17. IQTISODIYOTNING BOSHLANG‘ICH SINFLARDA
0 ‘RGANILADIGAN BOSHQA FANLAR BILAN ALOQASI
K ichik yoshdagi o ‘quvchilarning iqtisodiy tushunchalarni
o ‘zlashtirishida fanlararo aloqalar katta yordam beradi. Bosh-
lang‘ich sinflardagi «Tevarak atrofim izdagi olam », «M ehnat
ta ’limi», «Tasviriy san ’at» darslari insoniyat tom onidan foyda-
laniladigan m ehnat vositalarini turli tom ondan tabiiy material
sifatida,
uning xossalari, amaliy ahamiyati jihatidan ochib beradi.
Bu bilan fanlararo aloqa iqtisodiy tafakkurni har tom onlam a
rivojlantirishga, uning dasturiy yo‘nalganligini shakllantirishga
imkon beradi.
K ichik maktab yoshidagi bolaning aql-idroki tabiat va ja-
m iyatini o ‘rab turgan olamdagi ko‘p qirrali m unosabatlarning,
iqtisodiy va egologik m unosabatlarning qaror topishi va rivojla-
nishi uchun yaxshi zam indir. Shuni ham e ’tiborga olish kerakki,
bolaning ongida tevarak atrofdagi
olam haqidagi kishilar, hay-
vonlar, o ‘simliklar, jonsiz tabiat to ‘g‘risidagi tasaw ur va bilimlar,
faqat mexanik ravishda to ‘planib bormaydi, ular bolaning olam ni
tushunishini va unga m unosabatini shakllantiradi, axloqiy si-
fatlarga va o ‘zining tabiatga aralashuvi uchun mas’uliyatini se-
zishga ta ’sir etadi.
Boshlang‘ich maktab shaxsning qaror topishi,
unda ekologik
madaniyatning tabiiy va ijtimoiy m uhitga bo ‘lgan ko‘p qirrali
munosabatlarning shakllanishida muhim bosqichdir. 6 yoshdan
10 yoshgacha bo ‘lgan davrda bola o ‘zining shaxsiy rivojlanishida
axborotlarni o‘zlashtirib olish hajmi bo‘yicha, muhim yo‘lni bo-
sib o ‘tadiki, bundan keyingi hech bir yoshni bu davr bilan taq-
qoslab bo ‘lmaydi. Bunga bolaning rivojlanishidagi tabiiy shart-
sharoitlar va pedagogning o ‘quv tarbiya jarayonida
ulardan foyda-
lanish malakasi yordam beradi.
Axborot nazariyasi mutaxassislari boshlang‘ich ta ’limning tu-
gallash davriga kelib inson 95 % axborot oladi, bular dastlabki va
takrorlanmas bilimlardir. O 'rta maktab va oliy o ‘quv yurtida egal-
lanadigan bilimlar, asosan, aw al hosil qilingan bilimlardir. M a-
salan, integral hisob — bu cheksiz kichik miqdorlarni qo ‘shishdir,
differensial hisob integral hisobga teskari amaldan iborat va hokazo.
0 ‘quvchi maktabda bazaviy fanlarni o ‘rganar ekan, turlicha, lekin
m a'lum darajada bir-biri bilan bog‘langan o ‘quv
fanlarini qamrab
oladigan yagona va bo'linmas olamni idrok qilishga tayyorlanadi.
1 0 6
0 ‘quvchilarni iqtisodiy tarbiyalashning asosiy mexanizmi —
ular bevosita uddalay oladigan iqtisodiy faoliyatdir. Ijtimoiy foy-
dali ishlab chiqarish m ehnati o ‘quvchilarda biron ishni samarali
tashkil etish malakalarini, m ahsulot chiqarishning planlashtiri-
lishi, uni tayyorlash uchun sarflanadigan mehnat va moddiy xa-
rajatlarni m o ‘tadillashtirish, yuqori sifatli
mahsulot chiqarishga
erishish uchun zamonaviy ilg‘or texnologiyalardan foydalanish
kerakligi haqidagi tushunchalarni hosil qiladi.
0 ‘quvchilami iqtisodiy faoliyatga jalb qilish jarayonida ularda
iqtisodiy muammolarni tushunish tajribasi to ‘planib boradi, yangi
formatsiyadagi tadbirkorning axloqiy sifatlari, dunyoqarash va
iqtisodiy e ’tiqod shakllanadi. Natijada bolalar o ‘z
ota-onalarini,
ulaming muammolarini yaxshiroq tushunishadi, oilaviy o ‘zaro mu-
nosabat yaxshilanadi, o ‘quvchida oila budjetiga jonli qiziqish uy-
g‘onadi, shaxsiy iste’molidagi buyumlarga, elektr energiyasi, oziq-
ovqat mahsulotlari iste’moliga nisbatan tejamkorlik paydo bo‘ladi.
Iqtisodiy ta ’lim va tarbiya o ‘quvchidan turli xildagi ilmiy fan-
larga (tabiiyki, bular iqtisodiyot bilan chambarchas bog‘liq bo ‘-
lishi kerak) doir chuqur va har tom onlam a
bilimlarni talab etadi,
zero, aralash fanlarni bilmasdan turib, iqtisodiyotning o ‘qitilishi,
hayotdan olingan qiziqarli misollar bilan to ‘ldirish hamda ular-
ning kattalar va bolalarning kundalik hayoti bilan bog‘liqligini
ko‘rsatish qiyin. Shuning uchun pedagog doimo o ‘z bilimini turli
jum allardan, o ‘quv-m etodik adabiyotlaridan olingan yangi bi-
limlar bilan to ‘ldi rib borishi lozim.
