30
shikastlanish mumkin. Bu o‘rinda bolalar bilan sodir bo‘lgan ba’zi baxtsiz hodisalardan
misollar keltirish zarur. Bolalar koptok o‘ynash, chana, konki va velosipedda uchishni juda
yaxshi ko‘radilar. Lekin ular sho‘xlik qilsalar, o‘yin vaqtida
intizomga rioya qilmasalar,
o‘zlari va boshqalarga shikast etkazishlari mumkin. Shu munosabat bilan bolalarni turli
o‘yinlar o‘ynash va vaqtni ko‘ngilli o‘tkazish paytida amal qilish lozim bo‘lgan qoidalari
bilan tanishtirish kerak.
Biz hodisalari turlari haqida gapirishdan oldin, muddatini aniqlash uchun bo'lishi
kerak. Yo‘l-transport hodisalari Avtomobil yuzasi harakati davomida sodir bo'lgan bir
voqea, deb atalgan. Bu, jarohat yaralangan yoki o'lgan odamlar borligi bilan xarakterlanadi
(bu: piyodalar, yo'lovchilar va haydovchilar) shikastlangan yoki aniq transport vositalari va
tuzilmalarni singan. As, odatda voqea moddiy zarar bo'ladi.
Barcha harakatli o‘yinlarning muayyan shikastlanmaslik qoidalari bor. Ularga qat’iy
rioya qilish bolalarni jarohatlanishdan saqlaydi. Bular quyidagilar:
Yugurib o‘ynashda:
— yugurib borayotgan bolani itarmaslik;
— tutilayotgan bolaga qo‘lni salgina tekizish;
— yugurib kelayotgan o‘rtog‘ining yo‘lini kesib o‘tmaslik;
— koptok, toshchalar, qopcha, granata va hokazolarni maydonda bolalar yo‘qligida
uloqtirish va boshqalar.
— Oila va uy ro ‘ z g ‘ o r ichlarida:
— issiq suvi bo‘lgan choynak, kastrulkani stolning chetiga
qo‘ymaslik;
— issiq choynak, kastrulkani latta bilan ushlash;
— issiq suvni olib borishda qoqilib ketmaslik uchun hushyor bo‘lish;
— gugurt o‘ynamaslik;
— yonayotgan gaz ustiga engashmaslik;
31
— noma’lum kukun va suyuqliklar ta’mini tatib ko‘rmaslik.
— Cho‘milishda:
— faqat maxsus jihozlangan joylarda cho‘milish;
— chuqur soy, hovuz va ariqlarda havo to‘ldirilgan elim o‘yinchoq va moslamalarda
suzmaslik;
— sho‘ng‘ishda suv havzasining tubini yaxshi bilish;
— suzib borayotgan o‘rtog‘ining tagidan suzmaslik.
— Arg‘imchoq u c h i s h d a :
— arg‘imchoqda to‘g‘ri o‘tirish;
— arg‘imchoq to‘xtagandan keyingina undan tushish;
— arg‘imchoqdan sakrab tushmaslik;
— yotib arg‘imchoq uchmaslik;
— arg‘imchoqni juda balandlatib uchirmaslik.
— Velosipedda u c h i s h d a :
— transport va piyodalar harakati serqatnov joylarda velosiped uchmaslik;
— velosipedni o‘rtog‘i bilan kim o‘zarga haydamaslik;
— ikki kishi bo‘lib velosipedda uchmaslik;
— velosipedni asta-sekin to‘xtatish, tez ketayotganda birdan to‘xtamaslik.
Nafas olish organlari va tovush apparati kasallanishining
oldini olishda burundan
to‘g‘ri nafas olish, maqsadga muvofiq kiyinish; organizmni chiniqtirishda esa jismoniy
tarbiya katta rol o‘ynaydi. Shunday qilib, yuqorida tushunchasi va baxtsiz hodisalar turlari
haqida aytib kelmoqda. Endi biz hodisalari taqdirda ta'sir odamlar haqida gapirish kerak.
Shunday qilib, o'lik. Bu - bir voqea sodir bo'lgan saytida vafot yoki voqea sodir so'ng
keyingi etti kun keyingi dunyoga ketgan odamlar. Bulardan tashqari bolalarni shamollash
kasalliklarining oldini olish qoidalari bilan tanishtirish kerak:
—terlab turgan vaqtda sovuq ichimliklar ichmaslik va muzqaymoq emaslik;
32
—muz ustida o‘tirmaslik;
—o‘ta issiq suvga tushmaslik;
—sovqotish belgilari (yuzning rangsizlanishi,
lablar qurishi, etning jimirlashishi)
paydo bo‘lishidan oldin cho‘milishni to‘xtatish;
—sovuq, nam bosgan xonalarda yoki nam sovuq havoda sayr qilganda qattiq
gaplashish;
—juda ham isib ketgan xona yoki issiq vannadan sovuqqa chiqmaslik.
O‘quvchi-talabalarni jarohatlanishdan ogoh bo‘lishga undash va har qanday
sharoitda o‘zaro yordam bera oladigan shaxsni etishtirish.
