37
turg’unligi susayib boradi. Kuchli shamol yoki biror kuchli tovushdan hosil bo‘lgan
havo tebranishi ta’sirida kalin kor massasi harakatga kelib, yonbag‘irdan pastga
qarab siljiy boshlaydi yoki agdarilib tushadi. Kor ko‘chkilari quruq yoki xul bo‘lishi
mumkin. Agar korning ustki qismi biroz muzlagan bo‘lib, uning ustiga kalin kor
yogib va ma’lum sabablarga kura pastga qarab siljisajuruk ko‘chki hosil bo‘ladi.
Bunday hollarda ko‘chkilar juda ham katta bo‘ladi. Baxor oylarida kor yer igan
suvning shimilibjorning tagini xullashi natijasida kor massasining turg’unligi
kamayib, pastga agdarilib tushishidan xul kuchish hosil bo‘ladi.
Quruq ko‘chkilar 100 km/soat va ba’zan 300-400 km/soat
tezlikda harakatlanadi, xul ko‘chkilar sekinrok 20-50 km/soat tezlikda sijiydi. Kor
ko‘chkilari pastga qarab harakat qilgan vaqtda yon atrofdagi kor massalarini va
chakich jinslarini o‘zi bilan surib ketadi. Natijada korning massasi kattalashadi,
hajmi 2 mln m
3
ga, surilish kuchi esa soatiga 250-350 km ga etib, uz yo’lidagi
urmonlarni sidirib ketadi, imorat va inshoatlarni vayron qiladi. Aholining xo‘jalik
hayotiga kuchli ta’sir etadi. Asosan qishloq joylarida. Bu tabiiy ofatning salbiy
ta’siri kuchli shamol yordamida kuchayadi. Transport katnovi buziladi. Orientir
buziladi, aloka, elektr tarmoklarini ishdan chiqarishi mumkin. Yo’llarning kor bilan
beqilishi kurinishni buzadi. Aholini vaziyatni notugri baholashiga olib keladi.
Avtomobilda bo‘lganda kor ko‘chkisini bosib utish kerak emas, bu xavfli, dorrov
tuxtash kerak. Radiator tomonida dvigatelni ber kitish, iloji bo‘lsa dvigatelni kor
yunalishi tomoniga karatib urnatish kerak. Vaqti - vaqti bilan kabinadan chiqib
transportni kordan tozalash qumilib kolmaslik maqsadida. Bundan tashqari tozalash
transport yaxshi orientir qidiruvchi guruhlar uchun. Dvigatelni ba’zan - ba’zan
yurgizib kizdirib turish lozim, muzlab kolmaslik uchun. Is gazini kabina, salonda
utishiga yo’l kuymaslik, buning uchun ishlatilgan gaz chiquvchi trubani kor
koplamasligini kuzatib turish kerak.
