K. J. Matkarimov b. J. Mahmudov a. A. Norqulov avtomobillarda ishlatiladigan ashyolar

Download 6,9 Mb. Pdf ko'rish
bet	32/156
Sana	16.11.2023
Hajmi	6,9 Mb.
	#99491

1 ... 28 29 30 31 32 33 34 35 ... 156

Bog'liq
K. J. Matkarimov b. J. Mahmudov a. A. Norqulov avtomobillarda is

Yonilg‘ining o‘z-o‘zidan alangalanishi

yonilg‘ilari qovushoqli-
gi v ning harorati t ga
bog‘liqligi:
1 – yozgi yonilg‘i; 2 –
qishki yonilg‘i.
63
Rasmdan ko‘rinib turibdiki, sifat pasportida ko‘rsatilgan
20°C dagi qovushoqlik qancha yuqori bo‘lsa, harorat pasayganida
qovushoqlik ko‘p o‘zgaradi. Yonilg‘i past haroratlarda quyuqla-
shadi, natijada u og‘ir harakatlanadigan bo‘lib qoladi. Yonilg‘i
yuqori bosim ostida ishlaydigan quvurlardan harakatlangani da,
unin g qarshiligi keskin ortishi oqibatida yonilg‘i berish apparatla ri-
ning ish me’yori buziladi.
Yonish kamerasida yonuvchi aralashma hosil bo‘lish jarayoniga,
yonilg‘i qovushoqligidan tashqari, yonilg‘i zichligi va sirt taranglik
kuchi ham ta’sir etadi.
3. 3. Yonilg‘ining o‘z-o‘zidan alangalanishi
Yonilg‘ining o‘z-o‘zidan alangalanishi deganda, yonilg‘i ara-
lashmasining olov yoki qizigan jism ta’sirisiz alanga oldiradi-
gan kimyoviy reaksiyaning o‘z-o‘zidan jadallashishi tushuniladi.
Yonilg‘ining o‘z-o‘zidan alangalanish tizimida reaksiya aktiv
oraliq mahsulotlarining to‘planishi yoki yuqori harorat ta’siri nati-
jasida sodir bo‘lishi mumkin.
Siqilgan issiq havoga purkalgan suyuq yonilg‘ining o‘z-o‘zidan
alangalanishi dizellardagi yonish jarayonining dastlabki bosqichi
uchun xos hodisadir.
O‘z-o‘zidan alangalanish issiqlik ajralish va chala oksidlanish-
ning oraliq mahsullari (aldegidlar, spirtlar va hokazo) hosil bo‘lishi
bilan kechuvchi alanga oldidagi zanjirli reaksiyalar rivojlanishi-
ning yakuniy natijasidir.
Yonilg‘ining o‘z-o‘zidan alangalanishi dizel dvigatelining bir
qator ko‘rsatkichlariga, birinchi navbatda, dvigatelni oson yurgazib
yuborish (bunda dvigatel yumshoq va barqaror ishlaydi) va dvi-
gatellarning qattiq (taqillab) ishlashiga, sezilarli ta’sir ko‘rsatadi.
Alangalanishning kechikish davri ortganida, dizel dvigateli ta-
qillab ishlaydi. Bunga yonilg‘ining kimyoviy tarkibi sabab bo‘ladi.

64
Dvigatelning taqillab ishlashi tirsakli val burchakka burilgani-
da ko‘tariladigan bosimga qarab aniqlanadi. Odatda, tirsakli val
burilganida bosim 0,25–0,50 MPa gacha ortsa dvigatel yumshoq
ishlayotgan, bosim 0,6–0,9 MPa ortganida taqillab ishlayotgan,
0,9 MPa dan ortiq ko‘tarilganida esa juda taqillab ishlayotgan hi-
soblanadi.
Dvigatel qattiq ishlaganida, uning detallari, ayniqsa, podship-
nik vkladishlari tez yeyiladi, porshen halqalari deformatsiyalanadi,
karterga gaz kirishi ko‘payadi, yonilg‘i sarfi ortadi. Tashqi belgilari
va oqibatlariga ko‘ra, dizellarning qattiq ishlashi benzinli dvigatel-
lardagi detonatsiyani eslatadi, lekin ularning paydo bo‘lish sabab-
lari butunlay qarama-qarshidir. Bu sabablar yonilg‘ining kimyoviy
tarkibiga, ya’ni uglevodorodlar oksidlanish jarayonining kechish
tavsifiga bog‘liq. Agar dizel yonilg‘isida oson alangalanadigan ug-
levodorodlar ko‘p bo‘lsa, u tezda alangalanadi va dvigatel yum-
shoq ishlaydi. Benzinda esa xuddi shunday uglevodorodlar kar-
buratorli dvigatelda detonatsiya hosil qiladi. Dizel yonilg‘isining
o‘z-o‘zidan alangalanishiga hamda dvigatelning qattiq ishlashiga
moyilligi setan soniga qarab aniqlanadi.

Download 6,9 Mb.

1 ... 28 29 30 31 32 33 34 35 ... 156

Download 6,9 Mb.

Pdf ko'rish