1 7 3 — 4 - s i n f ku rsl ari s h a k lla n is h tarkibi

3 — 4 - s i n f ku rsl ari s h a k lla n is h tarkibi
T /r
Mavzu
Yetaklovchi g'oya
O'quv material mazmuni
Tayyorlov qismi: tabiatning tizim tashkillanish g'oyasi 
idroketishga tayyorlaydi
1.
Tabiiy bilim lar 
nimani o ‘rganadi?
Tabiiy bilim tabiat va 
inson yagonaligi sifa- 
tida. Hozirgi dunyo 
global m uammolari- 
ning tizimiy tavsifi.
Tabiat bilimlari qanday 
paydo bo'ldi? Inson hayo- 
tida tabiatning o 'rn i.T a­
biatning hayotida inson- 
ning o'rni.H ozirgi zamon 
dunyosi global m uammo- 
lari.Bu nima?
Zamonaviy tabiiy bilimlar — 
bu tabiat va inson to'g'risi- 
dagi ko'plab fanlar.
2.
Tabiiy bilim lar — 
tabiatni ilmiy idrok 
etish uslublari.
Tabiiy bilim rivojla- 
nishi: tabiatning tizim 
mohiyatini kuzatishdan 
idrok etishgacha.
Tabiat to'g'risidagi ilmiy 
bilim lar qanday paydo 
bo'ldi? Tadqiqot tabiatni 
o'rganishga yordam beradi. 
O'quv tadqiqotini qanday 
tashkil etiladi va o'tkazi- 
Iadi? Laboratoriya jihoz- 
lari.
3.
Tabiatdagi kimyo- 
viy va fizikaviy 
jarayonlar.
Tabiiy hodisalar va 
ularning yagonaligini 
differensiya va integra- 
tsiya y o li bilan o'rga­
nish
Fizik jismlar va ulami o 'r­
ganish. M oddalar va ularni 
o'rganish.Fizik hodisalar. 
M odda ko'rinishi.M odda 
va mayda kimyoviy reak- 
siyalar.
T izim tashkil etuvchi bo'lim
4.
Tabiat: umumiy 
tabib
Tizim idrok etishning 
mo'ljal asosi.
Tizim deb nimaga avti- 
ladi?
Tabiat — bu tizim. 
Tabiatning umumiy tavsifi. 
Ekotizim.
Asosiy blok: tabiatning tizim mohiyatini turli o'rganish jarayonlarida ochadi
5.
Yer yuzidagi yashil 
o'sim liklarning 
koinotdagi o'rni
Fotosintez — yer kura- 
sida hayotni ta’minlov- 
chi Quyosh — Yer alo- 
qalarining namoyon 
bo'lishi.
Tabiat savollarini beramiz: 
Quyosh nuri nimalar to'g‘- 
risida so'zlab beradi? 
Tabiatda yorug'lik va rang. 
O 'sim likqanday qilib, 
quyosh nuri energiyasini 
oladi? O 'sim likqanday 
qilib Quyosh nuri 
quvvatidan foydalanadi.
118

6.
T og'jinslari, mine- 
rallar va Yer yuza- 
sining biokimyoviy 
o'rni.
Tabiatning birligi va 
yaxlitligi. Tirikmavju- 
dotlarning biokimyoviy 
o'rnidaligi.
Tog' jinslari va minerallar. 
Minerallar. T og'jinslari va 
minerallarning yemirilishi. 
Yer — yer ustki qatlami. 
Kimyoviy elementlar. 
Kimyoviy formula va teng- 
lamalar. Tabiatdagi bio­
kimyoviy o'zgarishlar.
7.
Yer — Quyosh 
tizimi.
Inson Yer — koinot 
tizimida
G alaktika to'g'risidagi ta- 
saw urlarim iz. Quyosh ti­
zimi. Yer — bizning uy.
8.
Biosfera
Hayot atmosfera, gidro- 
sfera, metosferalarning 
koinot aloqasi natija- 
sidir. Tabiat turli-tu- 
manligida tiz.imlikva 
iverarxiya. Hayot bio­
sfera planetar koinot 
hodisalarining bosh 
omillari.
Biosferaning umumiy tav- 
sifi. Hayot va uni ta’min- 
lovchi shartlar. Hayot 
shakllarining xilma-xilligi 
vailmiy tizim.Tiriklikning 
tizimguruhlari to'g'risida 
umumiy tasavvurlar. Bio­
sfera — global ekotizim va 
biosferadagi energetik o'r- 
ganishlar to'g'risida umu­
miy tushunchalar. Tabiat­
ning fundamental qonun- 
lari to'g'risida umumiy tu­
shunchalar. Biosfera-plane- 
tar kosmikhodisa. Zamo- 
naviy global muammolar 
mohiyati to'g'risida umumiy 
tushuncha. Inson va biosfe­
raning o'zaro aloqasi ta- 
biatdan foydalanish ilmiy 
asoslaridagi muammo 
sifatida.
Shuni alohida ta ’kidlaymizki, aytib o ‘tilgan yondashuv ta- 
biiy-ilmiy ta ’lim tizimida yaxlitlik m ezonini amalga oshirishga 
yo‘naltirilgan. Bu m a’noda integrativ o ‘quv kurslarini predmet 
mutaxassisligi, ya’ni fizika, kimyo, biologiya bilan almashtirish 
masalasining to ‘g‘riligiga shubha tug‘iladi. Bunday masalani qo ‘- 
yish asosiy maktab davridagi o ‘qitish m a’nosini buzadi.
D asturni o ‘quv uslubiy majm uasida q o ‘llash m azkur kursni 
ta ’m inlashni, yillik tadqiqotlar bu tizim ning sam aradorligini 
isbotladi va asosiy m aktabda tabiiy bilim kursining joyi ham da 
o ‘rnini belgilaydi.
1 1 9

Ta'limga integrativ yondashuvning ijobiy va salbiy tomonlari 
to^ghisidagi o ’qituvchilar fikrini umumlashtirib, quyidagi ijobiiy 
natijalarni aytish mumkin:
• hozirgi dunyo to ‘g’risidagi tasaw urlar darajasiga mosligi;
• o ‘quvchiga dunyoning ko‘p qirrali harakati va o ‘zaro aloqa- 
larini yanada kengroq ochib berish;
• o'z fanini o ‘qitish ufqlarini ko‘rish, faoliyatning yangi mar- 
ralarini ochish va «dunyoni yangidan» o ‘zi uchun kashf etish 
imkoniyati;
• o'quvchilarga ta ’sir ko’rsatishning yangi metodik shakllarini, 
integrativ yondashishning mos mezonlari asosida izlash ehtiyoji;
• turli m utaxassislarning unuim m uam m olarini yechishda 
kuchlarni birlashtirish. 0 ‘quvchilarning qadriyat o ’ylarini ino- 
batga olish imkoniyati;
• o ‘quv jarayonida ortiqcha harakatlar va fanlar sonini ka- 
maytirish;
• sifat jihatdan yangi pedagogik natijaga erishish, ya’ni alohida 
fanni rivojlantirish emas balki, ta’limda yangi falsafani joriy etish, 
qaysiki hayot yaxshiligi va o Lzaro bogMiqligi, pedagogik jarayon- 
ning integrativ mazmuniga erishish;
• intergatsiyani ta ’lim mazmunini gumanitarlash mexanizmi 
sifatida idrok etish. Ushbu holda ilmiy misolda zamonaviy ta ’lim 
rivojlanishi asosiy yo’nalishlarining qiymati — m azm un, aha- 
miyatini aniqlashga imkon beradi.

Download 4,78 Mb.