Mavzu bo’yicha o`quv mashg`ulotining texnologik xaritasi
Faoliyat
bosqichlari
Faoliyat mazmuni
O’qituvchining
O’quvchilarning
I.
Kirish
bosqichi
(10 daqiqa)
1.1. Mаvzu, mаqsаd vа rеjаlаshtirilgаn o’quv
nаtijаlаrini e’lоn qilаdi.
1.2. Rеjа sаvоllаrini ekrаngа chiqаrаdi.
1.3. O’quv fаоliyatini bаhоlаsh mеzоnlаri
mа’lum qilinаdi.
Eshitаdilаr,
yozib
оlаdilаr.
Diqqat qiladilar.
II. Аsosiy
bosqich
(60 daqiqа)
2.1. Tаlаbаlаr bilimini fаоllаshtirish mаqsаdidа
blis-so’rоv o’tkаzаdi:
1.Erkin
transformastya
asbobi
qaysi
dasturlarining amallarida bajariladi?
2. Qobiq, soya, shaffoflik, linzalar nima uchun
ishlatiladi?
2.2. Vizuаl mаtеriаllаrdаn
fоydаlаngаn hоldа
mа’ruzа mаtеriаllаrini rеjа sаvоllаri bo’yichа
izchillikdа bаyon qilаdi (1-ilоvа).
Savollarga javob
beradilar.
Tinglаydilаr,
yozаdilаr.
III. Yakuniy
bosqich
(10daqiqa).
3.1. Mаvzugа хulоsа yasаydi. O’quv jаrаyonidа
fаоl ishtirоk etgаn tаlаbаlаrni rаg’bаtlаntirаdi.
3.2. Klаstеr tuzish qоidаlаrini eslаtаdi (2-ilоvа).
Mustаqil ish uchun vаzifа bеrаdi: kompyuter
grafikasi turlari (rastrli, vektorli, fraktal)
bo’yicha
klaster
tuzish.
O’qituvchining
bоshlаng’ich
nаzоrаt
vаriаnti
3-ilоvаdа
kеltirilgаn.
Diqqat qiladilar.
Vazifani yozib
oladilar.
75. Mavzu: Erkin transformastya, qobiq, soya, shaffoflik, linza.
Reja:
1.Интерактивная прозрачность (Interactive Transрarency) asbobi.
2.Qobiq — ikkita egri chiziq sirt bilan chegaralangan qattiq jism.
3.Linza — ikkala tomoni sferik sirtlar bilan chegaralangan shaffof jism.
Интерактивная прозрачность (Interactive Transрarency) asbobi yordamida vektor
grafikasi dasturiga rastr grafika dasturlarining amallaridan biri bajariladi, bu amal asboblar
рanelidagi mos tugmalar yordamida bajariladi.
Bu amalning rastrli tasvirlarini ko‘k rangli ko‘rinishdagi obyektlar yaratadi.
Qobiq (texnika va elastiklik nazariyasida) — ikkita egri chiziq sirt bilan chegaralangan qattiq
jism; sirtlar orasidagi masofa boshqa ikkita oʻlchamiga nisbatan kichik boʻladi. Shakliga
qarab doiraviy, silindrlik. elliptik, konussimon, toroidal va boshqa; sirt geometriyasiga qarab
musbat (sferik va ellipsoidal), manfiy (giperboloid, paraboloidlar) hamda nol (silindrik va
konus)
egrilikdagi xillarga; materialiga qarab, izotopli yoki anizotopli xillarga boʻlinadi.
Qobiq temir-beton, poʻlat, yogʻoch, yengil qotishmalar, plastmassa va boshqa qurilish
materiallaridan
ishlanadi.
Qobiq
binolarning yopma va orayopmalarida, uchish
apparatlari, kemalar, suyuqlik rezervuarlari,
mashina qismlari va boshqalarda qoʻllanadi. Fizikada atom elektron qobigʻi.
Soya tushish yo'nalishini o'rnatish uchun vektor oxirini ko'chiring. Sozlash
vektori markazida joylashgan konturli to'rtburchakni vektor oxiriga yaqin qismga
ko'chiring, bunda soya yanada to'q tuslanadi. Property Bar (Xolatlar paneli) paneli
"Interactive Transparensy Tool" satrida 50
qiymatni kiritib, yarim shaffof soya hosil
qilish. Property Vag (Xolatlar paneli) satrida 60 qiymatni kiritib, soyaning oqimli
chegarasini o'rnatish mumkin (3 -Rasm, ungdan). Satrdagi oqimlilik ko'rsatgichini 20
gacha kamaytiring sichqoncha orqali belgini soya sozlash vektorining boshiga
matnning quyi qismiga ko'chiring. Soya umuman boshqa ko'rinishga o'zgaradi (3-
Rasm). keyin shu usulda vektor boshini yuqori chekka qismga ko'chirish mumkin,
bunda soya mos keladigan yo'nalishini o'zgartiradi.
