Innovatsiyalar vazirligi rastr va vektor grafikasi asoslari

 
 
Mavzu bo’yicha o`quv mashg`ulotining texnologik xaritasi 
 
Faoliyat 
bosqichlari 
Faoliyat mazmuni 
 
O’qituvchining 
O’quvchilarning 
I. Kirish 
bosqichi 
(10 daqiqa) 
1.1. Mаvzu, mаqsаd vа rеjаlаshtirilgаn o’quv 
nаtijаlаrini e’lоn qilаdi. 
1.2. Rеjа sаvоllаrini ekrаngа chiqаrаdi. 
1.3. O’quv fаоliyatini bаhоlаsh mеzоnlаri 
mа’lum qilinаdi. 
Eshitаdilаr, 
yozib 
оlаdilаr. 
Diqqat qiladilar. 
II. Аsosiy 
bosqich 
(60 daqiqа) 
2.1. Tаlаbаlаr bilimini fаоllаshtirish mаqsаdidа 
blis-so’rоv o’tkаzаdi: 
1.Erkin 
transformastya 
asbobi 
qaysi 
dasturlarining amallarida bajariladi? 
2. Qobiq, soya, shaffoflik, linzalar nima uchun 
ishlatiladi? 
2.2. Vizuаl mаtеriаllаrdаn fоydаlаngаn hоldа 
mа’ruzа mаtеriаllаrini rеjа sаvоllаri bo’yichа 
izchillikdа bаyon qilаdi (1-ilоvа). 
Savollarga javob 
beradilar. 
Tinglаydilаr, 
yozаdilаr. 
III. Yakuniy 
bosqich 
(10daqiqa). 
3.1. Mаvzugа хulоsа yasаydi. O’quv jаrаyonidа 
fаоl ishtirоk etgаn tаlаbаlаrni rаg’bаtlаntirаdi. 
3.2. Klаstеr tuzish qоidаlаrini eslаtаdi (2-ilоvа). 
Mustаqil ish uchun vаzifа bеrаdi: kompyuter 
grafikasi turlari (rastrli, vektorli, fraktal) 
bo’yicha 
klaster 
tuzish. 
O’qituvchining 
bоshlаng’ich 
nаzоrаt 
vаriаnti 
3-ilоvаdа 
kеltirilgаn. 
Diqqat qiladilar. 
Vazifani yozib 
oladilar. 

75. Mavzu: Erkin transformastya, qobiq, soya, shaffoflik, linza. 
Reja: 
1.Интерактивная прозрачность (Interactive Transрarency) asbobi. 
2.Qobiq — ikkita egri chiziq sirt bilan chegaralangan qattiq jism. 
3.Linza — ikkala tomoni sferik sirtlar bilan chegaralangan shaffof jism. 
Интерактивная прозрачность (Interactive Transрarency) asbobi yordamida vektor 
grafikasi dasturiga rastr grafika dasturlarining amallaridan biri bajariladi, bu amal asboblar 
рanelidagi mos tugmalar yordamida bajariladi. 
Bu amalning rastrli tasvirlarini ko‘k rangli ko‘rinishdagi obyektlar yaratadi. 
Qobiq (texnika va elastiklik nazariyasida) — ikkita egri chiziq sirt bilan chegaralangan qattiq 
jism; sirtlar orasidagi masofa boshqa ikkita oʻlchamiga nisbatan kichik boʻladi. Shakliga 
qarab doiraviy, silindrlik. elliptik, konussimon, toroidal va boshqa; sirt geometriyasiga qarab 
musbat (sferik va ellipsoidal), manfiy (giperboloid, paraboloidlar) hamda nol (silindrik va 
konus) egrilikdagi xillarga; materialiga qarab, izotopli yoki anizotopli xillarga boʻlinadi.
Qobiq temir-beton, poʻlat, yogʻoch, yengil qotishmalar, plastmassa va boshqa qurilish 
materiallaridan 
ishlanadi. 
Qobiq 
binolarning yopma va orayopmalarida, uchish apparatlari, kemalar, suyuqlik rezervuarlari, 
mashina qismlari va boshqalarda qoʻllanadi. Fizikada atom elektron qobigʻi. 
Soya tushish yo'nalishini o'rnatish uchun vektor oxirini ko'chiring. Sozlash 
vektori markazida joylashgan konturli to'rtburchakni vektor oxiriga yaqin qismga 
ko'chiring, bunda soya yanada to'q tuslanadi. Property Bar (Xolatlar paneli) paneli 
"Interactive Transparensy Tool" satrida 50 qiymatni kiritib, yarim shaffof soya hosil 
qilish. Property Vag (Xolatlar paneli) satrida 60 qiymatni kiritib, soyaning oqimli 
chegarasini o'rnatish mumkin (3 -Rasm, ungdan). Satrdagi oqimlilik ko'rsatgichini 20 
gacha kamaytiring sichqoncha orqali belgini soya sozlash vektorining boshiga 
matnning quyi qismiga ko'chiring. Soya umuman boshqa ko'rinishga o'zgaradi (3-
Rasm). keyin shu usulda vektor boshini yuqori chekka qismga ko'chirish mumkin, 
bunda soya mos keladigan yo'nalishini o'zgartiradi. 

