Tasma uchlarni ulash. Tasmaning ishlashiga, ayniqsa katta tezliklar bilan ishlaganida, tasma uchlarining ulanishi katta ta’sir ko`rsatadi. Tasma uchlarining sifatli ulanmasligi, tasmaning tortish layoqatini pasaytiradi va muddatidan oldin ishdan chiqishiga olib keladi. Tasma uchlarini ulashning turli usullari mavjud. Bu usullarning barchasini uchta asosiy guruhga bo`lish mumkin: tikish, elimlash va metall biriktirgich yordamida ulash. Keyingi paytlarda ma’lum uzunlikdagi yassi tasmalar uloqsiz ishlab chiqarilmoqda. Masalan plenkali tasmalar, bu tasmalarning xizmat muddatini va ishlash tezligini oshirish imkoniyatini yaratadi.
1. Yassi tasmali uzatmalarni hisoblashga oid namuna
Masalaning qshyilishi: Uzatayotgan quvvat P=2,3 kVt, aylanish chastotasi
𝑛1=1434 min-1, uzatish soni 𝑖=2,03 bo`lgan yassi tasmali uzatma hisoblansin.
Masalaning echilishi:
Etaklovchi shkiv validagi burovchi momentni hisoblaymiz
𝑃1
1
𝑇1 = 9550 ∙ 𝑛
2,3
= 9550 ∙ = 15,3 𝑁𝑚.
1434
Etaklovchi shkiv diametrini aniqlash
𝑑 1
≈ 63√ 𝑇
= 63√15,3 · 103= 148,9 mm.
1
ГОСТ 17383-73 dan (146-betga qarang) 𝑑1 =160 mm qabul qilamiz.
Etaklanuvchi shkiv diameri
𝑑2 = 𝑖𝑇𝑑1(1 − 𝜀) =2,03·160 ·(1-0,01) = 321,5 mm. ГОСТ 17383-73 dan (146-betga qarang) 𝑑2 =315 mm qabul qilamiz.
Uzatishlar nisbatini aniqlashtiramiz
𝑖´ = 𝑑2
315
=
= 1,99.
𝑇 𝑑1(1 − 𝜀)
160(1 − 0,01)
Uzatish nisbatining og`ishi quyidagicha hisoblanadi
olingan natija shartni qanoatlantirdi.
O`qlararo masofa 𝑎𝑇
𝑎𝑚𝑎𝑥 = 2(𝑑1 + 𝑑2) = 2(160 + 315) = 950 𝑚𝑚.
Etaklovchi kichik shkivning qamrov burchagi
𝛼 = 180° − 60 𝑑2 − 𝑑1 = 180° − 60 315 − 160 = 170°.
1 𝑎𝑇
950
Tasmaning hisobiy uzunligi
(𝑑2 − 𝑑1
)2
𝐿 = 2𝑎𝑇 + 0,5𝜋(𝑑1 + 𝑑2) +
4𝑎𝑇
(315 − 160
)2
= 2 ∙ 950 + 0,5 ∙ 3,14 ∙ (160 + 315) +
Tasmaning tezligi
4 ∙ 950
= 2652 𝑚𝑚.
𝑣 = 𝜋𝑑1𝑛1 = 3,14 · 160 · 1434 = 12 𝑚⁄𝑠.
Aylana kuch
60 60 · 1000
𝑃 2,3 ∙ 1
03
𝐹𝑡 = 𝑣 =
= 192 𝑁.
12
7.6- jadvaldan БKНЛ tasmasini tanlaymiz, tasmaning qistirmalari soni
𝑧 =3, 𝛿𝑜=1,2 mm, 𝑃𝑜=3 𝑁⁄𝑚𝑚. 𝛿 <0,025𝑑1 sharti bajarilishini tekshiramiz.
𝛿 = 𝛿0 ∙ 𝑧 = 1,2 ∙ 3 = 3,6 𝑚𝑚.
0,025𝑑1 = 0,025 ∙ 160 = 4 𝑚𝑚. Shart bajarildi.
Shkivning qamrov burchagi koeffisienti
𝑆𝛼 = 1 − 0,003(1 − 𝛼1) = 1 − 0,003(180 − 170) = 0,97.
Tasma tezligi ta’sirini hisobga oluvchi koeffisient
𝐶𝑣 = 1,04 − 0,0004𝑣2 = 1,04 − 0,0004 · 122 =0,98.
Ishlash rejimi koeffisienti 𝐶𝑟 ning son qiymati yuklanish tavsifi va mashina turiga bog`liq holda 7.7- jadvaldan olinadi.
Lentali konveyerlar uchun 𝐶𝑟 = 1.
Uzatma markaziy chiziqlarining qiyalik burchagini hisobga oluvchi koeffisient, 𝐶𝜃. Qiyalik burchagi 60° gacha bo`lganda 𝐶𝜃=1.