Soya va yorugʻlik manbai oʻrtasida obyekt (masalan, gaz yoki suyuqlik holatida)
mavjudligi tufayli tasodifiy yuzada paydo boʻladigan, koʻz bilan seziladigan siluet sifatida
ifodalanadi. Uning soyasining konturlari bir daraja yoki boshqa darajada va bir
qator
shartlarni hisobga olgan holda, bu toʻsiqning konturini takrorlaydi. Oʻtish
muhitining
holatiga koʻra, uning tushish intensivligi va burchagiga, rang xususiyatlariga, obyekt va
sirtdan yoʻnalish va masofaga, ikkinchisi esa bir-biridan, teksturali tabiatga,
aks ettirishga,
shaffoflikka va ularning shakliga qarab; aniqlik va qatʼiylik bilan oʻzgarishi mumkin:
konturlar, sirt bilan kontrast darajasi, qorongʻulik chuqurligi siluetning ranglanishidir
(ozgina seziladigan, och kulrang yoki zerikarli rangdan toʻq toʻq ranggacha va baxmal qora
ranggacha). Agar obyekt va sirt oʻrtasida teginish boʻlsa, soya albatta, u bilan „tegish“ ga
ega va bunday boʻlmaganda, obyekt sirtga uning konturlarini takrorlaydigan siluet shakli
koʻrinishida ham soya soladi va yuqoridagi barcha shartlarga javob beradi (bir qator
oʻzgartirishlar siluetning bir xilligi va rangiga taʼsir qiladigan ushbu kontaktning yoʻqligi omili
bilan kiritilgan). Soya uning orasidagi va nurlanish manbasiga eng yaqin boʻlgan obyektlarni
toʻliq yoki qisman qoplaydi. Obyekt yuzasida — qarama-qarshi yorugʻlik manbasi kelib
chiqadi va obyektning bunday manbai va shaffofligi mavjud boʻlganda, u mustaqil sirtga
nisbatan chuqurroq boʻladi, lekin obyektning soya tomoni ham bu yuzadan yoki boshqa
narsalardan refleksni olishi mumkin. Ushbu empirik taʼrif gnoseologik jihatdan ushbu
hodisaga berilganidan tubdan farq qiladi: fizika, materiyaning fazaviy holatlari, yorugʻlikning
toʻlqin tabiati va optika haqidagi gʻoyalar bilan ishlaydigan; —
Rangni idrok etish
psixologiyasi va koʻrish fiziologiyasi.
•
„Soya“ tushunchasi kundalik hayotda, adabiyotda, sanʼatda, psixologiyada va tabiiy
fanlarda mavjud boʻlgan juda koʻp allegorik, metaforik va majoziy maʼnolarga ega. Bu
kontseptsiyaga falsafiy tizimlarda, eng katta darajada — Sharqda alohida oʻrin beriladi;
masalan, qadimiy xitoy falsafasi va sanʼatining „soyasi“ kontekstga qarab bir necha
kategoriyalar bilan ifodalanadi.
•
„Soya“ so‘zi ayrim hollarda „arvoh“ („Gamlet otasining soyasi“) so‘zining sinonimi bo‘lib
xizmat qilishi mumkin; paradoksal maʼno demonologik gʻoyalarga muvofiq,
aytaylik,
arvohga nisbatan shunday qoʻllanishga ega boʻladi.
Gorizontal yuzada Quyosh tomonidan yoritilganda jismlarning soyalari quyosh botishi va
chiqishida ayniqsa uzun boʻladi va bunday soyalar maʼlum bir kunning haqiqiy peshin
vaqtida minimal uzunligiga ega. Kun davomida gnomondan soya harakati quyosh soati
taʼsiriga asoslangan. Soyadagi havo harorati odatda quyosh bilan yoritilgan yuzaga nisbatan
past boʻladi. Soyadagi havo harorati odatda quyosh tomonidan yoritilgan sirtga qaraganda
past boʻladi. Shuning uchun meteorologiyada soyada havo haroratini oʻlchash,
jabrlanuvchining haddan tashqari qizishi holatlarida birinchi tibbiy yordam koʻrsatish uchun
soyaga joylashtiriladi.
