13
matematik statistika usullari, pedagogik g‘oyalarni nazariy tahlil
qilish usuli va jismoniy
rivojlanishni baholash usullari.
Jismoniy ahvolni axborot texnologiyalardan foydalanib baholash usuli: jismoniy
ahvol bo‘yicha ma’lumotlarning yurak ritmi monitorini; interfeys va dasturiy ta’minotni;
tanadagi yog‘ massalari tarozi-analizatorlarining telemetrik kompyuter majmua tizimi.
Pedagogik kuzatuv usuli. Pedagogik kuzatuv - o‘quv-tarbiyaviy jarayonni
tadqiqotchi aralashivusiz tashkil etishning individual usullarini
baholash va reja asosida
tahlil etishdir. Pedagogik ko‘rinishlarni o‘rganishi tadqiqotchidan asosli ma’lumotlarni
qayd etish, yig‘ish va tahlil qilishni talab etadi. Kuzatuv nazariy xulosalar chiharish uchun
zamin yaratib beradi. Xulosalar, o‘z navbatida, chuqurroq tahlil qilinadi va boshqa usullar
yordamida tekshiriladi.
Pedagogik tajriba. Bu o‘qituvchilarning maxsus tashkil etilgan pedagogik faoliyati
bo‘lib, u o‘zining oldindan qo‘yilgan maqsadlariga ega. Bunda turli tajribalardan
foydalaniladi. Bular yaratuvchi - o‘zgartiruvchi, nazorat qiluvchi, tabiiy,
namunaviy,
laboratoriya tajribalardir.
Tadqiqotning
ijtimoiy
usullari
(
anketalash,
reyting).
Anketalash
-
bu
standartlashtirilgan savollar tizimiga yozma javob berish yo‘li bilan ma’lumotlar olish
usulidir. Reyting - insonning har tomonlama tayyorligini majmuaviy baholashdir.
Tadqiqotning matematik usullari. Pedagogik ko‘rinishlarni son jihatdan tahlil qilish
uchun matematik statistikadan foydalaniladi.
Pedagogik g‘oyalarni nazariy tahlil qilish usuli. U ta’lim va tarbiyaning muhim
masalalari bo‘yicha chuqur ilmiy xulosalarni umumlashtiribgina qolmasdan,
uning yangi
qonuniyatlarini topish imkonini beradi. Shuni qayd etish kerakki, jismoniy tarbiya, asosan,
insonni jismonan rivojlantirishga yo‘naltirilgan. "Jismoniy rivojlanish" deganda maxsus
tashkil etilgan tarbiya ta’sirida inson salomatligini saqlash va mustahkamlash jarayonida
ro‘y berayotgan sifat o‘zgarishlar tushuniladi. Shuning uchun jismoniy etuklik nafaqat
14
jismoniy tayyorgarlik ko‘rsatkichlari, balki jismoniy rivojlanish, organizmning funksional
va jismoniy ahvoli haqidagi ma’lumotlar bilan ham belgilanadi.
Tarbiyaviy-
sog‘lomlashtirish jarayonini to‘liq xarakterlash uchun har bir pedagog tibbiy-biologik
tekshirishlardan foydalanishi kerak. Jismoniy etuklikka erishish jarayonida jismoniy
rivojlanish, gavda tuzilishi, yurak-qon tizimining funksional holatini nazorat qilish lozim.
Jismoniy rivojlanish deganda organizmdagi kuchlar zahirasini aniqlovchi morfologik va
funksional xususiyatlar kompleksi tushuniladi. Insonning jismoniy
rivojlanish darajasi
jismoniy mashg‘ulotlar xarakteri va imkoniyatlarini belgilovchi muhim omildir. Jismoniy
rivojlanish haqida ma’lumotlar antrometrik o‘lchashlar yordamida amalga oshiriladi.
Bular: o‘pkaning tiriklik sig‘imi, o‘ng va chap bilaklar, orqa mushaklar kuchining hayotiy
ko‘rsatkichlari va h.k. Yurak-qon tizimining funksional holatini tadqiq etish
dozalashtirilgan jismoniy yuklama (30-sek ichida 20-marta o‘tirib-turish), Kverg indeksi,
Rufe sinovi va h.z. lar yordamida amalga oshiriladi. Jismoniy ahvol tadqiq etish telemetrik
kompyuter
majmuasi, yurak urishi monitori, L. Ivashenko testlari, A. Petrova, G.A.
Apanesenko, L.A. Kalinina metodikasi va inson salomatligi darajasining ko‘rsatkichlari
yordamida amalga oshiriladi. Tayyorgarlikni majmuaviy baholash yordamida talaba
shaxsiyatini har tomonlama o‘rganish jismoniy kamolotga erishish
va yoshlarni tarbiya
qilish, salomatlik darajasini aniqlash jarayonini boshqarishning asosi va valeologiya
fanining bazasidir.
Nazorat uchun savollar:
1. Valeologiyani ta’riflang.
2. Valeologiyaning predmeti nimalardan iborat?
3. Valeologiyaning tadqiqot usullari qanday?.
4. Valeologiyaning maqsadlari nimalardan iborat?
5. Valeologiyaning vazifalari nimalardan iborat?
6. Valeologiyaning boshqa fanlar bilan aloqasi nimalardan iborat?
