Iii-modul. Ilashish asosida

izohida keltirilgan formula yordamida hisoblanadi.
7.5-jadval

Tasma

Ariqcha o`lchamlari

Ariqcha shakli burchaklari

Kesi mi

𝑡𝑟

h

ℎ0

f

e

34°

36°

38°

40°

𝑑𝑟

O A Б В Г Д

8,5 11,0 14,0 19,0 27,0 32,0

7,0 8,7 10,8 14,3 19,9 23,4

2,5 3,3 4,2 5,7 8,1 9,6

8,0 10,0 12,5 17,0 24,0 29.0

12,0 15,0 19,0 25,5 37,0 41,5

63-71 90-112 125-160 200-315 - -

80-100 125-160 180-224 200-315 314-450 500-560

112-160 180-400 250-500 355-630 500-900 630-1120

≥180 ≥450 ≥560 ≥710 ≥1000 ≥1250

Izoh: Shkiv gardishining eni 𝐵𝑠ℎ = (𝑧 − 1)𝑒 + 2𝑓 bu yerda 𝑧 – tasma qatorining soni.

𝐵_𝑠ℎ = ⁽𝑧 − 1⁾𝑒 + 2𝑓

2. 
   Ponasimon tasmali uzatmalarni hisoblashga oid namuna
   

Masalaning qo`yilishi: Uzatilayotgan quvvat𝑖 𝑃<sub>1</sub> = 8,4 𝑘𝑉𝑡, etakchi shkivning aylanish chastotasi 𝑛<sub>1</sub> = 2931𝑚𝑖𝑛<sup>0
−1</sup>, burchakli tezlklar 𝜔<sub>1</sub> =
306,6 𝑟<sup>⁄</sup>𝑠, va 𝜔<sub>2</sub> = 141,4 𝑟<sup>⁄</sup>𝑠, uzatish nisbati 𝑖<sub>𝑡</sub> = 2,17 bo`lgan ponasimon
tasmali uzatma hisoblansin. 𝜀 = 0.015-tasmaning sirpanish koeffisienti.
Masalaning echilishi:
Tasma turini (7.7-shakl) nomagrammadan tanlaymiz, 𝑛₁ = 2931𝑚𝑖𝑛⁻¹, 𝑃₁ = 8,4 𝑘𝑉𝑡, uchun “A” kesimli ponasimon tasma qabul qilamiz.
Etaklovchi shkiv diametrini aniqlaymiz

𝑑₁
^{≈ (3 ÷ 4)3}√^𝑇



= (3÷ 4)^3√27,4 · 10³= 90 ÷ 120 mm.

1
ГОСТ 17383-73 bo`yicha 𝑑₁ =100 mm qabul qilamiz (146-betga qarang).
Etaklanuvchi shkiv diameri
𝑑₂ = 𝑖_𝑇𝑑₁⁽1 − 𝜀⁾ =2,17·100 ·(1-0,015) = 213,7 mm.

𝑖^´ = ^𝑑2
212
=


= 2,15.


^𝑇 𝑑₁⁽1 − 𝜀⁾

100⁽1 − 0,015⁾

Bunda etaklanuvchi valning burchakli tezligi
𝜔 = ^𝜔𝑑𝑣 = ^306,6 = 142,6 𝑟𝑎𝑑^⁄𝑠.

𝑖
2_𝑇
 

𝑇
^´ 2,15

Dastlabki hisoblashda olingan natija va keyingi qiymat orasidagi farqni solishtiramiz
^{𝜔2𝑇−𝜔2} = ^{142,6 − 141,4} 100% = 0,8% < ±3%.

