’siri nurlanish dozasi (yutilgan doza) bilan xarakterlanadi. XBS da yutilgan nurlanish dozasi grey (Gr birligida o’lchanadi. Bu birlikdan tashqari XBS ga kirmaydigan rad birligida ham o’lchanadi. Radiatsion muhofaza bo’yicha xalqaro komissiya nurlanishlar bilan ishlovchi kishilar uchun mumkin bo’lgan chegaraviy doza deb 0.05 Gr ni belgilangan. Qisqa muddat ichida olingan 3-10 Gr nurlanish dozasi o’limgacha olib boradi.
1.1.3-rasm. Yadro nurlanishining turlari
Harqanday radiatsiya manbai bilan ishlashda nurlanishning ta’sir doirasiga tushishi mumkin bo’lgan barcha kishilarni radiatsiyadan muhofaza qilish tadbirlarini ko’rish zarur.
Nurlanish dozasini dozimetr deb ataluvchi asboblarda o’lchanadi. U yadroviy zarralarni qayd qiluvchi asbobdir.
Muhit orqali o’tgan zarralar energiyasini ularni o’lchash va qayd qilish uchun qulay bo’lgan boshqa turdagi energiyaga aylantirib beruvchi qurilmalarga elementar zaralarni kuzatish va qayd qilish qurilmalari deyiladi.
Zarra muhit orqali o’tganda ro’y berishi mumkin bo’lgan jarayonlar turiga qarab detektorlar ionizatsion, radiolyuminessent, kimyoviy, zaryadli, radionuqsonli detektorlarga bo’linadi. Bulardan tashqari ionizatsion kamera, proporsional sanagich, Geyger-Myuller sanagichi, yarim o’tkazgichli detektorlar, Vilson kamerasi, pufakli kameralarda va qalin qatlamli fotoemulsiya usullari bilan ham zarralar va yadrolar orasida kuzatiladigan ajoyib rreaksiyalarni ham kuzatish mumkin.
|
| |
