|
“Ta’lim muassasalarida boshqaruv va o‘quv sifatiniBog'liq ЖДПУ Мактаб менежменти 06 12 22 Анжуман тўплам 40
“Ta’lim muassasalarida boshqaruv va o‘quv sifatini
takomillashtirish muammolari” – respublika ilmiy-amaliy konferensiyasi
JIZZAX DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI
06.12.2022
nutqining normal rivojlanish yo‘lini, bu jarayonning o‘ziga xos xususiyatlarini, nutqning
muvaffaqiyatli shakllanishida katta rol o‘ynovchi sharoitni bilish lozim.
Bundan tashqari bola nutqining rivojlanish davrlarini aniq bilish zarur. Bu esa nutqning
rivojlanishi jarayonidagi u yoki bu kamchiliklarni o‘z vaqtida bilish va aniqlash uchun kerak
bo‘ladi. Bola nutqining rivojlanish jarayoni o‘z vaqtida to‘g‘ri kechishi uchun maxsus sharoitlar
zarurdir.
Buning uchun:
- bola ruhiy va jismoniy jihatdan sog‘ bo‘lishi;
- normal aqliy qobiliyatga ega bo‘lishi;
- normal eshitishi va ko‘rishi;
- etarli darajada ruhiy aktivlikka ega bo‘lishi;
- gaplashish ehtiyojiga ega bo‘lishi;
- to‘g‘ri nutq muhitiga ega bo‘lishi lozim.
Bolada nutqning normal rivojlanishi, unga doimo yangi tushunchalarni o‘zlashtirib olishga,
tevarak-atrof haqidagi bilim va tasavvurini kengaytirishga imkoniyat yaratadi. Shunday qilib,
nutq, uning rivojlanishi tafakkurning rivojlanishi bilan uzviy bog‘liqdir.Maktabgacha ta’lim
tashkilotida nutqida nuqsoni bor bolallar bilan asosan logoped shug‘illanadi. Logoped – bu
nutqdagi nuqsonlarni bartaraf etish bo‘yicha mutaxassis. U maxsus mashqlar yordamida chiroyli
gapirish va tovushlarni aniq-tiniq talaffuz qilishni o‘rgatadi. Logoped bir paytning o‘zida ham
vrach, ham pedagog sanaladi.
Bolalarda nutq buzilishini yuzaga keltiruvchi sabablar ichida tashqi (ekzogen) va ichki
(endogen) omillar, shuningdek atrof-muhitning tashqi sharoitlari farq qilinadi.
Bolalarning bog‘langan Nutqini tekshirish uchun ularga quyidagi vazifalarni bajarish taklif
etiladi:
predmetli rasmlardan, o‘yinchoqlardan, narsalardan foydalangan holda hikoya tuzish.
Masalan, «Bu qo‘g‘irchoq. Qo‘g‘irchoq juda chiroylik. Uning sochiga katta qizil bant boylangan.
Qo‘g‘irchoq atlas kuylak kiygan. Uning oyogida tapochka bor».
seriya rasmlardan foydalangan holda hikoya tuzish.
Tarbiyachi 3-4 talik seriyali rasmlarni bolaga tavsiya etadi va shu rasmlarga qarab ketma-
ketligini aniqlab hikoya tuzishni taklif etadi.
Berilgan mavzu bo‘yicha hikoya tuzish.
Tarbiyachi bolaga murojaat qiladi:
«O‘ylab ko‘r-chi, sen kecha uyda nima kilding?», yoki «Qanday multfilmlarni bilasan?»,
«Sen mehmonga borishni yaxshi ko‘rasanmi?», «Kimnikiga mehmonga borgansan?».
Baxolash:
- hikoya to‘g‘ri tuzilgan. Hikoyani mazmunini yaxshi yoritib bera oldi. Hikoya 5-6 gapdan
to‘zilgan;
hikoya tuza oldi. Lekin mazmunini oxirigacha echib bera olmadi. Hikoya 3-4 gapdan
to‘zilgan;
hikoyada ko‘p xatolar. Mazmunini yoritib bera olmadi. Hikoya 1-2 gapdan to‘zilgan;
mustaqil Nutqi yo‘q.
Bolani nutqini logopedik hamda tarbiyachi tekshirish davomida olingan ma’lumotlar nutq
xaritasiga yozilib borilishi lozim.
Maxsus maktabgacha ta’lim tashkilotlarida bolalarning tevarak-atrofni o‘rganishda
bog‘lanishli nutqini rivojlantirish eng zamonaviy texnologiyalarni qo‘llash, fikr va jonli so‘z, ona
tilining hissiy estetik ma’no qirralarini anglab olish, uning go‘zalligi, sofligi, boyligini his etish
orqali amalga oshirish muhim hisoblanadi.
|
| |
