Integratsiyalashgan pedagogikasi

7—К, 30—A, 8 0 -L , 100-1, 180—Р, 2 0 0 0 -S , 3 2 0 0 0 -0 .
0 ‘qituvchi: — Bizning vertolyotimiz kemaga qo‘ndi, Kusto 
jamoasi bizni kutib olmoqda. Ular bilan tanishamiz.
0 ‘qituvchi: —Yakor ko‘tarilsin! T o ‘la tezlik bilan yurilsin! 
Biz ochiq dengizga chiqmoqdamiz.
2. Masala (harakatga doir) yechish.
0 ‘qituvchi: — K em ajurnali. Darsliklarni oching. B irinchitop- 
shiriqni siz Kusto jam oasidan olasiz. Sizning m atem atik qobi- 
liyatingizni tekshiramiz. 0 ‘quvchi masala shartini o'qiydi.
Masala.
Oralaridagi masofa 120 km bo ‘lgan ikki bandargoh- 
dan bir vaqtning o ‘zida bir-biriga qarshi ikki kema yo‘lga chiqdi. 
Bir kemaning tezligi 18 km/s, ikkinchisiniki 22 km/s. Kemalar 
necha soatdan keyin bir-birlari bilan uchrashadi? (Bolalarning 
e ’tibori sayohat xaritasiga qaratiladi. U yerda ikki kema va lining 
harakati strelkalar bilan ko‘rsatilgan).
V
t
S
(tezlik)
(vaqt)
(masofa)
1 -k. — 18 km /s
9
120 km
2 -k .—22 km /s
9
120 km
18+22=40 km /s (umumiy tezlik)
120:40=3 soat — kemalar uchrashadi.
Musiqiy tanaffus.
0 ‘qituvchi: — Dam oldik, endi akvalanglarni kiyib dengizga! 
Suv osti olami qanday go‘zal! Bu yerda kimlarni (nim alarni) 
uchratish mumkin?
Bolalar: —Juda ham rang-barang baliqlarni. 400 baliq turlari 
mavjud. Meduza, toshbaqa, skat va boshqalar.
0 ‘qituvchi: — Endi esa matematik tadqiqotlarga o ‘tamiz. Akula 
haqida nimalarni bilasiz?
Bolalar: — Akula yirtqich baliq. Ularning 300 ga yaqin turi bor. 
Ulardan eng xavflisi va tajovuzkori odam xo‘r oq akuladir. Aku- 
lalar yo‘llarida uchragan hamma narsani yeyishlari mumkin. Shu 
tufayli ularni dengiz sanitarian deyishadi.
0 ‘qituvchi: — Demak, akulalar, o ‘zlari bilmagan holda katta 
foyda keltiradi (oq akula tasvirlangan videotasma ko‘rsatiladi).
114

0 Lqituvchi: — Qilich baliq haqida nimalarni bilasiz?
Bolalar: — Qilich baliq — yirtqich. Burnida bir metrchalik 
qilichi bor. Baliqlar to ‘dasiga yorib kiradi-da, baliq, kalmar va 
hatto akulalarni qilichi bilan shikastlaydi. 0 ‘z qilichi bilan, hatto 
baliqchilar qayig‘ini ham yorib yuborishi mumkin.
1- 
masala
(doskaga qisqacha yozib q o ‘yiladi). Skumbriya so- 
atiga 20 km tezlikda suzishi mumkin. Akulaning tezligi skumbriya 
tezligidan 6 km /s ko‘p. Qilich baliq esa akula tezligidan 5 marta 
ortiq tezlikda suzishi mumkin. Qilich baliq qanday tezlikda su­
zishi mumkin? (Bolalar mustaqil yechishadi.)
Skumbriya — 20 km/s.
Akula — ? ga qaraganda 6 km/ko^p.
Qilich baliq — ? ga araganda 5 marta ko‘p.
20+6=26 km /s — akula tezligi.
26+5=130 km /s — qilich baliq tezligi.
Javob: qilich baliqning tezligi 130 km/s.
2- 
masala
(o ‘quvchi kartochkadagi masalani o ‘qiydi). T o ‘rt 
qanotli uchar baliq juda katta masofalarni uchib o‘tishga qodir. 
Bunday rekord masofaning uzunligi 1080 metr, davomiyligi esa 
60 sekund. Uning uzunligi qandayligini topasiz:
1080:90=12 m/sek.
Bolalar mustaqil yechadilar. Xabar beruvchi kartochkalar yor- 
damida tekshiriladi.
3- 
masala
(o‘quvchi kartochkadagini o ‘qiydi). Terisi qalin den- 
giz toshbaqasi «Qizil kitob»ga kiritilgan. U yiliga 200 ta tuxum 
qo ‘yadi, quruqlikdagi toshbaqa esa 20 ga yaqin. Dengiz toshba­
qasi necha marta ko‘p tuxum q o ‘yadi?
Bolalar og‘zaki yechishadi: 200:20=10 marta ko‘p.
0 ‘qituvchi: — Aytingchi, bolalar shunday bo‘lsa-da, nima 
uchun dengiz toshbaqasining soni kam? Biz hisoblab chiqqan 
m a’lum otlarni e ’tiborga oladigan b o ‘lsak, buning aksi bo‘lishi 
kerak edi-ku?
Bolalar: — Tuxum ini yorib chiqqan toshbaqalarning ham - 
masi ham dengizga yetib bormaydi. U larni hayvonlar nobud qi- 
ladi. Shuningdek, odamlar ham mazali go‘shti uchun katta tosh- 
baqalarni ov qilishadi.
1 1 5

