Jizzax-2024 M. N. Eshonqulova

55 
Metrologik ta’minot darajasi mahsulotning sifatiga bevosita ta’sir qiladi. Bu 
ta’sir samaradorligini yanada oshirish maqsadida metrologik profilaktika ishlariga 
va ishlab chiqarishni tayyorlashdagi metrologik ta’minot masalalariga alohida 
ahamiyat beriladi. Bu esa o‘z vaqtida respublikamizda bozor munosabatlarini 
yanada chuqurroq shakllanishiga va ishlab chiqarilgan mahsulotlarning eskport 
imkoniyatini oshirilishiga munosib zamin yaratadi. 
1.8 O‘lchash vositalarini kiyoslash tartibi va qiyoslash ishlarini 
tashkillashtirish 
Davlat tekshiruvi va nazorati sohasida foydalaniladigan, qiyoslanishi lozim 
bo‘lgan O‘Vning ro‘yxati O‘zstandart Agentligi tomonidan tasdiqlanadi. 
O‘V ni Davlat qiyoslashini davlat metrologik xizmati idoralari o‘tkazadi, 
lekin O‘V ni qiyoslash huquqi yuridik shaxslarning akkreditlangan metrologik 
xizmatlariga ham topshirilishi mumkin. 
Boshqa davlatlarda bajarilgan O‘V ni qiyoslash natijalari xalqaro 
shartnomalar va bitimlar asosida tan olinadi. 
Ekspluatatsiyada turgan, ishlab chiqarilgan, ta’minlangan va import bo‘yicha 
sotib olinadigan O‘V ni qiyoslashni tashkil qilish va o‘tkazish bo‘yicha asosiy 
nizomlar O’z DSt 8.003:2005 “O‘z O‘DT. O‘lchash vositalarini qiyoslash. Asosiy 
nizomlar” da bayon etilgan. 
Ekspluatatsiyada turgan, ishlab chiqarilgan, ta’minlangan va import bo‘yicha 
sotib olinadigan barcha O‘V davlat qiyoslashidan o‘tishi lozim. 
O‘V birlamchi, davriy, navbatdan tashqari, inspeksion va ekspert 
qiyoslashdan o‘tkaziladi. 
Ishlab chiqarishdan yoki ta’mirlashdan chiqqan va import bo‘yicha 
keltiriladigan O‘V birlamchi qiyoslashdan o‘tkaziladi. O‘V ning har bir nushasi 
birlamchi qiyoslashdan o‘tkaziladi. O‘V yalpi ishlab chiqarilganda tanlab qiyoslash 
ruxsat etiladi. Tanlab birlamchi qiyoslash qoidalari, o‘tkazish tartibi bu O‘V ni 
qiyoslash metodikasida ko‘rsatiladi. 
Ekspluatatsiyada turgan yoki operativ saqlanayotgan O‘V qiyoslashlararo 

56 
oraliq vaqtlardan keyin davriy qiyoslashdan o‘tkaziladi. Davriy qiyoslash vaqti 
o‘lchash vositasining bu davr ichida yaroqliligini ta’minlashni hisobga olgan holda 
aniqlanadi va belgilanadi. 
Davriy qiyoslashlar o‘rtasidagi vaqt: 
davlat qiyoslashiga taqdim etilgan o‘lchash vositasiga davlat metrologik 
xizmati idoralari tomonidan belgilanadi. 
Davlat davriy qiyoslashi namunaviy va ishchi O‘V ni qiyoslash grafiklari 
(shartnomalari) da belgilangan kalendar muddatlarda o‘tkaziladi. 
Ekspluatatsiyada turgan va saqlanayotgan O‘V uchun navbatdan tashqari 
qiyoslash quyidagi hollarda o‘tkaziladi: 
–
qiyoslashlararo davrning yarim vaqti o‘tgandan keyin o‘lchash vositasidan 
butlovchi sifatida foydalanilganda; 
–
qiyoslash tamg‘asi, plombasi, shikastlanganda yoki O‘V ning birlamchi 
yoki davriy qiyoslashdan o‘tganligini tasdiqlovchi hujjatlar yo‘qolganda; 
–
agar qiyoslash tamg‘asining yoki o‘lchash vositasining qo‘llanishga 
yaroqliligini tasdiqlovchi hujjatning amal qilinish muddati tugagan bo‘lsa, 
saqlashdan olinib ekspluatatsiyaga kiritishda; 
–
qiyoslashlararo vaqt ichida xaridga chiqarilmagan O‘V ni tayyorlovchi 
korxona iste’molchiga etkazib berishda. 
O‘lchash vositasining holati va qo‘llanilishini davlat nazoratidan va mahkama 
tekshiruvidan o‘tkazishda O‘V ning qo‘llanishga yaroqli ekanligini aniqlash uchun 
inspeksion qiyoslash o‘tkaziladi. O‘V ni inspeksion qiyoslash natijalari davlat yoki 
mahkama tekshiruvi dalolatnomasida aks ettiriladi. 
Davlat qiyoslashidan majburiy ravishda o‘tkaziladigan vositalar: 
a)
davlat metrologik xizmatlarining va tadbirkorlik sub’ektlarining 
namunaviy o‘lchash vositalri; 
b)
o‘zining bevosita vazifasiga muvofiq namunaviy O‘V sifatida yoki 
tayyorlashga buyurtnoma shartlari bo‘yicha ishlab chiqarilgan O‘V; 
v) nurlanishni ionlovchi va tarkibida nurlanishni ionlovchi manba bor 
bo‘lgan O‘V; 

57 
g) asboblarni ta’mirlovchi xo‘jalik yurituvchi sub’ektlari chiqargan, ta’mirdan 
keyin boshqa xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarga berish uchun mo‘ljallangan O‘V; 
d)
milliy va xalqaro sport rekordlarini qayd qilish bilan bog‘liq o‘lchash 
vositalari; 
e)
davlat arbitraj idoralari tomonidan ekspertiza o‘tkazishda, shuningdek 
bojxona tekshiruvida o‘lchashlar uchun qo‘llaniladigan O‘V; 
k) o‘lchash uchun ishchi O‘V sifatida qo‘llaniladigan, o‘lchash natijalari: 
tabiatni muhofazalash; 
sog‘liqni saqlash; 
mehnat xavfsizligini ta’minlash; 
barcha turdagi transportning harakat xavfsizligini ta’minlash; 
ishlab chiqarish va texnologik jarayonlarning xavfsizligini ta’minlash;aloqa 
tizimlarini ta’minlash; 
xo‘jaliklararo o‘zaro hisoblashlar;savdoning barcha turlari; 
aholiga pulli xizmatlarning barcha turlari uchun qo‘llaniladigan O‘V. 
O‘lchash vositalarini qiyoslash davlat yoki mahkama qiyoslovchisi malakasi 
berilaganligi to‘g‘risida amaldagi guvohnomasi bor shaxslar tomonidan bajariladi. 
O’zDst 8-010-3 davlat standartida o‘o‘lchash vositasining qiyoslashga doir 
atamalarga ta’riflar o‘rnatilgan: 

Download 1,55 Mb.