 Soya va yorugʻlik manbai oʻrtasida obyekt (masalan, gaz yoki suyuqlik holatida) 
mavjudligi tufayli tasodifiy yuzada paydo boʻladigan, koʻz bilan seziladigan siluet sifatida 
ifodalanadi. Uning soyasining konturlari bir daraja yoki boshqa darajada va bir qator 
shartlarni hisobga olgan holda, bu toʻsiqning konturini takrorlaydi. Oʻtish muhitining 
holatiga koʻra, uning tushish intensivligi va burchagiga, rang xususiyatlariga, obyekt va 
sirtdan yoʻnalish va masofaga, ikkinchisi esa bir-biridan, teksturali tabiatga, aks ettirishga, 
shaffoflikka va ularning shakliga qarab; aniqlik va qatʼiylik bilan oʻzgarishi mumkin: 
konturlar, sirt bilan kontrast darajasi, qorongʻulik chuqurligi siluetning ranglanishidir 
(ozgina seziladigan, och kulrang yoki zerikarli rangdan toʻq toʻq ranggacha va baxmal qora 
ranggacha). Agar obyekt va sirt oʻrtasida teginish boʻlsa, soya albatta, u bilan „tegish“ ga 
ega va bunday boʻlmaganda, obyekt sirtga uning konturlarini takrorlaydigan siluet shakli 
koʻrinishida ham soya soladi va yuqoridagi barcha shartlarga javob beradi (bir qator 
oʻzgartirishlar siluetning bir xilligi va rangiga taʼsir qiladigan ushbu kontaktning yoʻqligi omili 
bilan kiritilgan). Soya uning orasidagi va nurlanish manbasiga eng yaqin boʻlgan obyektlarni 
toʻliq yoki qisman qoplaydi. Obyekt yuzasida — qarama-qarshi yorugʻlik manbasi kelib 
chiqadi va obyektning bunday manbai va shaffofligi mavjud boʻlganda, u mustaqil sirtga 
nisbatan chuqurroq boʻladi, lekin obyektning soya tomoni ham bu yuzadan yoki boshqa 
narsalardan refleksni olishi mumkin. Ushbu empirik taʼrif gnoseologik jihatdan ushbu 
hodisaga berilganidan tubdan farq qiladi: fizika, materiyaning fazaviy holatlari, yorugʻlikning 
toʻlqin tabiati va optika haqidagi gʻoyalar bilan ishlaydigan; — Rangni idrok etish 
psixologiyasi va koʻrish fiziologiyasi. 
• 
„Soya“ tushunchasi kundalik hayotda, adabiyotda, sanʼatda, psixologiyada va tabiiy 
fanlarda mavjud boʻlgan juda koʻp allegorik, metaforik va majoziy maʼnolarga ega. Bu 
kontseptsiyaga falsafiy tizimlarda, eng katta darajada — Sharqda alohida oʻrin beriladi; 
masalan, qadimiy xitoy falsafasi va sanʼatining „soyasi“ kontekstga qarab bir necha 
kategoriyalar bilan ifodalanadi. 
• 
„Soya“ so‘zi ayrim hollarda „arvoh“ („Gamlet otasining soyasi“) so‘zining sinonimi bo‘lib 
xizmat qilishi mumkin; paradoksal maʼno demonologik gʻoyalarga muvofiq, aytaylik, 
arvohga nisbatan shunday qoʻllanishga ega boʻladi. 
Gorizontal yuzada Quyosh tomonidan yoritilganda jismlarning soyalari quyosh botishi va 
chiqishida ayniqsa uzun boʻladi va bunday soyalar maʼlum bir kunning haqiqiy peshin 
vaqtida minimal uzunligiga ega. Kun davomida gnomondan soya harakati quyosh soati 
taʼsiriga asoslangan. Soyadagi havo harorati odatda quyosh bilan yoritilgan yuzaga nisbatan 
past boʻladi. Soyadagi havo harorati odatda quyosh tomonidan yoritilgan sirtga qaraganda 
past boʻladi. Shuning uchun meteorologiyada soyada havo haroratini oʻlchash, 
jabrlanuvchining haddan tashqari qizishi holatlarida birinchi tibbiy yordam koʻrsatish uchun 
soyaga joylashtiriladi. 

Download 10,15 Mb.