0 ‘qituvchi: — Endi esa dengiz tubidan kemaga ko‘tarilamiz va 
korall riflari bo‘ylab harakat qilamiz. Korall riflari nima?
Bolalar: — Korallar — o ‘simJik emas. Ular juda ham mayda 
hayvonlar — poliplardan tashkil topgan. Har bir polip kichkinagina 
joychaga o ‘xshaydi. M ana shu uychalardan korall riflari hosil 
bofladi.
0 ‘qituvchi: — Hozirgi vaqtda korall riflari uchun katta xavf 
tug‘ilgan, inson ularni termoyadro qurilmalari bilan yakson qil- 
moqda. Ular ifloslanish va dengiz yulduzlari hujumidan halok 
boflyapti. Korall poliplarining skleti qurilishda qofllaniladi. Ular- 
dan ohak olinib, turli bezaklar tayyorlanayotir.
4- 
masala
(o‘quvchi kartochkadagi masalani o ‘qiydi). Korall 
riflarining maydoni 120 000 km2, kengligi esa 60 km. Korall riflari 
qancha uzunlikka ch o ‘zilib ketgan? Tenglama tuzib, masalani 
yeching. Doskadagi qisqacha yozuv.
s = 120 000 km2 
b = 60 km 
a = ?
60a = 120 000 km 
a = 2000 km — riflarning uzunligi.
Korall riflaridan o ‘tib ketdik. «SOS» xabari dengizchilar 
tilida — «Jonimizni qutqaring» m a’nosini anglatadi. Kitlar halok 
boflayotgani xususida yordam so‘ralmoqda.
5- 
masala.
Har yili okeanga yoriqlardan sizib chiqishi yoki 
kemalar halokati tufayli 8 min tonna neft tushadi. Bu bir tonna 
neft 12 km2 dengiz sathini ifloslantiradi. Bir yil ichida suv yuza- 
sining necha km2 ifloslanadi?
1 yil — 8 min tonna 
1 tonna — km2 
1 yil — ? km 2
3 yilda esa ? 96 ? 3=288 min km2.
0 ‘qituvchi: — Kema jurnali, kundaliklarni oching. Uy vazi- 
fasini yozib oling (uch variantda tavsiya etiladi: kuchli o ‘quvchi- 
larga, o ‘rtacha va b o ‘sh o ‘quvchilarga).
Darsning yakuni.
Bizning sayohatimiz oxiriga yetdi. Bugun 
bizga sayohatda nimalar yordam berdi? Qanday qiziqarli va yangi 
narsalarni bilib oldingiz? Kusto jam oasi yordam uchun sizlarga 
minnatdorchilik bildiradi va esdalik sifatida «Dengiz tubi tad- 
qiqotchilari» nishonini sovg‘a qiladi.

Download 4,78 Mb.