|
Iqtisodiy matematik modellashtirishning asoslari va ahamiyatiBog'liq 2-mavzu. Iqtisodiyotda matematik modellashtirish usulini qoʻllashga doir misollarsubyektivist»
degan nomlar bilan qoralaganlar. Faqat 1958 yilga
kelib
asta-
sekin bu fan yana jonlana boshladi. Katta jasorat ko'rsatib bo'lajak buyuk
olim V. S. Nemchinov iqtisodiy matematika laboratoriyasini ochdi, u bir
necha yosh olimlarni birlashtirdi. I960 yil V. S. Nemchinov boshchiligida
matematik
modellarni amalga tatbiq qilish bo'yicha ilmiy kengash bo‘lib
o‘tadi. Bu kengash fanning gurkirab o'sishiga turtki bo'ldi. Shu kengashning
o'zid a ikki klassik ish ko'rildi. U lardan biri L.V.Kantorovichning
«Resurslardan
optimal foydalanishning iqtisodiy hisoblari», ikkinchisi,
V. V. Novojilovning «Xarajatni o‘lchash va uning natijalari» edi. Shundan
keyin L. V. Kantorovichning ishlari iqtisodiy matematik usullarning
rivojlanishida yetakchilik qildi. U ishlab chiqarishni rejalashtirishdabirqancha
masalalarni tahlil etib, iqtisodiyot uchun muhim bo‘]gan matematikaning
bir sinfini yaratdi, u chiziqli programmalash deb nom oldi. Unda chiziqli
tengsizliklar va tenglamalaming mumkin bo'lgan yechimlari orasidan ma’lum
maqsadni ifodalovchi chiziqli ifodaga eng yaxshi qiymat beruvchisini ajratib
olish
ko'rilgan
Tez orada chiziqli programmalash ishlab chiqarishni rejalashtirish
masalasini
hal
qilishda asosiy matematik usul bo‘lib qoldi. XX asrning 60-
yillari boshidan optimal yechimni aniqlash konsepsiyasi iqtisodning barcha
tarmoqlariga asta-sekin kira boshladi. Uning natijasida matematikaning yangi
bo'limlari: chiziqli, nochiziqli programmalash, optimal boshqarish nazariyasi,
dinamik programmalash va boshqalar rivojlana bordi. L. V. Kantorovichgabu
sohada qilgan ishlari uchun 1975 yilda Nobel mukofoti berildi. 0 ‘tgan asrning
70-yillari boshlarida iqtisodiy matematik modellashtirish iqtisodiy muammolami
hal etishda asosiy vosita bo‘lib qoldi. Uning qo£llanilish sohasi kengaygan sari
qiyinchilildar va tushunmovchiliklar yuzaga chiqa boshladi. Uni qo‘llash mumkin
bo'lmagan joylarda ham tatbiq qilishga bo'lgan urinishlar, hatto iqtisodda
matematik usulardan foydalanish yaroqsizdir, degan xulosalami keltirib
chiqarishga ham sababchi bo‘ldi. Negaki, ratsional reja tuzishda faqat ishlab
chiqarish jesurslari hisobga olinadi, tashkiliy va sotsial-iqtisodiy faktorlar esa
|
| |