Qistirmaning 1 mm kengligiga to`g`ri keladigan ruxsat etilgan ishchi yuklama
7.7- jadval
Yuklanish tavsifi
|
Mashinalar turi
|
SR
|
Ahamiyatsiz beqarorlik, ishga tushirishdagi yuklanish 120%
|
Lentali konveyerlar; tokarlik va jilvirlash stanoklari
|
1,0
|
O`rtacha beqarorlik, ishga tushirishdagi yuklanish 150%
|
Plastinkali konveyerlar; porshenli nasos va kompressorlar; frezalash, jilvirlash varevolver stanoklari;
|
0,9
|
Sezilarli beqarorlik, ishga tushirishdagi yuklanish 200%
|
Vintli, kurakli konveyerlar; cho`michli elevatorlar; shneklar; randalash va qattiq urib ishlash stanoklari; vintli va ekssentrik bosqonlar
|
0,8
|
Keskin beqarorlik, ishga tushirishdagi yuklanish 300%
|
Ko`targichlar, ekskovatorlar, yanchgichlar, maydalagichlar, taxta tilgichlar.
|
0,7
|
Izoh: Ikki smenali ishda Cr qiymati 0,1, uch smenali ishda 0,2 ga pasaytiriladi.
|
[𝑃] = 𝑝0𝐶𝛼𝐶𝑣𝐶𝑟𝐶𝜃 = 3 · 0,97 · 0,98 · 1 · 1 = 2,85 𝑁⁄𝑚𝑚.
Tasma eni
𝐹𝑡
192
𝑏 ≥ 𝑧[𝑝] = 3 · 2,85 = 22,5 𝑚𝑚
7.6- jadvaldan jadvaldan 𝑏 = 25 mm qabul qilamiz. Tasmsaning dastlabki tarangligi
𝐹 0 = 𝜎0𝑏𝛿 = 1,8 · 25 · 3,6 = 162 𝑁.
Bu yerda 𝜎0-tasmaning dastlabki tarangligidan hosil bo`ladigan kuchlaninsh uning optimal qiymati 𝜎0 = 1,8 𝑀𝑃𝑎.
Tasma tarmoqlarining tarangligi: etakchi tarmoq
𝐹 1 = 𝐹0 + 0,5𝐹𝑡 = 162 + 0,5 · 192 = 258 𝑁;
etaklanuvchi tarmoq
𝐹 1 = 𝐹0 − 0,5𝐹𝑡 = 162 − 0,5 · 192 = 66 𝑁.
𝐹 1 kuchi ta’siridagi kuchlanish
𝐹1
258
Egilish kuchlanishi
𝜎1 = 𝑏𝛿 = 25 · 3,6 = 2,9 𝑀𝑃𝑎.
𝛿
1
𝜎𝑒 = 𝐸𝑒 𝑑
3,6
= 100 = 2,25 𝑀𝑃𝑎.
160
Bu yerda charim va rezinamatoli tasmalar uchun 𝐸𝑒 = 100 ÷ 200 𝑀𝑃𝑎,
ipgazlama tasmalar uchun 𝐸𝑒 = 50 ÷ 80 𝑀𝑃𝑎.
Markazdan qochirma kuch ta’siridagi kuchlanish
𝜎 𝑣 = 𝜌𝑣210−6 = 1100 · 122 · 10−6 = 0,16 𝑀𝑃𝑎.
Bu yerda tasma zichligi 𝜌 = 1100 ÷ 1200 𝑘𝑔⁄𝑚3 ; ko`paytuvchi 10−6 𝜎𝑣 ni MPa ga aylantirish uchun xizmat qiladi. Maksimal kuchlanish
𝜎 𝑚𝑎𝑥 = 𝜎1 + 𝜎𝑒 + 𝜎𝑣 = 2,9 + 2,25 + 0,15 = 5,3 𝑀𝑃𝑎.
Shart 𝜎𝑚𝑎𝑥 ≤ 7 MPa bajarildi. Tasmani umrboqiylikka tekshirish: aylanishlar soni
𝑣 12
𝜆 = =
= 4,52𝑠−1;
𝐿 2,652
uzatish nisbatini hisobga oluvchi koeffisient
𝐶𝑖
= 1,53√𝑖 −0,5 = 1,53√2,03 −0,5 =1,4;
noldan nominal qiymatgacha davriy o`zgaruvchi yuklanishlarda 𝐶𝑛 = 2, o`zgarmas yuklanishda 𝐶𝑛 = 1.
Tasmaning umirboqiyligi
𝐻 0
𝜎 6 10 7𝐶 𝑖𝐶 𝑛
−1
= =
𝑚𝑎𝑥
𝜎 6 2 ∙ 3600𝜆
7 6 ∙ 10 7 ∙ 1,4 ∙ 1
5,36 ∙ 2 ∙ 3600 ∙ 4,52
= 2283 𝑠.
Uzatma vallariga ta’sir etuvchi kuch
𝛼1
170
𝐹𝑣 = 3𝐹𝑜 ∙ 𝑠𝑖𝑛 2 = 3 ∙ 162 ∙ 𝑠𝑖𝑛
2 = 484 𝐻.
|