𝜔_2𝑇
142,6

Shuning uchun 𝑑₁ =100 mm, 𝑑₂ =212 mm qat’iy qiymatlarini qabul qilamiz. O`qlararo masofa 𝑎<sub>𝑇</sub> quyidagi oraliqda bo`lishi kerak
𝑎_𝑚𝑎𝑥 = 0,55⁽𝑑₁ + 𝑑₂⁾ + 𝑇_𝑜 = 0,55⁽100 + 212⁾ + 8 = 179,6 𝑚𝑚;
𝑎_𝑚𝑖𝑛 = 𝑑₁ + 𝑑₂ = 100 + 212 = 312 𝑚𝑚,
bu yerda “A“ tasma uchun T_o= 8 mm, tasma kesimi balandligi ( 7.1-jadval).
O`qlararo masofani 𝑎_𝑇 = 300 mm deb qabul qilamiz.
Tasmaning hisobiy uzunligi
⁽𝑑₂ − 𝑑₁

⁾²
𝐿 = 2𝑎_𝑇 + 0,5𝜋⁽𝑑₁ + 𝑑₂⁾ +
4𝑎_𝑇


⁽212 − 100

⁾²
= 2 ∙ 300 + 0,5 ∙ 3,14 ∙ ⁽100 + 212⁾ +
4 ∙ 300
= 1100 𝑚𝑚.

Standartga binoan (7.1-jadval) tasma uzunligini 𝐿 =1120 mm qabul qilamiz.
Tasmaning standart uzunligiga mos keluvchi o`qlararo masofa qiymatini aniqlashtiramiz:



𝑎_𝑇 = 0,25 [⁽𝐿 − 𝑤⁾ + √⁽𝐿 − 𝑤⁾² − 2𝑢],
bu yerda, 𝑤 = 0,5𝜋⁽𝑑₁ + 𝑑₂⁾ = 0,5 ∙ 3,14⁽100 + 212⁾ = 489,8 𝑚𝑚;
𝑢 = ⁽𝑑₂ − 𝑑₁⁾² = ⁽212 − 100⁾² = 12544

𝛼 = 180^° − 57 ^{𝑑2 − 𝑑1} = 180^° − 57 ^{212 − 100} = 159^°
1 _𝑎𝑇

310

𝛼₁ > ^[𝛼^] = 120^° shart bajarildi.
Uzatmadagi tasmalar soni
𝑃𝐶_𝑟


8,4 ∙ 1

^{𝑧 =} 𝑃 𝐶 𝐶 𝐶 ⁼ 1,71 ∙ 0,91 · 0,94 · 0,90 ^{= 6,5}
𝑜 𝐿 𝛼 𝑧
bu yerda, 𝑃_𝑜 = 1,71 (7.2-jadval) bitta tasma uzatish mumkin bo`lgan quvvat;
𝐶_𝑟 =1 ish tartibini hisobga oluvchi koffitsent (7.3-jadval);
𝐶_𝐿 =0,91 tasma uzunligi ta’sirini hisobga oluvchi koffitsent (7.4-jadval);
𝐶_𝛼 =0,94 shkivni qamrov burchagi koeffitsenti (151-bet);
𝐶_𝑧 =0,9 tasmalar sonini hisobga oluvchi koeffitsent (151-bet); Tasmalar sonini 𝑧=7 qabul qilamiz.
Ponasimon tasma tarmoqlarini dastlabki taranglik kuchi 𝐹_𝑜-ni aniqlaymiz

𝐹_𝑜
= 850𝑃₁ ∙ 𝐶_𝑟 ∙ 𝐶_{𝐿 + 𝜃𝑣2,}
𝑧𝑣𝐶_𝛼

bu yerda, 𝑣 = 0,5 ∙ 𝜔₁ ∙ 𝑑₁ = 0,5 ∙ 306,6 ∙ 0,1 = 15,3 ^𝑚⁄_𝑠 tasmani hisobiy tezligi;
𝜃 -markazdan qochirma kuch ta’sirini hisobga oluvchi koeffitsent, ”A”-kesimli ponasimon tasma uchun 𝜃 = 0,1 (152-betga qarang)

𝐹_𝑜
= ^{850 ∙ 8,4 ∙ 1 ∙ 0,91} + 0,1 ∙ 15,3² = 88𝐻.
7 ∙ 15,3 ∙ 0,94

Vallarga ta’sir etuvchi kuch
𝛼₁
159

𝐹_𝑣 = 2𝐹_𝑜 ∙ 𝑧 ∙ 𝑠𝑖𝑛 ₂ = 2 ∙ 88 ∙ 7 ∙ 𝑠𝑖𝑛
₂ = 1211𝐻.

Shkivlar eni 𝐵_𝑠ℎ (7.5 -jadval).