K. J. Matkarimov b. J. Mahmudov a. A. Norqulov avtomobillarda ishlatiladigan ashyolar

Download 6,9 Mb. Pdf ko'rish
bet	25/156
Sana	16.11.2023
Hajmi	6,9 Mb.
	#99491

1 ... 21 22 23 24 25 26 27 28 ... 156

Bog'liq
K. J. Matkarimov b. J. Mahmudov a. A. Norqulov avtomobillarda is

Kislota lik ko‘rsatkichi
Oltingugurtli birikmalar.
Benzin tarkibidagi oltingugurt miqdori S ning

Organik (naften) kislotalar. Yuqori molekular organik kis-
lotalar, jumladan, neft va uni qayta ishlash mahsulotlari tarkibida
bo‘ladigan naften kislotalar korrozion aktivligi bo‘yicha mineral
kislotalarga nisbatan kuchsiz. Shuning uchun organik kislotalar-
47
ni neft mahsulotlaridan to‘la chiqarib tashlashning zarurati yo‘q.
Ularning miqdori kislotalik ko‘rsatkichi bilan baholanadi. Kislota
lik ko‘rsatkichi bu 100 ml yonilg‘idagi organik kislotalarni neytral-
lash uchun talab qilinadigan ishqor KOH (mg) miqdoridir. Davlat
standarti (DS 11362–76)ga asosan 100 ml avtomobil benzinidagi
ishqor KOH 3 mg/100 ml dan oshmasligi kerak.
Oltingugurtli birikmalar. Dvigatel detallarining korrozion
yeyilishiga yuqorida aytib o‘tilgan omillardan tashqari, yonilg‘ida-
gi aktivmas oltingugurtli birikmalarning umumiy miqdori ham
ancha ta’sir ko‘rsatadi. Oltingugurt birikmalari benzinning korro-
ziyaga moyilligini oshiradi. Shuning uchun ham benzinda oltingu-
gurt birikmalari bo‘lmasligi kerak. Bu birikmalarning aktivligi mis
plastinkada sinash yo‘li bilan aniqlanadi. Buning uchun tozalangan
va yaltiratilgan mis plastinka tekshirilayotgan yonilg‘i solingan
probirkaga solinadi va suvli idishda 3 soat davomida 50°C haro-
ratda qizdiriladi. Keyin plastinka yuviladi. Agar plastinkada qora,
to‘q jigarrang yoki sariq iz qolgan bo‘lsa, bu yonilg‘i tarkibida ak-
tiv oltingugurt birikmalari borligini ko‘rsatadi. Yonilg‘ida bu birik-
malarning miqdori qanchalik ko‘p bo‘lsa, korroziyalanish shuncha-
lik kuchli va uning ta’sirida dvigatel detallarining yeyilishi tezroq
bo‘ladi (2. 11- rasm).
Bunday yonilg‘i ishlatilganida, dvigatel detallarining yeyilish
tezligi ortishi va qurum hosil bo‘lishi jadallashib, dvigatelning quv-
vati va tejamkorligi keskin pasayadi. Jumladan, tarkibida 0,15 foiz
oltingugurt bo‘lgan yonilg‘ida dvigatel 150 soat ishlaganida quvva-
ti 10,5 foizga kamaygan bo‘lsa, 0,733 foizli oltingugurtli yonilg‘ida
esa 28 foizga kamayadi. Bunda yonilg‘ining solishtirma sarfi mos
ravishda 12,2 va 36 foizga oshadi.
Avtomobil yonilg‘ilari tarkibidagi oltingugurt miqdori 0,10–
0,12 foizdan ortmasligi lozim. Yonilg‘ida oltingugurt miqdori
0,2 foizdan 0,5 foizgacha ko‘payganida yeyilish 25–30 foizgacha
ortadi. Agar yonilg‘i tarkibidagi oltingugurt miqdori 1,0 foizga yet-
sa, yeyilish ikki barobar tezlashadi.

48
Oltingugurt korrozion yeyilish sur’atini tezlashtirishi bilangina
emas, balki dvigatelda ko‘p miqdorda qattiq qurum hosil qilishi bi-
lan ham zararli hisoblanadi. Bunday qurum zarralari moyga tushib
detallarning mexanik yeyilishini oshiradi. Bundan tashqari, oltin-
gugurt motor moylarining eskirishini tezlatadi.
2. 11- rasm. Benzin tarkibidagi oltingugurt miqdori S ning

Download 6,9 Mb.

1 ... 21 22 23 24 25 26 27 28 ... 156

Download 6,9 Mb.

Pdf ko'rish